Είναι μια μικρή, πικρή ειρωνεία ότι τις τελευταίες εβδομάδες ανέβηκε πολύ στην επικαιρότητα το θέμα της υφιστάμενης και μελλοντικής εισβολής των μηχανών σε ποικίλους επαγγελματικούς κλάδους. Κοινώς, αυγουστιάτικα, το κατεξοχήν διάστημα που οι άνθρωποι διοχετεύουν την ενέργειά τους στο τι θα κάνουν στην άδειά τους, πυκνώνουν τα καμπανάκια που τους επισημαίνουν ότι πολύ σύντομα θα πρέπει να αφιερώσουν τις σκέψεις τους στο τι θα κάνουν για να έχουν δουλειά.

Οι ειδήσεις για εταιρείες που απολύουν εργαζομένους για να επενδύσουν στην τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσαν να αρκούν ως προειδοποιήσεις. Ωστόσο, τα ίδια τα επιτελικά στελέχη των ψηφιακών κολοσσών αποκαλύπτουν ότι η ανεξέλεγκτη πρόοδος των μηχανών θα επηρεάσει ταχύτατα και ανεξίτηλα αυτό που αποκαλούμε οικονομία.

«Αφθονία»

Οι πιο αισιόδοξες βλέπουν στο πολύ σύντομο μέλλον έναν κόσμο «ασύγκριτης αφθονίας», όπου «κανείς δεν θα χρειάζεται να δουλεύει», με την προϋπόθεση ότι – εδώ φανταστείτε τύμπανα να χτυπούν δραματικά – «τα κέρδη ή τα όποια οφέλη από τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης θα διανεμηθούν δίκαια».

Δεν ξέρω αν φταίει η έμφυτη απαισιοδοξία μου, η πίστη μου στον παράγοντα της ανθρώπινης απληστίας ή απλώς το γεγονός ότι διανύω την έκτη δεκαετία της ζωής μου, αλλά δεν μπορώ να φανταστώ έναν κόσμο όπου μέρος έστω των υπερκερδών των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας θα διανεμόταν στα θύματά της. Το ότι δεν μπορώ να τον φανταστώ δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν θα τον ήθελα έναν τέτοιο κόσμο, όπου θα μοιραζόταν στον γενικό πληθυσμό ένα αξιοπρεπές «επίδομα τεχνητής νοημοσύνης».

Τι θα άλλαζε με αυτό το επίδομα; Αρχικά, το προφανές. Τα θύματα της τεχνολογικής επανάστασης δεν θα ζούσαν σε μια μόνιμη επισφάλεια. Τα χρήματα αυτά θα λειτουργούσαν ως δίχτυ ασφαλείας για τις στρατιές των μελλοντικών ανέργων και τις οικογένειές τους. Ακόμη και για όσες δεν μείνουν άνεργες, αλλά οι μηχανές τις οδηγήσουν σε κατώτερη θέση (άρα πιο χαμηλόμισθη), το επίδομα θα μπορούσε να αποτελέσει τον παράγοντα που θα αναιρέσει αυτή τη «διόρθωση», όπως – πιθανότατα – θα αποκληθούν οι μισθολογικές μειώσεις.

Παράλληλα, μια τέτοια εισοδηματική ενίσχυση θα έδινε την ευκαιρία στους πολίτες – με λυμένο το ζήτημα της λιμοκτονίας – να ψάξουν μεθόδους μετεκπαίδευσης, κατάρτισης, μιας προσαρμογής εν γένει, ώστε να βρουν μια καλύτερη θέση στην ψηφιακή οικονομία που έρχεται ταχύτατα.

Το επίδομα βγάζει νόημα ακόμη και με όρους τεχνοκαπιταλισμού. Διότι αν σε πέντε ή σε δέκα χρόνια ο κόσμος αποτελείται αφενός από τους ελάχιστους που καβάλησαν το κύμα των νέων τεχνολογιών και αφετέρου τη συντριπτική πλειονότητα που ζει στην ανεργία και στην ανέχεια, ποιος θα καταναλώνει;

Θα κινδυνεύουν ακόμη και οι επιχειρήσεις που απέλυσαν εργαζομένους για να πάρουν ρομπότ, αφού οι απολυμένοι δεν θα μπορούν πια να αγοράσουν το προϊόν των εταιρειών. Για να μη μιλήσουμε για τον κίνδυνο κοινωνικών ταραχών, ίσως ενός γενικευμένου κινήματος νεο-λουδιτών, αν οι επιπτώσεις της τεχνολογικής επανάστασης επιταχυνθούν κι άλλο.

Το τσιρότο

Φυσικά ένα επίδομα (ακόμη και στην απίθανη περίπτωση που όντως δοθεί) δεν είναι πανάκεια. Περισσότερο μοιάζει με τσιρότο σε μια τεράστια πληγή. Πρώτον, πολύ δύσκολα θα αρκεί να διορθώσει το κακό (αρκεί να σκεφτούμε τις ψυχολογικές επιπτώσεις για κάποια που χάνει τη δουλειά της – ενδεχομένως για πάντα) και, δεύτερον, μπορεί εύκολα να ξεκολλήσει.

Και κάπως έτσι, όταν διαβάζω για τους επιτελείς του big tech που υπόσχονται έναν διαρκή Αύγουστο, όπου οι μηχανές θα κάνουν όλα τα βαρετά και οι άνθρωποι θα ασχολούνται με τη φύση και την τέχνη, εγώ βλέπω σύννεφα να πυκνώνουν και κανέναν να μην ξέρει πού είναι η ομπρέλα.