Πριν από μερικές ημέρες δημιουργήθηκε ξανά σάλος με τις άτοπες (πιο σωστά, άκαιρες) δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών περί «δημιουργικής ασάφειας» των συμφωνιών μεταξύ Ελλάδας και ΕΕ. Σύμφωνα με τις δηλώσεις (που διαψεύστηκαν από την ΕΕ αλλά επιβεβαιώθηκαν από την Ελλάδα) οι ευρωπαίοι εταίροι ζήτησαν από την Ελλάδα να χρησιμοποιήσει ασαφείς εκφράσεις στο e-mail Βαρουφάκη ώστε το κείμενο να περάσει από τα κοινοβούλια. Οι δηλώσεις Βαρουφάκη ήταν αληθείς αλλά άκαιρες, γιατί έγιναν ακριβώς την ώρα που το γερμανικό Κοινοβούλιο συζητούσε το κείμενο.
Με δεδομένο ότι δεν έχω καμία σχέση με την κυβέρνηση ή τις διαπραγματεύσεις, πώς ξέρω ότι οι δηλώσεις Βαρουφάκη είναι αληθείς; (το άκαιρες είναι προφανές). Γιατί η ΕΕ χρησιμοποιεί αυτή τη μέθοδο συχνά όταν οι διαφορές μοιάζουν (ή είναι) αγεφύρωτες και γιατί η ίδια μεθοδολογία χρησιμοποιείται και σε διεθνείς πολυμερείς συνθήκες. Για παράδειγμα, αυτός ήταν ο τρόπος που έγινε δυνατό σε χρόνο ρεκόρ δύο μηνών το Δημοσιονομικό Σύμφωνο (2012) για τις χώρες του ευρώ.(1) Αντίστοιχα η συνθήκη μη διάδοσης πυρηνικών όπλων δεν καθορίζει τις ποινές για τις χώρες που παραβιάζουν τη συμφωνία.
Πολλοί αναλυτές θεώρησαν ότι οι δηλώσεις Βαρουφάκη υποτιμούν τη συμφωνία γιατί την εξομοιώνουν με ένα «φύλλο συκής». Τέτοιες κριτικές είναι άστοχες. Αλλοι προσπαθούν να καταλάβουν τι θα γίνει σε περίπτωση διαφωνίας και πώς θα γεφυρωθούν τότε οι διαφορές. Αυτές οι αναζητήσεις είναι άχρηστες.
Τέλος, ο κ. Τσακαλώτος στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ διαχώρισε διάφορα είδη σαφήνειας και ασάφειας που είναι υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς: «Σε όσους θεωρούν ότι η ασάφεια είναι πρόβλημα προσέξτε και τη σαφήνεια… Υπάρχουν και σαφήνειες που δεν βοηθάνε. Για τις ιδιωτικοποιήσεις η σαφήνεια δεν μας βοηθάει… Η ασάφεια για τις εργασιακές σχέσεις μάς βοηθάει. Η ασάφεια για το πόσο έτοιμοι είναι οι εταίροι μας να μιλήσουν για το χρέος επίσης δεν μας βοηθάει». Ο κ. Τσακαλώτος έχει περιπλέξει την κατάσταση, θεωρώντας ότι όποιος έχει την πρωτοβουλία κινήσεων ευνοείται από την ασάφεια (μια και διαλέγει ο ίδιος τη λύση που τον συμφέρει). Η ανάλυσή του θα ήταν σωστή ανάμεσα σε δύο μέρη με ίδιες δυνατότητες. Ομως, δυστυχώς για τη χώρα μας, τόσο τα θεσμικά (ομοφωνία) όσο και τα ουσιαστικά (χρήμα) όπλα βρίσκονται όλα από την άλλη πλευρά. Για αυτή την περίπτωση η ανάλυση είναι πολύ πιο απλή, και ο λαός μας την έχει αποκρυσταλλώσει με μια παροιμία: Είτε η πέτρα πάει στο αβγό είτε το αβγό στην πέτρα, το αβγό θα σπάσει.
