«Τα γάντια, τα αιώνια (πλαστικά) γάντια», το απόλυτο σύμβολο της υπηρέτριας, διάλεξε ο Ζαν Ζενέ (1910-1986) να είναι οι πρώτες λέξεις στο έργο του «Οι Δούλες». Τα γάντια ως στοιχείο και η κουζίνα ως χώρος αποτελούν το βασίλειό τους. Εκεί αρχίζουν και τελειώνουν όλα. Γραμμένο το 1947 και ανεβασμένο χωρίς επιτυχία στο Παρίσι από τον Λουί Ζουβέ, το θεατρικό έμελλε να μετατρέψει τελικά τον «αλήτη», «μπάσταρδο» και «κλέφτη» Ζενέ σε συγγραφέα διεθνούς αναγνώρισης.
Στο Μικρό Rex του Εθνικού Θεάτρου το έργο ετοιμάζεται να ανεβεί στις αρχές Μαρτίου υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του βρετανού ηθοποιού και σκηνοθέτη Μπρους Μάγερς. Στη διανομή η Λένα Παπαληγούρα, η Μαρία Κίτσου και η Ραφίκα Σαουίς.
Ενα άρθρο στις εφημερίδες της εποχής στάθηκε η αφορμή για να γράψει ο Ζαν Ζενέ τις «Δούλες» του. Το περιστατικό συνέβη μέσα σε ένα αστικό σπίτι το 1933 στην περιοχή του Λε Μαν: εκεί οι αδελφές Λέα και Κριστίν Παπέν που εργάζονταν ως υπηρέτριες σκότωσαν την κυρία τους μαζί με την κόρη της. Οταν δικάστηκαν δεν ζήτησαν ούτε να αθωωθούν ούτε έψαξαν για ελαφρυντικά. Επιθυμία τους ήταν να μοιραστούν την ευθύνη της πράξης τους και να πάνε μαζί φυλακή. Στην ιστορία τους λοιπόν βρήκε ο γάλλος συγγραφέας το θέμα για το δεύτερο θεατρικό του έργο, το έργο που επρόκειτο να τον εντάξει στους μεγάλους της τέχνης του. Η «Υψηλή εποπτεία» που είχε προηγηθεί δεν είχε ανεβεί στη σκηνή.
Η Κλερ και η Σολάνζ είναι οι δύο «Δούλες», οι δύο υπηρέτριες στο σπίτι της Κυρίας (και του Κυρίου που ποτέ δεν βλέπουμε). Κάπου ανάμεσα στις σχέσεις εξάρτησης αφέντη και δούλου, στον θαυμασμό και στο μίσος, στην αγάπη και στον φθόνο, οι τρεις γυναίκες αποτελούν τις πλευρές ενός τριγώνου που εκρήγνυται.
Με στόχο να σκοτώσουν την Κυρία, οι δύο αδελφές υποδύονται εναλλάξ και εν τη απουσία της τη δούλα και την Κυρία φθάνοντας και ξεπερνώντας τα όριά τους. Και όταν το σχέδιό τους ναυαγεί, αποφασίζουν να δώσουν τη λύση μόνες τους. Η Κλερ, ντυμένη Κυρία, πίνει το δηλητηριασμένο τίλιο και γίνεται το θύμα επιτρέποντας στην αδελφή της, τη Σολάνζ, να γίνει ο θύτης.
Ο θεατρικός κόσμος του Ζενέ δεν διαθέτει ήρωες, μόνο αντι-ήρωες, ορμώμενος ίσως από τη δική του ζωή και τις δικές του εμπειρίες. Ολοι τους κινούνται στο περιθώριο της ζωής και προσπαθούν να διαλύσουν τους μύθους και τις αξίες των πολλών για να βρουν τη δική τους θέση στο Σύμπαν. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κυρία στις «Δούλες» παρουσιάζεται γελοία και εξευτελισμένη ούτε ότι στο «Μπαλκόνι» όλοι οι εκπρόσωποι της εξουσίας εμφανίζονται ως ποταπά ανθρωπάκια, κι ας προέρχονται από την Εκκλησία ή τον στρατό. Και ο ίδιος, αν και κατά καιρούς φαινόταν σαν να εντάσσεται στο σύστημα –μέσα από την αναγνώριση και τη συναναστροφή του με τη γαλλική διανόηση της εποχής του –παρέμεινε τελικά ένας μοναχικός αλήτης… Βρέθηκε νεκρός σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στη γαλλική πρωτεύουσα και τάφηκε, όπως είχε ο ίδιος ζητήσει, στο Μαρόκο, στο νεκροταφείο της πόλης Λαράς, 80 χιλιόμετρα από την Ταγγέρη.

