Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι η Αγκυρα έχει πλέον συνειδητοποιήσει ότι η απόπειρα δημιουργίας μιας, φιλικής προς την ίδια, ζώνης επιρροής στην ευρύτερη Μέση Ανατολή κατά την έναρξη της Αραβικής Ανοιξης κατέληξε σε αποτυχία. Η επένδυση σε μάλλον ακραία ισλαμικά στοιχεία δεν απέδωσε, αλλά, αντίθετα, η Αγκυρα είδε να επανεμφανίζεται δυναμικά η μεγαλύτερη ανησυχία της για την εδαφική της ακεραιότητα: το Κουρδικό. Η «διπολική τακτική» της Αγκυρας έφθασε στα όριά της όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν να αξιοποιήσουν τον κουρδικό παράγοντα στη Βόρεια Συρία ώστε να αντιμετωπίσουν το Ισλαμικό Κράτος. Η συγκεκριμένη επιλογή των Αμερικανών ουσιαστικά ανάγκασε τον κ. Ερντογάν σε μια στροφή προς την αγκαλιά της «ρωσικής αρκούδας» έπειτα και από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το καλοκαίρι του 2016. Οι ανασφάλειες της Αγκυρας την έχουν πλέον οδηγήσει στον νεότευκτο συνασπισμό με τη Ρωσία και το Ιράν, που έχει εξοργίσει το αμερικανικό διπλωματικό και στρατιωτικό κατεστημένο.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Αγκυρα δεν μπορεί να ανεχθεί την εμβάθυνση της τριμερούς συνεργασίας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, που πλέον έχει τεθεί υπό αμερικανική ομπρέλα έπειτα από την παρουσία και την αμέριστη υποστήριξη που προσέφερε με την παρουσία του στην 5η Τριμερή Συνάντηση Κορυφής της Μπερ Σεβά την περασμένη Πέμπτη ο αμερικανός πρεσβευτής στο Ισραήλ Ντέιβιντ Φρίντμαν (είναι άνθρωπος της εμπιστοσύνης του προέδρου Τραμπ). Παρά τις αρρυθμίες που σημειώθηκαν στο ζήτημα της έκδοσης της Κοινής Διακήρυξης, όπου υπήρξε σοβαρή διαφωνία Ελλάδας και Ισραήλ για τη ρητή ή μη αναφορά στο κείμενο περί της απειλής που συνιστούν το Ιράν και η Χεζμπολάχ (ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, το απόγευμα της Παρασκευής, το κείμενο της Κοινής Διακήρυξης δεν είχε δημοσιοποιηθεί, αν και οι πληροφορίες ανέφεραν ότι τελικά οι σχετικές αναφορές απαλείφθηκαν), η υπογραφή Μνημονίου Κατανόησης για την Κυβερνοασφάλεια και ιδιαίτερα η προαναγγελία υπογραφής, τον προσεχή Φεβρουάριο στην Κνωσό, της Διακυβερνητικής Συμφωνίας (IGA) για τον αγωγό φυσικού αερίου East Med είναι τα μεγάλα κεκτημένα.
Οι συζητήσεις όμως για τον East Med πρέπει να προσεγγιστούν με ψυχραιμία. Ο εν λόγω αγωγός είναι κατά βάση ένα «πολιτικό project» το οποίο ξεκίνησε ως ιδέα του Ισραήλ, πριν γίνει κύριος ανάδοχός του η ΔΕΠΑ. Δεν είναι ένα σχέδιο που το έχουν κρίνει βιώσιμο οι εμπλεκόμενες εταιρείες και το προωθούν. Πέραν των Ελλήνων και των Ισραηλινών, ο East Med αρέσει στην Ιταλία, όπου θα καταλήγει ο αγωγός, ενώ εμπλέκεται και η ιταλική εταιρεία Edison, αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που θα δαπανήσει τεράστια ποσά για τις μελέτες βιωσιμότητας και κατασκευής. Με βάση τα σημερινά δεδομένα, το κόστος κατασκευής του φέρεται να κινείται κάπου μεταξύ 7-10 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ποσό ιδιαίτερα υψηλό. Και δεν πρέπει να διαφεύγει την προσοχή η πολύ δύσκολη γεωλογική μορφολογία του βυθού μεταξύ Κύπρου και Κρήτης, που σε ορισμένα σημεία φθάνει σε βάθος 3.000 μέτρων, υπάρχουν υποθαλάσσια όρη και η περιοχή είναι σεισμογενής.
