Η αρχαιοκαπηλία είναι μια υπόθεση που αφορά όλους μας και δεν είναι ούτε καινούργια ούτε πρωτότυπη. Ας σκεφθούμε μόνο ότι δεν είναι λίγοι οι τάφοι των Φαραώ, στην Κοιλάδα των Βασιλέων, που ληστεύτηκαν πολλούς αιώνες προτού τους ανακαλύψουν και τους… αδειάσουν οι άγγλοι περιηγητές και οι μηχανικοί του Ναπολέοντα. Πάπυροι της 2ης ή και της 3ης χιλιετίας π.Χ. αναφέρονται σε περιπτώσεις ληστείας βασιλικών τάφων και στην κάθε άλλο παρά ελαφριά ποινή που επέβαλε το ιερατείο στους κλέφτες. Αλλωστε ο φόβος των αρχαιοκαπήλων και των ιερόσυλων ήταν που ανάγκασε τους αρχιτέκτονες στην αρχαία Αίγυπτο να κτίσουν τις πυραμίδες και να σκάψουν στην Κοιλάδα των Βασιλέων τους λαβυρινθώδεις τάφους των Φαραώ. Η αρχαιοκαπηλία, με άλλα λόγια, δεν είναι «εφεύρεση» των καιρών μας, ούτε είναι ανακάλυψη του αλβανού ή του ρουμάνου κλέφτη στους οποίους απερίσκεπτα και χωρίς τύψεις αποδίδουμε ουκ ολίγες κολάσιμες πράξεις. Είναι μια υπόθεση πολύ παλιά, συνομήλικη με την επιδεξιότητα του ανθρώπου να κατασκευάζει έργα τέχνης και ιδίως έργα από πολύτιμο υλικό, είτε αυτό είναι χρυσός, είτε άργυρος, είτε γυαλί ή σίδερο. Γιατί ακόμη και το σίδερο, όταν ανακαλύφθηκε μετά τα τέλη του Μυκηναϊκού πολιτισμού, ήταν υλικό πολύτιμο που άλλαξε τη ροή της Ιστορίας. Ας μην ξεγελιόμαστε λοιπόν. Η αρχαιοκαπηλία είναι μια κλοπή της Ιστορίας που εκτελείται με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία και ανάλογη προετοιμασία.
«Η κλοπή της Ιστορίας» είναι όμως και η ονομασία μιας έκθεσης multimedia που εγκαινιάζεται την ερχόμενη Τετάρτη 13 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Η έκθεση είναι ουσιαστικά η συνέχεια ενός εξαιρετικά εύστοχου ντοκυμαντέρ και ενός δημοσιογραφικού θρίλερ με επίκεντρο την υπόθεση αρχαιοκαπηλίας της Σχοινούσας, που μας συγκλόνισε πριν λίγους μήνες και που τώρα δίνεται η εντύπωση ότι επιχειρείται να ξεχαστεί. Το ντοκυμαντέρ, μια ταινία έρευνας που έκανε η ομάδα των Στέλιου Κούλογλου και Ανδρέα Αποστολίδη, προβλήθηκε από την κρατική τηλεόραση με τίτλο «Το Κύκλωμα», ενώ η υπόθεση της Σχοινούσας με τα πλοκάμια της, που ακόμη δεν ξέρουμε που οδηγούν, παρουσιάστηκε με έναν ξέφρενο λαϊκισμό από τον Τύπο και την τηλεόραση εφέτος την άνοιξη. Το θέμα όμως, κατά την πάγια τακτική, ξεχάστηκε μόλις καλοκαίριασε και σήμανε η ώρα για… τα μπάνια του λαού, δικαιώνοντας αυτούς που υποστηρίζουν ότι είμαστε λαός που εύκολα ξεχνάει.
Η έκθεση «Η κλοπή της Ιστορίας» έρχεται στην Αθήνα από την Κύπρο όπου γνώρισε μεγάλη επιτυχία όλο το καλοκαίρι. Είναι μια έκθεση επίκαιρη, προϊόν σοβαρής δουλειάς και έρευνας που κράτησε πέντε χρόνια και παρουσιάζεται σε μια στιγμή που ο κόσμος, συγκλονισμένος από τη δράση διαφόρων συμμοριών αρχαιοκαπήλων, μόλις αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι η παλιά χωροφυλακίστικη έκφραση «αρχαία αμυθήτου αξίας» αναβιώνει σήμερα, καθώς η παράνομη διακίνηση αρχαίων αποφέρει κέρδη που ούτε η πιο τολμηρή φαντασία μπορεί να συλλάβει. Τα πράγματα λοιπόν δείχνουν ότι μπαίνουμε σε μια περίοδο αναζήτησης ηθικών αξιών και αρχών που έχουν να κάνουν με τα… περιουσιακά στοιχεία της ανθρωπότητας, τα οποία δεν είναι άλλα από τα υλικά κατάλοιπα της Ιστορίας μας.
Το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων, η υπόγεια και όχι μόνο διακίνησή τους σε καιρούς συρράξεων και η αλματώδης ανάπτυξη της αρχαιοκαπηλίας διεθνώς, που ακολουθείται κατά πόδας από τη δράση των καλοπροαίρετων και μη συλλεκτών, είναι ερωτήματα που πρέπει να θέσει ο κάθε σκεπτόμενος επισκέπτης αυτής της έκθεσης η οποία υποστηρίζεται από το πρόγραμμα «Culture 2000» της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Παραγωγός και συντονιστής του εγχειρήματος είναι η εταιρεία ΑΝΕΜΟΝ με στενό συνεργάτη το Illicit Antiquities Research Centre του McDonald Institute του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, ενώ πρέπει να τονιστεί και η συμβολή της ΛΖ Εφορίας Αρχαιοτήτων Κορίνθου, της Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων της Κύπρου και του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου του Αιγαίου.
Πρόκειται με λίγα λόγια για μια προσπάθεια στην οποία εμπλέκονται πολλοί αξιόλογοι παράγοντες. Τα κείμενα και ο υπομνηματισμός οφείλονται στον αρχαιολόγο του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ Dr. Neil Brodie, στον συγγραφέα και σκηνοθέτη Ανδρέα Αποστολίδη και στον βρετανό συγγραφέα και δημοσιογράφο Peter Watson, ενώ περισσότεροι από 100 αρχαιολόγοι και ερευνητές από όλον τον κόσμο συνέβαλαν με εργασίες και στοιχεία στο θέμα. Οικονομικά η όλη προσπάθεια στηρίχτηκε από την Alpha Bank, το Ιδρυμα Ι.Φ. Κωστόπουλου, την Aegean Airlines, το ΡΙΚ και τον ραδιοσταθμό Σκάι.
