Ο αγροτικός τομέας ήταν και είναι η ραχοκοκαλιά της ανάπτυξης στη χώρα μας αλλά και ζωτικό κομμάτι της ζωής των κατοίκων της Περιφέρειας. Για τις εξελίξεις που φέρνει η νέα ψηφιακή εποχή αλλά και τις προοπτικές του απάντησε στις ερωτήσεις μας ο Δημήτριος Τσιτσιγιάννης, καθηγητής του Τμήματος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης αλλά και πρόεδρος της Μεσογειακής Φυτοπαθολογικής Ενωσης.
Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προοπτικές του αγροτικού τομέα;
«Ο αγροτικός τομέας βρίσκεται σε μια περίοδο ριζικού μετασχηματισμού. Η τεχνητή νοημοσύνη και οι αυτοματοποιημένες τεχνολογίες ουσιαστικά θα οδηγήσουν σε μια ολική αναδιοργάνωση της σύγχρονης γεωργίας. Για παράδειγμα, μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της χρήσης αρδευτικού νερού από 20% έως 60%. Παράλληλα τα βιολογικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα και οι βιοδιεγέρτες προσφέρουν περιβαλλοντικά φιλικές εναλλακτικές που μειώνουν σημαντικά τη χρήση συνθετικών χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.
Η αγροτική βιοτεχνολογία έχει εξελιχθεί πάρα πολύ και δημιουργεί πλέον ανθεκτικές ποικιλίες στο κλίμα, που μπορούν να αντέξουν σε ακραία καιρικά φαινόμενα και θερμοκρασίες, ενώ παράλληλα δημιουργούνται και ποικιλίες που μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τη διατροφική αξία των τροφίμων. Αυτές λοιπόν οι καινοτομίες είναι κρίσιμες για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, να υπάρχει δηλαδή τροφή για όλο τον κόσμο.
Βέβαια, παρά τις θετικές προοπτικές που υπάρχουν, ο αγροτικός τομέας γενικά αντιμετωπίζει πάρα πολλές προκλήσεις, κυρίως με την έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, με τις μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών, με τις αυξήσεις του κόστους και την περιορισμένη πρόσβαση που έχουν σε κεφάλαια πάρα πολλοί παραγωγοί».
Φαίνεται ότι η ύπαιθρος ερημώνει και οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες και νέες προκλήσεις. Εσείς ποια θεωρείτε ότι είναι τα βασικά προβλήματα;
«Η ερήμωση της υπαίθρου είναι ειλικρινά από τις σοβαρότερες προκλήσεις. Είναι πολλές οι αιτίες. Η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού είναι ένα τρομερό πρόβλημα στην Ελλάδα. Η μετανάστευση από τα χωριά προς τα αστικά κέντρα δημιουργεί ένα μεγάλο και σοβαρό έλλειμμα εργατικού δυναμικού.
Στην Ελλάδα φανταστείτε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων είναι οικογενειακές επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρές δυσκολίες στη διαδοχή των γενεών. Τα παιδιά, δηλαδή, δεν συνεχίζουν τις επιχειρήσεις των γονιών τους. Μόνο ένα 5% των διαχειριστών αγροκτημάτων είναι κάτω των 35 ετών και πολύ μικρό ποσοστό γεωργών έχει λάβει γεωργική εκπαίδευση.
Επίσης, οι αυξανόμενες δαπάνες παραγωγής αποτελούν ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα και οι μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις έως 20 στρέμματα – που αποτελούν στην Ελλάδα περισσότερο από το 50% του συνόλου – δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στις οικονομικές πιέσεις. Εχουμε μικρά και κατακερματισμένα αγροτεμάχια που εμποδίζουν την ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας. Θα πρέπει να δημιουργηθούν συνεταιρισμοί και ομάδες παραγωγών, ώστε για παράδειγμα όλοι μαζί να πάρουμε ένα τρακτέρ και όχι ο καθένας το δικό του, όπως κυρίως γινόταν παλιά. Και φυσικά η κλιματική αλλαγή επιφέρει πάρα πολλές νέες προκλήσεις».
Πώς θα μπορούσε να αντιστραφεί αυτή η τάση;
«Απαιτούνται στοχευμένες και πολυδιάστατες παρεμβάσεις για να αντιμετωπισθούν οι θεμελιώδεις αιτίες του προβλήματος. Η ΕΕ έχει αναπτύξει ένα σημαντικό πλαίσιο για ολοκληρωμένες στρατηγικές αναζωογόνησης της γεωργίας με αρκετά πολιτικά και χρηματοδοτικά εργαλεία. Υπάρχουν επίσης χρηματοδοτήσεις για συνέργειες μεταξύ πανεπιστημίων και παραγωγών, ώστε η τεχνογνωσία των πανεπιστημίων να περάσει απευθείας στους παραγωγούς.