Το κρίσιμο ζήτημα όμως είναι οι ποσότητες αερίου που θα γεμίσουν τον αγωγό ώστε να είναι εμπορικά βιώσιμος. Σύμφωνα με το σχέδιο, ο αγωγός θα μπορεί να μεταφέρει 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου ετησίως. Ορισμένοι θεωρούν ότι ο αγωγός αυτός, που αναμένεται να είναι έτοιμος περί το 2025, θα μπορούσε μαζί με τον Διαδριατικό Αγωγό (ΤΑΡ) να συμβάλει καίρια στην απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο. Δυστυχώς ή ευτυχώς, πρόκειται περί μύθου, καθώς τα 10 δισ. κ.μ. τον χρόνο θα κάλυπταν μόλις το 2% της ετήσιας κατανάλωσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται ότι τον περασμένο Μάιο η Κομισιόν και η Gazprom συμφώνησαν ώστε ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός να αναλάβει δεσμεύσεις ελεύθερης παροχής αερίου «σε ανταγωνιστικές τιμές», την ώρα που, παρά τις αντιδράσεις, προχωρεί ο αγωγός Nord Stream II από τη Ρωσία στη Γερμανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν να μπουν δυναμικά στην ευρωπαϊκή αγορά.
Ολα αυτά δημιουργούν ένα δύσκολο περιβάλλον για την επιτυχία του East Med, χωρίς να προστεθούν στην εξίσωση άλλοι αγωγοί, όπως π.χ. ο Turk Stream, ή η προοπτική αξιοποίησης των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου προς άλλες κατευθύνσεις.
«Κλειδί» οι ποσότητες αερίου στο Οικόπεδο 10
Δεν είναι μυστικό ότι η αμερικανική ExxonMobil, που αυτή την περίοδο πραγματοποιεί γεώτρηση στο Οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ, έχει ταχθεί υπέρ της κατασκευής τερματικού σταθμού υγροποιημένου αερίου (LNG) στο νησί. Φυσικά, όλα θα εξαρτηθούν από τις ποσότητες που θα εντοπίσει το γεωτρύπανο και αυτό δεν θα φανεί πριν από τον Ιανουάριο. Επιπλέον, η κυπριακή κυβέρνηση βρίσκεται σε συζητήσεις με τη Shell για την υπογραφή συμφωνίας εξαγωγής του αερίου του κοιτάσματος «Αφροδίτη» στον τερματικό σταθμό LNG στο Ιντκου της Αιγύπτου, ενώ στο Ισραήλ αναμένεται η δεύτερη φάση εκμετάλλευσης του κοιτάσματος «Λεβιάθαν». Σε αυτό το πλαίσιο, ο East Med μπορεί να ηχεί όμορφα ως ενισχυτικός παράγοντας της τριμερούς συνεργασίας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, αλλά δεν πρέπει να τρέφονται υπερβολικές προσδοκίες. Οσο για την Τουρκία, μπορεί να έκρινε ότι δεν έπρεπε να ενοχλήσει την ExxonMobil, αλλά αρκετοί προβλέπουν ότι ίσως παρενοχλήσει την επόμενη γεώτρηση της γαλλικής Total, όπως έπραξε πριν από μερικούς μήνες με την ιταλική Eni, οδηγώντας την σε αποχώρηση από το Οικόπεδο 3.