Παραστάσεις εντός και εκτός
Στη Νέα Σκηνή του Εθνικού, τη σεζόν 1991-1992, στη μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη. Σκηνοθεσία: Κοραής Δαμάτης. Με την Αντιγόνη Βαλάκου, τη Βέρα Ζαβιτισιάνου και την Κατερίνα Χέλμη.
Στο Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας (2005-06) σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή, μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη και σκηνικό της Χλόης Ομπολένσκι. Με την Μπέττυ Αρβανίτη, τη Μάγια Λυμπεροπούλου και τη Ρένη Πιττακή.
Πρόσφατα (2011-12) το έργο παίχθηκε στο Νέο Ελληνικό Θέατρο, σε μετάφραση Ερρίκου Μπελιέ και σκηνοθεσία Εφης Μουρίκη, ενώ την ίδια χρονιά, στο πλαίσιο του Κοινωνικού Θεατροπωλείου, ανέβηκε στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών του ΚΘΒΕ.
Εργο που έτυχε δεκάδων παραστάσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, οι «Δούλες» του Ζαν Ζενέ παρέχουν στις ηθοποιούς δυνατότητες για μεγάλες ερμηνείες.
Στην Αγγλία το έργο παίχτηκε για πρώτη φορά στη γαλλική γλώσσα, το 1952, σε σκηνοθεσία του Πίτερ Ζάντεκ. Στη συνέχεια, η παραγωγή μεταφέρθηκε στο Royal Court Theatre. Τον Ιούνιο του ’56 ο Ζάντεκ πάλι έβαλε την υπογραφή του στην πρώτη βρετανική παράσταση στα αγγλικά. Νωρίτερα, το 1955, οι «Δούλες» παίχτηκαν στο Tempo Playhouse της Νέας Υόρκης.
Ο Μίνως Βολανάκης, από τους σκηνοθέτες που πίστεψαν και ανέβασαν έργα του Ζενέ, παρουσίασε τις «Δούλες» το 1963 στο Oxford Playhouse και έναν χρόνο μετά σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο με Μπρεχτ.
Το 1973 ήταν μια κομβική χρονιά καθώς το έργο ζωντάνεψε στη σκηνή του Greenwich Theatre με τις Γκλέντα Τζάκσον, Σούζαν Γιορκ και τη Βίβιαν Μέρτσαντ στον ρόλο της Κυρίας. Η παράσταση κινηματογραφήθηκε.
Σε μια απολύτως ανδρική εκδοχή το έργο παίχτηκε στη Μόσχα το 1992, ενώ το 2011 στο Τορόντο του Καναδά η διανομή ήταν μεικτή. Το 2013 η Κέιτ Μπλάνσετ και η Ιζαμπέλ Ιπέρ μοιράστηκαν τους ρόλους της Κλερ και της Σολάνζ στο Sydney Theatre Company (το θέατρο που διευθύνει μαζί με τον σύζυγό της η Αυστραλέζα Μπλάνσετ) και τη διανομή συμπλήρωνε η Ελίζαμπεθ Ντεμπίκι. Τον Αύγουστο του 2014 η παραγωγή ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη.

πότε & πού:

Εθνικό Θέατρο – Μικρό Rex. Πρεμιέρα 6 Μαρτίου, στις 21.00. Παραστάσεις σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο με τις «Ευτυχισμένες μέρες» του Σ. Μπέκετ.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

«Οι Δούλες» του Ζαν Ζενέ.
Μετάφραση: Οδυσσέας Ελύτης.
Σκηνοθεσία: Μπρους Μάγερς.
Σκηνικά: Αση Δημητρολοπούλου.
Κοστούμια: Ντένυ Βαχλιώτη.
Φωτισμοί: Εβίνα Βασιλακοπούλου.
Μουσική: Coti K.
Κίνηση – χορογραφία: Φοίβος Παπαδόπουλος.
Παίζουν: Μαρία Κίτσου, Λένα Παπαληγούρα, Ραφίκα Σαουίς.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