Το Ιράκ τρομάζει τις αγορές που ανησυχούν για το πετρέλαιο

H κλιμάκωση της έντασης στο Ιράκ και η επέλαση της σουνιτικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και Λεβάντε (ISIL) τρομάζει τους επενδυτές προκαλώντας τριγμούς στις αγορές, με τις μετοχές να πιέζονται, το πετρέλαιο να παίρνει την ανιούσα και τη βία στην περιοχή να αποτελεί μακράν τον πιο σημαντικό παράγοντα επιρροής τόσο για την ενέργεια όσο και για τα πολύτιμα μέταλλα. Οι αναταραχές στο Ιράκ και το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις για την παροχή φυσικού αερίου στην Ουκρανία στρέφουν μάλιστα τους επενδυτές στην αναζήτηση «ασφαλών καταφυγίων», με αποτέλεσμα την άνοδο των τιμών των γερμανικών ομολόγων, ενώ οι αναλυτές δεν αποκλείουν, σε τυχόν συνέχιση της ανόδου του ρίσκου, σημαντικά κέρδη και για τα «ασφαλή» αμερικανικά ομόλογα.

Εκτός από την επιλογή καταφυγίου στις αγορές, ενδέχεται επίσης να ξεκινήσει η φημολογία ότι η τρέχουσα αύξηση στο κόστος ενέργειας θα μπορούσε να βλάψει τη ζήτηση και να παγώσει την –ακόμα εύθραυστη –ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, όπως είδαμε να συμβαίνει κατά τις δύο προηγούμενες αυξήσεις τιμών, το 2011 και το 2012.

Η ιρακινή ένταση αυξάνει τις ανησυχίες για νέα άνοδο του πετρελαίου, εκτιμά ο Ole Hansen, Head of Commodity Strategy της Saxo Bank. Η κλιμακούμενη βία στο Ιράκ ενδέχεται να αποτελέσει απειλή για την προσφορά πετρελαίου από τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα παραγωγής του OPEC, εφόσον η ένταση επεκταθεί και στα νότια της χώρας. Αυτό συμβαίνει σε μια κρίσιμη στιγμή για τον OPEC, καθώς ο οργανισμός ήδη δυσκολεύεται να επιτύχει τον στόχο παραγωγής των 30 εκατομμυρίων βαρελιών ανά ημέρα. Την κατάσταση δυσχεραίνει η Λιβύη όπου η παραγωγή έχει μειωθεί κατά 90% σε σχέση με τα ανώτερα επίπεδα παραγωγής της, αλλά και το Ιράν, όπου ενδέχεται να επιβληθούν επιπλέον κυρώσεις μετά τον Ιούλιο εφόσον δεν επιτευχθεί συμφωνία με τη Δύση σχετικά με τα πυρηνικά.

Το Ιράκ ως σήμερα είχε αποτελέσει ένα από τα θετικά παραδείγματα από πλευράς αύξησης παραγωγής, με παραγωγή 3,3 εκατ. βαρέλια ανά ημέρα, ενώ η κυβέρνησή του είχε θέσει τον φιλόδοξο στόχο να φτάσει τα 4 εκατ. βαρέλια την ημέρα ως το τέλος του έτους και τα 7 εκατ. βαρέλια ως το 2016. Ωστόσο, με την τρέχουσα κατάσταση συμπλοκών, είναι σχεδόν αδύνατο να παραμείνουν ανεπηρέαστες οι πηγές παραγωγής στα βόρεια και τα ανατολικά της χώρας. Το βασικό ερώτημα κατά τις προσεχείς ημέρες και εβδομάδες είναι αν τα κοιτάσματα πετρελαίου και οι εγκαταστάσεις εξαγωγής που ελέγχονται από τη Βαγδάτη, την Καρμπάλα και τους σιίτες στον Νότο μπορούν να αποφύγουν την εμπλοκή στις συγκρούσεις και να συνεχίσουν τη λειτουργία τους.

Στη χειρότερη περίπτωση, οι συνολικές απώλειες της παραγωγής του Ιράκ θα μπορούσαν να φτάσουν την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα του OPEC στα 1,3 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Η τελευταία φορά που συνέβη αυτό, το brent διαπραγματευόταν στα 140 δολάρια το βαρέλι, παρατηρεί η BNP Paribas.

Αρκετοί επενδυτές εκτιμούν ότι έρχεται μια μακρά περίοδος διαταραχής των προμηθειών, καθώς οι συγκρούσεις στο Ιράκ συμπίπτουν με την ένταση στην Ουκρανίας, που απειλεί και τις προμήθειες από τη Ρωσία. Εξάλλου, παρά τον ενθουσιασμό για το σχιστολιθικό αέριο, ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες θα χρειάζονται πετρέλαιο για πολλές δεκαετίες ακόμη.

Οι αγορές δεν τιμολογούν σήμερα ακραία σενάρια από την πλευρά της προσφοράς μαύρου χρυσού, αλλά αν σημαντικές υποδομές βρεθούν υπό τον έλεγχο των ανταρτών αυτό μπορεί και να αλλάξει.

Για τον Edward L Morse και την ομάδα εμπορευμάτων της Citigroup η ιρακινή κρίση μπορεί να έχει περιορισμένες βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις, ωστόσο η μακροπρόθεσμη αύξηση των επιμέρους γεωπολιτικών κινδύνων, όπως η ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας και η πιθανή διάλυση της Λιβύης, μεταβάλλει το ρίσκο, αυξάνοντας τις προκλήσεις τόσο για την παγκόσμια σταθερότητα όσο και για τη διατήρηση των συνόρων στη Συρία και το Ιράκ, όπως αυτά έχουν δημιουργηθεί εδώ και έναν αιώνα.

Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν π.χ. πως βρισκόμαστε στη διαδικασία επανασχεδιασμού του χάρτη της Μέσης Ανατολής, σχεδόν έναν αιώνα μετά, με τη δημιουργία νέων κρατών και στη διαδικασία δημιουργίας νέων οικονομικών δεδομένων στην περιοχή.