Χρειαζόμαστε έναν ψηφιακό μετασχηματισμό της γεωργίας, δημιουργία όπως λέμε “έξυπνων χωριών”, και φυσικά χρειαζόμαστε συνεταιριστικά μοντέλα και οργάνωση παραγωγών. Υπάρχουν ήδη πολύ επιτυχημένα παραδείγματα συνεταιρισμών, όπου δουλεύουν πολλοί νέοι άνθρωποι και ενσωματώνουν σιγά-σιγά όλες αυτές τις καινούργιες τεχνολογίες. Χρειαζόμαστε να πάμε σίγουρα σε μια πράσινη μετάβαση με μείωση των χημικών και να αξιοποιήσουμε τον αγροτουρισμό και την πολιτιστική κληρονομιά και γενικά τις παραδοσιακές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη γεωργία».
Θα προτείνατε σε έναν νέο άνθρωπο να ασχοληθεί με την παραγωγή και τον αγροτικό τομέα;
«Η απάντηση στο ερώτημά σας σίγουρα δεν είναι απλή. Η γεωργία θεωρείται ως μια μη ελκυστική καριέρα για έναν νέο άνθρωπο και συχνά απαξιώνεται και από το ίδιο το πολιτικό σύστημα. Ομως θεωρώ ότι η σύγχρονη γεωργία μπορεί να προσφέρει και να είναι ελκυστική για τους νέους. Φυσικά, το βασικό είναι ότι κάποιος για να γίνει παραγωγός θα πρέπει να του αρέσει, είναι δύσκολη δουλειά και χρειάζεται σίγουρα και εκπαίδευση.
Ομως, η σύγχρονη γεωργία δεν περιορίζεται μόνο στην παραδοσιακή καλλιέργεια, αλλά και εμείς στο πανεπιστήμιο προσπαθούμε να εξοπλίσουμε τους νέους, τους φοιτητές μας, σε πολλές νέες τεχνολογικές ειδικότητες για να στραφούν και οι ίδιοι στη γεωργία. Η ψηφιακή επανάσταση καθιστά τη γεωργία πολύ πιο ελκυστική και λιγότερο εντατική εργασία. Πλέον πάρα πολλά γίνονται με τη ρομποτική.
Δεν χρειάζεται να πάει ο παραγωγός να ποτίζει, όλα είναι αυτοματοποιημένα, το πότισμα, η λίπανση, ακόμα και η φυτοπροστασία. Ο παραγωγός μπορεί να βλέπει τα πάντα μέσα από το τάμπλετ του και μέσα από το κινητό τηλέφωνο, υπάρχουν πάρα πολλοί αυτοματοποιημένοι αισθητήρες, υπάρχουν κάμερες και μπορεί να παρακολουθεί όλη την εγκατάσταση, έχουν βελτιωθεί πολύ τα πράγματα. Φυσικά χρειάζεται γεωπονική εκπαίδευση με έμφαση στη σύγχρονη τεχνολογία ακόμα και μη γεωπόνων. Σίγουρα τα ρίσκα είναι πολλά μια και υπάρχει υψηλός κίνδυνος στις εκτεθειμένες από τις καιρικές συνθήκες καλλιέργειες. Χρειάζεται υπομονή για αποτελέσματα. Ομως οι νέοι με οικογενειακό υπόβαθρο στη γεωργία, έχουν όλα τα εργαλεία και θα είναι πολύ πιο εύκολο για αυτούς».
Πώς συμβάλλει το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο στις σύγχρονες προκλήσεις;
«Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών λειτουργεί ως ένας κεντρικός κόμβος έρευνας, εκπαίδευσης και καινοτομίας, αντιμετωπίζοντας ενεργά τις μεγάλες προκλήσεις του σύγχρονου αγροτικού τομέα. Είναι ένα πολύ μεγάλο πανεπιστήμιο με πολλά ερευνητικά έργα. Αναπτύσσουμε και στο δικό μου εργαστήριο, το εργαστήριο Φυτοπαθολογίας, αλλά και σε πολλά άλλα εργαστήρια, νέες μεθόδους βιολογικής φυτοπροστασίας, βιολογικού ελέγχου των παθογόνων των εχθρών.
Υπάρχουν πολλοί συνάδελφοι που σχεδιάζουν τα ρομποτικά συστήματα και τους αυτοματισμούς. Βιοτεχνολόγοι που δημιουργούν νέες ποικιλίες. Παρέχουμε επίσης εκπαίδευση και κατάρτιση στους φοιτητές μας, έχουμε πολλά εξειδικευμένα μεταπτυχιακά προγράμματα σε ολοκληρωμένα συστήματα φυτοπροστασίας, στην Digital Farming, στη Γεωργία Ακριβείας, δηλαδή τις νέες τεχνολογίες και στην κλιματική προσαρμογή. Ετσι, το πανεπιστήμιό μας επηρεάζει άμεσα την παραγωγική αναβάθμιση, τη βιώσιμη χρήση φυσικών πόρων και την κοινωνικοοικονομική ενίσχυση των αγροτικών κοινοτήτων».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Άργους» του 2ου Γενικού Λυκείου Άργους που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 28 Σεπτεμβρίου 2025.
