Ο παπάς της Μακρονήσου

Ο Κωνσταντίνος Τζούμας είναι ψηλόλιγνος σαν καμηλοπάρδαλη αλλά έχει μνήμη ελέφαντα. Καθισμένος δίπλα του στο «Φίλιον» της Σκουφά για κάτι λιγότερο από μία ώρα ένιωθα ότι άκουγα μαγνητόφωνο. Μιλούσε για το «Happy day» του Παντελή Βούλγαρη, ταινία 40 χρόνων, αλλά ο Τζούμας σου έδινε την εντύπωση ότι την είχε γυρίσει πριν από μία ώρα.

Η ιστορία του Κωνσταντίνου Τζούμα με το «Happy day» αρχίζει στη Νέα Υόρκη την άνοιξη του 1975. Ο Παντελής Βούλγαρης είχε μόλις βγει από τη Γυάρο και βρισκόταν στη Νέα Υόρκη για να παρευρεθεί στην προβολή της ταινίας του «Το προξενιό της Αννας» στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Συναντήθηκε με τον Τζούμα, ο οποίος τότε ζούσε και εργαζόταν στη Νέα Υόρκη. Γνωρίζονταν ήδη, φίλοι από μια μεγάλη παρέα, μέλη της οποίας ήταν ο Αλκης Σαχίνης, ο Δημήτρης Ποταμιάνος και ο Γιώργος Πανουσόπουλος. ««Το καλοκαίρι τι θα κάνεις;» με ρώτησε ο Παντελής. Ηταν Μάιος. «Θα έρθεις στην Ελλάδα;». Του λέω «ναι». «Θέλεις να συνεργαστούμε σε κάτι;». «Σε τι;» τον ρωτώ. «Κάνω μια ταινία που λέω να την ονομάσω Happy day». «Α» λέω «και αγγλικός τίτλος!; Τι!;». «Στη Μακρόνησο» μου λέει εκείνος. Χα χα χα χα! Το δικό μου μυαλό αλλού! «Ε, Happy day κατ’ ευφημισμόν» συνέχισε ο Παντελής. Γιατί έτσι το ονόμαζαν τότε. Μια επίσκεψη της Φρειδερίκης, ένα βιβλίο του Φραγκιά, «Λοιμός», η Δεξιά, η Αριστερά, μνήμες, μαρτυρίες σκόρπιες». Οπως αργότερα έγινε γνωστό, ο ξενόγλωσσος τίτλος της ταινίας, στην οποία περιγράφεται η ζωή των πολιτικών εξορίστων σε ένα νησί χωρίς όνομα όπου προετοιμάζουν μια μικρή τελετή για να υποδεχτούν τη βασίλισσα, οφείλεται στο γεγονός ότι αρχικώς το «Happy day» είχε αγγλική συμμετοχή στην παραγωγή. Πιστεύοντας ότι ο ξενόγλωσσος τίτλος θα βοηθούσε την οικουμενικότητα της ταινίας του, ο Π. Βούλγαρης παρέμεινε σε αυτόν ακόμη και όταν οι Αγγλοι αποσύρθηκαν.

Οταν ο Κ. Τζούμας ρώτησε τον Βούλγαρη τι πρόκειται να κάνει ο ίδιος στην ταινία πήρε ως απάντηση «τον παπά». «Εγώ θα κάνω τον παπά; Εγώ ήμουν με curly hair, σκουλαρίκι, ρώσικη πουκαμίσα, μπότες ιππασίας. Δηλαδή καμία σχέση. Και φυσικά, καθότι δεν ήμουν ακόμη πολιτικοποιημένος έχοντας μεγαλώσει με το ροκ εντ ρολ, την τζαζ και τις συμφωνικές στο Ηρώδειο, δεν είχα ιδέα για τον βίο και την πολιτεία του περίφημου παπά της Μακρονήσου».

Ελληνικό… Long Island

Τα γυρίσματα του «Happy day» έγιναν τον Σεπτέμβριο του 1975. Ο Τζούμας περιγράφει με πολύ ζωηρά χρώματα την πρώτη επίσκεψή του στη Μακρόνησο, ένα απόγευμα από το Λαύριο, μέσα στην ίδια βενζινάκατο με τον Δημήτρη Πουλικάκο. «Ντουκ ντουκ ντουκ η βενζινάκατος και ο Πουλικάκος να προσπαθεί να συγχρονίζεται με το ντουκ ντουκ σε ρυθμικά σχήματα και πού και πού αντιστικτικά. Μουσικός γαρ». Εφτασαν σούρουπο, ένας φακός έφεγγε. «Τι ήταν το πρώτο πράγμα που ακούσαμε; «Είστε μαλ…, κύριε διευθυντά παραγωγής!». «Γνωστή φωνή» μου λέει ο Πουλικάκος. Και μετά ξανά. Και τρίτη φορά. Ηταν ο Γιώργος Μοσχίδης που έπαιζε τον διοικητή του στρατοπέδου και είχε θυμώσει για κάποιο θέμα. Είχε μπει κανονικά στο πετσί του ρόλου».

