Κάθε καλοκαίρι, τον Ιούλιο, η Αλόννησος χορεύει και θυμάται. Το Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών του νησιού, που φέτος πραγματοποιείται για 9η συνεχή χρονιά, ξεχωρίζει στην πολιτιστική ζωή των Σποράδων τόσο για το κέφι και τον ενθουσιασμό που το περιβάλλουν όσο και για τον ιδιαίτερο σκοπό που το γέννησε: τη συγκίνηση και την ανάγκη διατήρησης της μνήμης του πατέρα Αβραάμ, ενός αγαπημένου ανθρώπου της τοπικής κοινωνίας.
Στην πορεία των χρόνων, το Φεστιβάλ, που φέτος θα γίνει από τις 4 έως τις 6 Ιουλίου, έχει εξελιχθεί σε μια γιορτή χρωμάτων, ρυθμών και πολιτιστικής σύνδεσης. Πώς όμως ξεκίνησε; Ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Αλοννήσου Παναγιώτης Τσουκανάς μαζί με μέλη του Συλλόγου και τον χοροδιδάσκαλο Γεώργιο Μπέλλο περιγράφουν το παρελθόν, εξηγούν το παρόν και προβλέπουν το μέλλον αυτής της ξεχωριστής διοργάνωσης, τονίζοντας την αξία της παράδοσης, της συλλογικότητας και της συμμετοχής των νέων.
Πώς ξεκίνησε ο θεσμός του Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών στην Αλόννησο και ποιο ήταν το αρχικό του όραμα;
Παναγιώτης Τσουκανάς: «Το Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών Αλοννήσου ή, αλλιώς, το «Φεστιβάλ της καρδιάς μας», όπως πλέον το αποκαλούν όλοι, γεννήθηκε σαν ιδέα μέσα από ένα πολύ θλιβερό γεγονός, μέσα από έναν χαμό ενός πολύ δικού μας ανθρώπου και τότε αντιπροέδρου του Συλλόγου μας. Μιλάμε για τον πατέρα Αβραάμ, ο οποίος χάθηκε σε πολύ μικρή ηλικία απροσδόκητα.
Προς τιμήν του και για τη διατήρηση της μνήμης του οργανώθηκε την ίδια ακριβώς χρονιά το πρώτο Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών. Πέρα από το κομμάτι ότι ήταν αφιερωμένο σε αυτόν τον μοναδικό άνθρωπο, ως όραμα είχε την προαγωγή του πολιτισμού μας αλλά και το να γίνει το νησί μας πόλος έλξης για ανθρώπους που είναι λάτρεις της μουσικής, του χορού και της παράδοσης. Να αποτελέσει η Αλόννησος μέσα από αυτή την εκδήλωση πανδαισία χρωμάτων και αρωμάτων παράδοσης και πολιτισμού».
Ποιες είναι οι βασικές αξίες που επιδιώκει να προβάλει το Φεστιβάλ και ποιος είναι ο ρόλος του στην πολιτιστική ζωή του νησιού;
«Πρωταρχικός στόχος είναι να προβληθεί το πόσο σημαντικός είναι ο χορός, και συγκεκριμένα ο παραδοσιακός χορός, στη ζωή μας και να γίνει αντιληπτό σε όλους ότι ο χορός και ο πολιτισμός είναι αυτά τα οποία μόνο να ενώσουν μπορούν τους ανθρώπους και τίποτε άλλο.
Στις μέρες μας είναι ό,τι περισσότερο έχει ανάγκη ο άνθρωπος, να ενωθεί με τον συνάνθρωπό του, να νιώθει ότι μοιράζεται. Είναι υπέροχο να βλέπεις ένα τόσο όμορφο, μικρό νησί των Σποράδων να γίνεται μια μεγάλη αγκαλιά από ανθρώπους από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, των οποίων η αγάπη τους για τον χορό τούς έφερε στο νησί μας».
Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά η πραγματοποίηση του 9ου Φεστιβάλ και πώς βλέπετε την εξέλιξή του όλα αυτά τα χρόνια;
«Η πραγματοποίηση του 9ου Φεστιβάλ είναι ένα μεγάλο κομμάτι και της δικής μου καρδιάς. Είναι ιδέα, είναι οικογένεια, είναι όλα εκείνα που σε κάνουν να θες να συνεχίσεις να προσπαθείς για τη συνέχισή του. Είναι καρπός μια πολύχρονης προσπάθειας, ο οποίος έχει ποτιστεί με πολλή αγάπη, κόπο και σεβασμό τόσο από τα παιδιά της διοργάνωσης όσο και από όλους τους κατοίκους του νησιού».
Ποιες είναι οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζετε κατά την προετοιμασία ενός τέτοιου πολιτιστικού γεγονότος;
«Οι δυσκολίες είναι αρκετές αλλά όλες αντιμετωπίσιμες. Οταν έχεις να διευθετήσεις τις μετακινήσεις, τη διαμονή και την καλύτερη δυνατή παραμονή στον τόπο σου κάθε χρόνο πάνω από 700 με 800 ατόμων, αντιλαμβάνεσαι ότι μόνο δυσκολίες μπορείς να αντιμετωπίσεις. Εκεί όμως είναι που βάζεις μπροστά το χαμόγελο, τη διάθεση και φυσικά τη στήριξη και τη συμπαράσταση όλων αυτών που έχουν αγκαλιάσει αυτή την εκδήλωση σαν δικό τους παιδί και προχωράς.
