Μια ριζική αλλαγή του τρόπου που διαχειρίζεται η Ελλάδα τους ασθενείς με ψυχικά νοσήματα σχεδιάζεται από το υπουργείο Υγείας, με την πρώτη παρέμβασή του στο νομικό πλαίσιο που διέπει τις νοσηλείες της ευαίσθητης αυτής ομάδας συμπολιτών μας. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό αυτόν, στόχος είναι να εκτιμάται πλέον επιστημονικά και μετά από εξέταση εάν ένας ασθενής πρέπει να ακολουθήσει τον δρόμο της αναγκαστικής (ακούσιας) νοσηλείας μετά από σχετική καταγγελία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η χώρα μας κατέχει αρνητική πρωτιά στο συγκεκριμένο θέμα εδώ και πολλά χρόνια καθώς εκτιμάται ότι από το σύνολο των εξεταζομένων στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών των Ψυχιατρικών Κλινικών, περί το 60% καταλήγει σε ακούσια νοσηλεία, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ενωση δεν ξεπερνά το 15%. Στη δε Πορτογαλία, μία χώρα με πληθυσμιακό προφίλ ανάλογο με της Ελλάδας, το συγκεκριμένο ποσοστό δεν ξεπερνά το 5%.
Τα περισσότερα περιστατικά δε στη χώρα μας σήμερα μεταφέρονται στα νοσοκομεία μετά από εντολή εισαγγελέα, συνοδεία περιπολικού και αστυνομικών.
Οι αλλαγές που μελετώνται αφορούν τη μεταφορά των ασθενών στο μέλλον μέσω συνεργασίας με το ΕΚΑΒ. Με βάση το άρθρο 101, το οποίο βρίσκεται στο τελευταίο νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας, η αστυνομία θα αντικατασταθεί από το ΕΚΑΒ, το οποίο θα πρέπει μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα να αναλάβει τη συγκεκριμένη υπηρεσία μέσω της δημιουργίας του «ΕΚΑΒ Ψυχικής Υγείας».
Οπως αναφέρει στο «Βήμα» ο υφυπουργός Υγείας Δημήτρης Βαρτζόπουλος, «σύμφωνα με τις μετρήσεις μας από το Εθνικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, κάθε μέρα στη χώρα μας υπάρχουν εντολές αναγκαστικής εξέτασης και, πιθανόν, νοσηλείας, που κυμαίνονται μεταξύ 50 και 100». «Ο μέσος όρος βρίσκεται γύρω στις 70-80 περιπτώσεις την ημέρα» συνεχίζει. «Ωστόσο, αυτός ο αριθμός δεν είναι σταθερός· παρουσιάζει σημαντικές εποχιακές διακυμάνσεις. Παρατηρείται αύξηση κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα και ιδιαίτερα σε περιόδους πριν από τις μεγάλες γιορτές και τις διακοπές, δηλαδή πριν από τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το καλοκαίρι. Αυτό δείχνει ότι πολλές φορές οι οικογένειες επιδιώκουν την έκδοση της εισαγγελικής εντολής για να έχουν, έστω για ένα διάστημα, διαφορετικές δυνατότητες και κάποια ανακούφιση κατά την περίοδο των διακοπών. Είναι μια κοινωνική πραγματικότητα που δεν μπορεί να αγνοηθεί».
Για τον καλύτερο συντονισμό της διαχείρισης των περιστατικών εδώ και περίπου έξι μήνες λειτουργεί ένα online πληροφοριακό σύστημα στο πλαίσιο του Εθνικού Δικτύου Ψυχικής Υγείας. Το σύστημα αυτό καταγράφει τη διαθεσιμότητα κλινών σε πραγματικό χρόνο και δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθείται ο τρόπος με τον οποίο υλοποιούνται οι εισαγγελικές εντολές. Παράλληλα, επικοινωνεί με τα δύο κεντρικά σημεία του ΕΚΕΠΥ (Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας), που βρίσκονται στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη. Ετσι, μπορεί να καθορίζεται από πού προέρχεται η εντολή και σε ποιο νοσοκομείο θα καταλήξει ο ασθενής.
