Στις ΗΠΑ, το 2024, το κόστος της στέγασης είχε αναδειχθεί σε κορυφαίο πολιτικό ζήτημα, αφού οι αυξήσεις των ενοικίων αποτέλεσαν σημαντική παράμετρο του υψηλού πληθωρισμού.
Το λογισμικό YieldStar της εταιρείας RealPage, συλλέγοντας εκούσια από ιδιοκτήτες πληροφορίες σχετικά με τα ενοίκια, αξιοποιούσε αλγόριθμο που πρότεινε στους συνδρομητές το ύψος του ενοικίου που θα πρέπει να ζητούν οι ιδιοκτήτες από τους ενοικιαστές.
Σύμφωνα με αγωγή του υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ πριν από έναν χρόνο εναντίον της RealPage, οι προτεινόμενες τιμές ήταν σαφώς υψηλότερες από ό,τι θα ήταν σε μια άρτια λειτουργούσα ανταγωνιστική αγορά. Ουσιαστικά είναι η πρώτη μεγάλη αστική αντιμονοπωλιακή αγωγή, όπου ο ρόλος του αλγορίθμου στη χειραγώγηση των τιμών, με την αρωγή των χρηστών του λογισμικού – ιδιοκτήτες ακινήτων –, θεωρήθηκε μείζονος σημασίας παράμετρος.
Το 2021, αγωγή εναντίον της Google κατέθεσε η Associated Newspapers, εκδότρια εταιρεία της εφημερίδας «Daily Mail» και της ιστοσελίδας MailOnline, κατηγορώντας τη για χειραγώγηση των αποτελεσμάτων διαδικτυακής αναζήτησης και μονοπωλιακές πρακτικές.
Στην αγωγή κατηγορούνταν η Google για υπερβολική ισχύ και έλεγχο της αγοράς διαδικτυακής διαφήμισης, που της επιτρέπουν να «τιμωρεί» όσα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν πωλούν αρκετό διαφημιστικό χώρο στην αγορά της Google. Η τιμωρία αφορούσε υποβάθμιση άρθρων και θεμάτων της «Daily Mail» κατά τη διαδικασία αναζήτησης.
Αυτή η χειραγώγηση των αποτελεσμάτων διαδικτυακής αναζήτησης αποτελούσε, σύμφωνα με τον Τύπο στη Βρετανία, την τιμωρία των αλγορίθμων της Google επειδή η MailOnline προσπάθησε να μειώσει την εξάρτησή της από τη μηχανή αναζήτησης της Google κατά την πώληση διαδικτυακής διαφήμισης και να αναζητήσει καλύτερες τιμές για τον διαφημιστικό της χώρο.
Λίγα χρόνια νωρίτερα, το διάστημα 2017-2018, στη Μιανμάρ διαπιστώθηκε ότι όταν οι αλγόριθμοι του Facebook υποδείκνυαν στους χρήστες άρθρα με θεωρίες συνωμοσίας και ψεύτικες ειδήσεις για τη μουσουλμανική μειονότητα των Rohingya, διαδιδόταν ταχέως στον πληθυσμό μίσος και αγανάκτηση.
Η ένταση αυτή των εθνοτικών εντάσεων οδήγησε σε εκστρατεία στα όρια της εθνοκάθαρσης εναντίον των Rohingya, με χιλιάδες νεκρούς και ακόμη περισσότερους εκδιωχθέντες. Πρακτικά, στη συγκεκριμένη περίπτωση η ανεμπόδιστη παραπληροφόρηση και οι αλγόριθμοι «υποβοήθησαν» εθνοκαθάρσεις.
Ειδικά για την παραπληροφόρηση και τα fake news, πλέον σε περιβάλλον σημαντικής αξιοποίησης των δυνατότητων των αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης, χρήσιμο εργαλείο ανάσχεσης, διά του ελέγχου του διαδικτυακού περιεχομένου στις πλατφόρμες Facebook, Instagram και Threads της Meta του Μαρκ Ζάκερμπεργκ, αποτελούσε μέχρι πρόσφατα το «Fast-checking», που ακριβώς είχε ως σκοπό τον εντοπισμό και περιορισμό της παραπληροφόρησης που αναρτιόταν σε αυτές τις πλατφόρμες.
Η Meta βασιζόταν, κυρίως εκτός ΗΠΑ, σε ανεξάρτητους οργανισμούς διασταύρωσης ειδήσεων, πιστοποιημένους από το Διεθνές Δίκτυο Διασταύρωσης Ειδήσεων IFCN ή από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διασταύρωσης Ειδήσεων EFCSN στην Ευρώπη. Οι οργανισμοί αυτοί ασχολούνταν με την αναζήτηση της μη εγκυρότητας και της ανακρίβειας των πληροφοριών, ενώ ακολούθως η Meta μεριμνούσε για μειωμένη διανομή του ανακριβούς υλικού ή ακόμη και απόρριψή του.
Ταυτόχρονα, η Meta λάμβανε και σειρά μέτρων κατά των συστηματικών παραβατών. Ομως, λίγο πριν αναλάβει πρόεδρος των ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ, η Meta, ευθυγραμμιζόμενη με τις πολιτικές της πλατφόρμας X του Ιλον Μασκ, ανακοίνωσε ότι θα καταργήσει συλλήβδην αυτές τις πολιτικές ελέγχου περιεχομένου, τονίζοντας ιδιαίτερα την κατάργηση ελέγχων σε θέματα που αποτελούν μέρος του mainstream διαλόγου, όπως η μετανάστευση και το φύλο.
«Οι πρόσφατες εκλογές αποτέλεσαν πολιτισμικό σημείο καμπής, υπέρ της προτεραιότητας στην ελευθερία της έκφρασης. Ετσι, επιστρέφουμε στις ρίζες μας, εστιάζοντας στη μείωση λαθών, την απλοποίηση των πολιτικών μας και την αποκατάσταση της ελεύθερης έκφρασης στις πλατφόρμες μας» δήλωνε ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ.
Πλέον, η κατάργηση του προγράμματος «Fast-checking» της Meta και άλλες αντίστοιχες δράσεις δημιουργούν τις προϋποθέσεις για περαιτέρω έξαρση της παραπληροφόρησης στις πλατφόρμες και κατ’ αποτέλεσμα τη χειραγώγηση της διεθνούς κοινής γνώμης καλλιεργώντας εντάσεις και μισαλλοδοξία, με θύμα, τελικά, την ίδια δημοκρατία.
Ταυτόχρονα, όμως, αναδεικνύεται εμφατικά η αξιοποίηση των πλατφορμών και των αλγορίθμων τους ως κρίσιμο γεωπολιτικό εργαλείο για τη διεθνή πολιτική σκηνή και αδήριτη η ανάγκη προστασίας των πολιτών και της δημοκρατίας από την ολοένα εντεινόμενη διαπλοκή των ολιγαρχών των ψηφιακών μέσων – και κυρίως των πρόσφατων «Broligarchs» των γνωστών «Digital Empires» – με την πολιτική εξουσία.
Ο κ. Στέφανος Γκρίτζαλης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, μέλος στην Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών και μέλος στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