Πράγματι, στις διεθνείς σχέσεις έχει αποδειχθεί ότι όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά δύναμης μεταξύ μεγάλων και μικρών χωρών τόσο μικραίνει η πιθανότητα οι ποινές για παραβάσεις να εμπεριέχονται στη συνθήκη (όπως στη συμφωνία για πυρηνικά όπλα).(2)
Γιατί; Γιατί με την ασάφεια οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφασίζουν ποιες θα είναι οι ποινές και ενάντια σε ποιες χώρες θα στραφούν (επέβαλαν ποινές στη Βόρεια Κορέα και στο Ιράν αλλά όχι στη Συρία).
Ας έρθουμε και στα δικά μας τώρα: Ποιον βοηθά και γιατί η ασάφεια για τα πλεονάσματα; Ποιον βοηθά η ασάφεια στις εργασιακές σχέσεις; Τι θα γίνει αν κάποια χώρα της ΕΕ δεν συμφωνεί με τους χειρισμούς μας; Και τι θα γίνει αν εμείς ζητήσουμε κι άλλες παρατάσεις, αλλά ο κ. Σόιμπλε θέλει να δημιουργηθεί πιστωτικό γεγονός;
Μπορεί η ΕΕ να μας άφησε να χρησιμοποιούμε τις ορολογίες μας. Και μπορεί να έχουν αποφασίσει να είναι πιο ευαίσθητοι σε θέματα ανθρωπιστικής κρίσης και λιγότερο απαιτητικοί σε θέματα πλεονασμάτων. Ομως έχουν κάνει σαφές ότι θα χρησιμοποιήσουν την αρχή της ομοφωνίας και τη ρευστότητα όποτε θέλουν να διαλευκάνουν «δημιουργικές ασάφειες».
Τούτων δεδομένων, δεν υπάρχει τίποτε το «δημιουργικό» στην αντιμετώπιση αυτών των ασαφειών. Η κατάσταση είναι ακριβώς η ίδια για τη διαπραγμάτευση, όπως και για την ερμηνεία. Υπάρχουν πολύ λίγα όπλα και ο χρόνος πιέζει. Ο κ. Τσίπρας αντιμετώπισε με δημιουργικότητα την κατάσταση: έκανε συζήτηση και ψηφοφορία στο εσωτερικό του κόμματός του και θα κάνει συζήτηση αλλά όχι ψηφοφορία στη Βουλή. Με αυτόν τον τρόπο κρατά ενωμένο το κόμμα και πληροφορείται για την κατάσταση στο εσωτερικό. Αυτή είναι πολύ πιο δημιουργική στρατηγική από του προκατόχου του, ο οποίος φαίνεται ότι θα πληρώσει τις αντίθετες επιλογές (αρνήθηκε τη συζήτηση μέσα στη Νέα Δημοκρατία και εκβίαζε ψηφοφορίες στη Βουλή). Ομως ο κ. Τσίπρας δεν μπορεί να επαναλάβει αυτές τις επιλογές ούτε μέσα στο κόμμα του ούτε με τους ευρωπαίους εταίρους και σε λίγο ούτε μπροστά στον ελληνικό λαό. Σύντομα θα πρέπει να αποφασίσει: Ευρώπη ή Θεσσαλονίκη.
(1) Tsebelis, George; Hahm, Hyeonho 2014, «Suspending vetoes: how the euro countries achieved unanimity in the fiscal compact», Journal of European Public Policy, Volume: 21,Issue: 10,Pages: 1.388-1.411.
(2) Barbara Koremenos «What’s Left Out and Why? Informal Provisions within Formal International Law», Review of International Organizations, Vol. 8, 2: 137-62, June 2013.
Ο κ. Γιώργος Τσεμπελής είναι καθηγητής της Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Anatol Rapoport στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν (ΗΠΑ).

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