Με χειμαρρώδη ρυθμό ο Τζούμας παραθέτει αναμνήσεις από τις πρώτες, διάσπαρτες εικόνες της εμπειρίας του στη Μακρόνησο όπου θα διέμενε συνεχώς για έναν περίπου μήνα: «Ενας πρόχειρα στημένος καταυλισμός, χωρίς στέγη. Κουρελούδες αντί για παράθυρα. Μέσα σε μια μεγάλη αίθουσα, πάρα πολλοί βοηθητικοί φαντάροι που υπηρετούσαν τη θητεία τους και τους είχαν φέρει για να πάρουν μέρος ως κομπάρσοι παίζοντας κυρίως κρατουμένους. Η Μπέτυ Λιβανού έφτιαχνε τσάι. Στο σκηνοθετικό αντίσκηνο ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος, βοηθός σκηνοθέτη, γνωστός και ως Τσε τότε. Ο Γιώργος Πανουσόπουλος διευθυντής φωτογραφίας. Φυσικά ο Βούλγαρης. Ο Πουλικάκος είχε έρθει με σλίπινγκ μπαγκ. Το έστρωσε αμέσως για να κοιμηθεί δίπλα στο «σκηνοθετικό» αντίσκηνο. Η αμερικανίδα φίλη του ηθοποιού Στάθη Γιαλελή, ο οποίος έπαιζε στην ταινία, αποκαλούσε τη Μακρόνησο Long Island. Νόμιζε ότι η Μακρόνησος ήταν κάτι αντίστοιχο με το Long Island του Μανχάταν, με καφέ, μπαρ και ξενοδοχεία… «Μα, πού μ’ έφερες;» ρωτούσε τον Γιαλελή. «Αυτό δεν είναι Long Island, είναι Men at Work!»».

Σε γενικές γραμμές τα γυρίσματα στη Μακρόνησο ήταν πολύ δύσκολα λόγω του τρομερού αέρα ο οποίος εμπόδιζε τον ήχο και σήκωνε κοκκινόχωμα. «Οι κάμερες και όλα τα μηχανήματα γέμιζαν από κοκκινόχωμα» είπε ο Τζούμας. «Οταν τέλειωσαν τα γυρίσματα και γύρισα στην Αθήνα, δεν θυμάμαι για πόσες μέρες λουζόμουν βγάζοντας κόκκινο χώμα από τα μαλλιά μου».

Στα γυρίσματα του «Happy day» o Kωνσταντίνος Τζούμας κυκλοφορούσε από το πρωί ως το βράδυ με τα ίδια ρούχα, συν τοις άλλοις ο ρουχισμός του άρεσε. Περιέγραψε το ράσο του παπά σαν κάτι πολύ εντυπωσιακό, «μπλε νουί σατινέ που μου άρεσε γιατί είχε στυλ». Είχε καλύψει το κεφάλι του με ένα μεταξωτό τουρμπάνι. «Αν κάτι μου έκανε εντύπωση ήταν που πολλοί νόμισαν ότι είμαι πραγματικός παπάς».

«Δεν είμαι ηθοποιός της μεθόδου αλλά το γεγονός ότι θα έμενα πολύ καιρό στο νησί με ώθησε να ασχοληθώ με τον ρόλο όσο πιο λεπτομερώς μπορούσα». Κάποια στιγμή μάλιστα ένας φαντάρος τον ρώτησε: «»Τι παίρνεις και είσαι τόσο καλός, να πάρω κι εγώ;». «Δεν παίρνω τίποτε» του είπα, «ο ρόλος είναι που παίρνω και αυτό με πηγαίνει». Οχι ότι δεν παίρνω γενικά τίποτε αλλά αυτός ήθελε να τον κεράσω κανένα μαύρο, καμιά μαριχουάνα… ποιος ξέρει. Κάποια στιγμή μάλιστα μου ζήτησε να τον εξομολογήσω. Είχε «μασήσει» ότι είμαι παπάς. Του είπα ότι δεν είμαι ακόμη έτοιμος να εξομολογήσω, ότι ήμουν πολύ φρέσκος ως ιερέας. Επρεπε κάτι να πω για να με πιστέψει».