Αλλωστε, ανέκαθεν πίστευα ότι όπου υπάρχει πρόβλημα υπάρχει και λύση. Οταν βέβαια έρχεται η στιγμή που βλέπεις όλους αυτούς τους ανθρώπους που έρχονται από τόσο μακριά να σου χαμογελούν, να σε αγκαλιάζουν με ευγνωμοσύνη για όλο αυτό που έζησαν και να φεύγουν από το νησί σου με δάκρυα συγκίνησης, νομίζω πως δεν υπάρχει καλύτερη ηθική αμοιβή από αυτό. Είναι αυτό που σε κάνει να στοιχηματίσεις με τον εαυτό σου ώστε στο επόμενο να είσαι ακόμη καλύτερος».
Πως ενθαρρύνετε τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από τη νέα γενιά;
«Από την πρώτη κιόλας χρονιά η συμμετοχή των νέων στο Φεστιβάλ μας είναι πολύ ενθαρρυντική. Τόσο τα παιδιά μας τα οποία συμμετέχουν ως χορευτές όσο και τα υπόλοιπα ως εθελοντές. Είναι κάτι το οποίο μας γεμίζει αισιοδοξία και κατά κάποιον τρόπο και μια αίσθηση υποχρέωσης για τη συνέχεια αυτής της εκδήλωσης. Γιατί βλέπουμε μέσα από αυτή την ενεργή συμμετοχή νέων παιδιών, που είναι γεμάτα όρεξη και αγάπη για αυτό το οποίο κάνουμε. Η νέα γενιά είναι αυτή που θα μπορέσει αργότερα να διατηρήσει και να οδηγήσει ακόμη πιο ψηλά τον πολιτισμό μας».
Υπάρχουν σχέδια για τη μελλοντική εξέλιξη ή διεύρυνση του Φεστιβάλ σε διεθνές επίπεδο;
«Υπάρχουν σχέδια και όρεξη ώστε να εμπλουτιστεί το Φεστιβάλ και με άλλες πολιτιστικές δράσεις. Οπως σεμινάρια παραδοσιακών χορών και παρουσίαση τοπικής γαστρονομίας. Βέβαια, κάτι το οποίο αποτελεί επιθυμία και στόχο ετών είναι να καταφέρουμε να το κάνουμε διεθνές ώστε να έχουμε την ευκαιρία να φιλοξενήσουμε στο νησί μας και χορευτικά συγκροτήματα του εξωτερικού. Εχουν γίνει κάποιες επαφές των οποίων τα αποτελέσματα θα φανούν στο 10ο «Φεστιβάλ της καρδιάς μας» που θα είναι και το επετειακό μας!».
«Χίλια καλώς εσμίξαμε, χίλια και δυο χιλιάδες»
Από τη σκηνή μέχρι τα παρασκήνια, η συμμετοχή των μελών του Συλλόγου δίνει ζωή και παλμό στο φεστιβάλ. Τρεις γυναίκες, η Μάχη Βλάικου, η Αναστασία Ευσταθίου και η Σταματούλα Καρακατσάνη, μοιράζονται μαζί μας τις προσωπικές τους εμπειρίες, τα συναισθήματα και την ξεχωριστή θέση που έχει για εκείνες αυτή η διοργάνωση.
Τι σημαίνει για εσάς η συμμετοχή στο Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών της Αλοννήσου;
Μάχη Βλάικου: «Η συμμετοχή στο φεστιβάλ της καρδιάς μας είναι μια μοναδική και πρωτόγνωρη εμπειρία. Είναι απίστευτα όμορφα να βλέπεις τόσο πολλούς ανθρώπους να χορεύουν σε κάθε γωνιά του νησιού. Εγώ προσωπικά συμμετέχω και ως μέλος του χορευτικού συγκροτήματος αλλά και ως εθελόντρια. Και τα δύο με κάνουν να νιώθω ξεχωριστά».
Πώς νιώθετε όταν ανεβαίνετε στη σκηνή και χορεύετε μπροστά στο κοινό;
Σταματούλα Καρακατσάνη: «Το συναίσθημα δεν περιγράφεται. Νιώθω εκείνη τη στιγμή ότι όλος ο κόσμος μού ανήκει. Ο κόσμος, τα φώτα, η μουσική, τα χειροκροτήματα με απογειώνουν».
Ποια είναι η αγαπημένη σας στιγμή από τις πρόβες ή από παλαιότερα φεστιβάλ;
Σταματούλα Καρακατσάνη: «Είναι πολλές. Είναι οι πρόβες, είναι η προετοιμασία του ντυσίματος με τις παραδοσιακές μας φορεσιές, είναι όταν βρισκόμαστε στο λιμάνι και περιμένουμε να υποδεχτούμε όλους τους χορευτές που έρχονται από μακριά. Αλλά αυτό που περιμένουμε κάθε χρόνο να ακούσουμε και να μπούμε με όλη μας την ψυχή στον ρυθμό του 3ήμερου φεστιβάλ είναι τα λόγια του προέδρου του κατά την έναρξή του: «Χίλια καλώς εσμίξαμε, χίλια και δυο χιλιάδες»».