Συνολικά, στη χώρα υπάρχουν περίπου 1.200 κλίνες οξέων περιστατικών ψυχικής υγείας. Από αυτές, γύρω στις 600 βρίσκονται στα μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία της Αττικής, της Θεσσαλονίκης και σε άλλα πολυδύναμα θεραπευτικά κέντρα, ενώ οι υπόλοιπες 600 είναι κατανεμημένες σε ψυχιατρικές κλινικές γενικών νοσοκομείων σε όλη την Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότερες εισαγγελικές εντολές κατευθύνονται προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, καθώς εκεί υπάρχουν περισσότερες δομές και προσωπικό.
Ενα βασικό πρόβλημα μέχρι σήμερα ωστόσο είναι το ότι η αστυνομία εμπλέκεται άμεσα στη μεταφορά των ασθενών, αφού δεν υπήρχε ειδικό σώμα ή μέσο για αυτή τη δουλειά, με αποτέλεσμα τελικά να στιγματίζονται οι ασθενείς.
Για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα σχεδιάζεται από το ΕΚΑΒ η δημιουργία ενός στόλου με περίπου 25 ειδικά οχήματα, όχι τυπικά ασθενοφόρα αλλά βανάκια, διαμορφωμένα έτσι ώστε ο ασθενής να νιώθει πιο άνετα.
Τα οχήματα αυτά, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, θα λειτουργούν πανελλαδικά και θα χρειαστούν γύρω στα 250 άτομα προσωπικό, ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης λειτουργία τους με τρεις βάρδιες μέσα στο 24ωρο. Τα πρωτόκολλα που θα εφαρμοστούν βέβαια θα περιλαμβάνουν τρόπους χειρισμού περιστατικών, ακόμα και σε περιπτώσεις αυτοεπιθετικότητας ή επιθετικής συμπεριφοράς.
Από το 2027 το νέο σύστημα
Το νέο σύστημα μεταφοράς των ασθενών αναμένεται ότι θα είναι έτοιμο στις αρχές του 2027.
Στην καθημερινότητα, οι περισσότερες αναγκαστικές εισαγωγές δεν αφορούν περιστατικά σοβαρής επικινδυνότητας, αλλά περιπτώσεις όπου ο ασθενής, αν δεν νοσηλευτεί, κινδυνεύει να υποστεί σοβαρή βλάβη στην υγεία του, λένε στο «Βήμα» εκπρόσωποι του ΕΚΑΒ.
Για τον λόγο αυτόν, το νέο νομοθετικό πλαίσιο που ετοιμάζεται θα επιχειρήσει να ξεκαθαρίσει τον ρόλο όλων των εμπλεκομένων: του εισαγγελέα, της αστυνομίας, των κοινωνικών υπηρεσιών και του ΕΚΑΒ.
Στόχος είναι να περιοριστεί η παρουσία της αστυνομίας μόνο σε καταστάσεις όπου υπάρχει πραγματική επικινδυνότητα και να αναλάβουν οι ειδικές υπηρεσίες υγείας τη μεταφορά και τον χειρισμό των περιστατικών.
Τα παραπάνω βέβαια οδηγούν τελικά στην ίδρυση του ΕΚΑΒ Ψυχικής Υγείας. «Μια εξέλιξη που ήταν αναγκαία ώστε να μπορεί η χώρα να διεκδικήσει πόρους από το ΕΣΠΑ για να ξεκινήσει το πιλοτικό πρόγραμμα ενεργοποίησης του ΕΚΑΒ στην Ψυχική Υγεία» όπως λένε πηγές από το υπουργείο Υγείας.
Ετσι, ουσιαστικά ιδρύεται ένας νέος θεσμός που θα έχει την αρμοδιότητα να μεταφέρει με ασφάλεια τους ασθενείς, ενώ αναμένεται να ακολουθήσει ένας νέος νόμος, που θα καθορίζει με σαφήνεια όλη τη διαδικασία, από την έκδοση της εισαγγελικής εντολής έως την τελική νοσηλεία.
Σήμερα λοιπόν οι περισσότερες εισαγγελικές εντολές εκδίδονται με τρόπο βεβιασμένο, με υπερβολική εμπλοκή της αστυνομίας και χωρίς να ακολουθείται το τυπικό πλαίσιο των γνωματεύσεων.