Μπορεί ο παραδοσιακός χορός να αγγίξει τη νεολαία σήμερα; Τι τον κάνει ξεχωριστό;
Αναστασία Ευσταθίου: «Ο παραδοσιακός χορός έχει διαχρονική αξία. Ηταν πάντα στη ζωή των νέων και θεωρώ ότι τα τελευταία χρόνια αγγίζει όλο και περισσότερο εμάς τους νεότερους. Πλέον αναζητούμε εκδηλώσεις που να περιέχουν το παραδοσιακό στοιχείο. Για εμένα το σημαντικότερο είναι ότι ο χορός με κάνει να συνδέομαι με το παρελθόν και να νιώθω ότι κάπου ανήκω. Είναι περίεργο συναίσθημα αλλά τόσο όμορφο. Να σε κάνει ο χορός και η μουσική να αισθάνεσαι ότι κάπου ανήκεις. Μόνο και μόνο για αυτό το συναίσθημα αξίζει να χορεύεις».
«Μαθαίνω τους νέους πως η παράδοση δεν είναι υποχρέωση αλλά προνόμιο»
Ο χορός δεν είναι απλώς τέχνη· είναι εκπαίδευση, μεταλαμπάδευση και βιωμένη εμπειρία. Ο χοροδιδάσκαλος του Συλλόγου Γεώργιος Μπέλλος μιλά με πάθος για τον ρόλο της διδασκαλίας των παραδοσιακών χορών, την προετοιμασία των ομάδων και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στο έργο του να εμπνεύσει τη νέα γενιά.
«Από την πρώτη κιόλας χρονιά η συμμετοχή την νέων στο φεστιβάλ μας είναι πολύ ενθαρρυντική. Η νέα γενιά είναι αυτή που θα μπορέσει αργότερα να διατηρήσει και να οδηγήσει ακόμη πιο ψηλά τον πολιτισμό μας» (Credits: Αντώνης Αργυράκης).
Ποια είναι η σημασία της διδασκαλίας των παραδοσιακών χορών στις νεότερες γενιές;
«Η διδασκαλία των παραδοσιακών χορών στις νεότερες γενιές είναι θεμέλιο για τη διατήρηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Δεν είναι απλώς βήματα και κινήσεις· είναι ιστορίες, ήθη, έθιμα και αξίες που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Μέσα από τον χορό τα παιδιά μαθαίνουν να αγαπούν τον τόπο τους, να συνεργάζονται, να εκφράζονται με σεβασμό στο παρελθόν. Είναι ένας ζωντανός τρόπος να κρατάμε την παράδοση ενεργή και ουσιαστική».
Πώς προετοιμάζονται οι χορευτικές ομάδες για τη συμμετοχή τους στο φεστιβάλ;
«Η προετοιμασία ξεκινά πολλούς μήνες πριν. Αφού επιλέξουμε τους χορούς και το θεματικό πλαίσιο της εμφάνισής μας, ακολουθούν εντατικές πρόβες, εκμάθηση των σωστών κινήσεων, ρυθμού και ύφους, αλλά και προετοιμασία για τις παραδοσιακές φορεσιές που θα φορέσουν τα μέλη.
Προσπαθούμε να μην είναι απλώς μια χορευτική εμφάνιση, αλλά μια ολοκληρωμένη πολιτιστική παρουσίαση που θα ταξιδέψει τον θεατή στον τόπο προέλευσης κάθε χορού».
Πώς αντιμετωπίζετε τη δυσκολία να μεταδώσετε την παράδοση στις νεότερες γενιές;
«Είναι αλήθεια πως στις μέρες μας, με τόσα ερεθίσματα από την τεχνολογία και τον σύγχρονο τρόπο ζωής, η μετάδοση της παράδοσης στους νέους αποτελεί πρόκληση. Προσπαθώ όμως να τους δείξω πως ο παραδοσιακός χορός δεν είναι κάτι «παλιό» ή «ξεπερασμένο», αλλά κάτι ζωντανό και διαχρονικό, που μας συνδέει με τις ρίζες μας και με την ταυτότητά μας. Εστιάζω στο να κάνω το μάθημα βιωματικό, ευχάριστο και διαδραστικό.
Εξηγώ την ιστορία πίσω από κάθε χορό, τους σκοπούς, τα ήθη και έθιμα που τον συνοδεύουν. Τους δίνω χώρο να εκφραστούν, να συμμετέχουν ενεργά και να δουν την παράδοση όχι ως υποχρέωση, αλλά ως προνόμιο. Οταν καταφέρεις να τους εμπνεύσεις, η συνέχεια έρχεται από μόνη της».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Αλοννήσου» του Γυμνασίου και του Λυκείου της Αλοννήσου που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 15 Ιουνίου 2025.
