Αυξημένες κατασχέσεις σε χιλιάδες λογαριασμούς οφειλετών του Δημοσίου – μικρών και μεγάλων – παρατηρούν τραπεζικοί παράγοντες τους τελευταίους μήνες καθώς η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, έχοντας θέσει σε πλήρη εφαρμογή το νέο αυτοματοποιημένο σύστημα Eispraxis, έχει βάλει στο στόχαστρο όλους εκείνους που ενώ έχουν την οικονομική δυνατότητα ή διαθέτουν υψηλές καταθέσεις, δεν ανταποκρίνονται στα καλέσματα της Εφορίας και δεν εξυπηρετούν τα χρέη τους προς το κράτος.

Σύμφωνα με συντηρητικούς υπολογισμούς, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο παρατηρείται μία αύξηση στον ρυθμό των κατασχέσεων κατά περίπου 5%-10%, ενώ φαίνεται να έχει περιοριστεί ο αριθμός των λεγόμενων μικρο-οφειλετών, δηλαδή εκείνων που χρωστούν στην Εφορία έως 500 ευρώ.

Από την άλλη, οι μεγάλοι οφειλέτες εξακολουθούν να γυρνούν την πλάτη στα ειδοποιητήρια που λαμβάνουν και για τον λόγο αυτόν έχει ενεργοποιηθεί το όπλο των κατασχέσεων ως μέσο πίεσης αλλά και ως μέσο είσπραξης των ληξιπρόθεσμων χρεών.

Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, το συνολικό ληξιπρόθεσμο χρέος 3.926.439 οφειλετών ανέρχεται σε 108,5 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά περίπου 2,4 δισ. ευρώ σε σύγκριση με έναν χρόνο πριν.

Αυτό που καταγράφεται από τις τράπεζες αλλά και από τα επίσημα στοιχεία της ΑΑΔΕ, όπως παρουσιάστηκαν στην πρόσφατη έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, είναι το γεγονός ότι μειώθηκε ο αριθμός των μικρο-οφειλετών που χρωστούν έως 500 ευρώ κατά περίπου 103.000. Από την άλλη, αυξήθηκε ο αριθμός εκείνων που χρωστούν από 10.000 έως 100.000 ευρώ, ενώ φαίνεται ότι λιγότερα από 4 στα 100 ευρώ πραγματικού ληξιπρόθεσμου χρέους βρίσκεται σε κάποια ρύθμιση.

Εκείνοι όμως που θα νιώσουν άμεσα την «ανάσα» της ΑΑΔΕ και κινδυνεύουν με κατασχέσεις είναι πάνω από 1.832.000 οφειλέτες οι οποίοι έχουν σταθερά αρρύθμιστα χρέη από 500 ευρώ και πάνω.

Το σύστημα Eispraxis

Μέσω του νέου ηλεκτρονικού συστήματος Eispraxis, η ΑΑΔΕ γνωρίζει σε πραγματικό χρόνο για κάθε ΑΦΜ οφειλέτη τι χρωστάει και στέλνει ανάλογα στις τράπεζες εντολές κατάσχεσης και ανάλογα με τι έχει ο κάθε οφειλέτης στους τραπεζικούς λογαριασμούς του εισπράττει μέρος ή και το σύνολο των ληξιπρόθεσμων χρεών.

Το σύστημα Eispraxis όμως δεν περιορίζεται μόνο στην παραπάνω διαδικασία αλλά προχωρεί σε πλήρη χαρτογράφηση κινητών και ακινήτων των οφειλετών, των πραγματικών εισοδημάτων, επενδυτικών τοποθετήσεων που έχουν πραγματοποιήσει, κινήσεων στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους, ενώ θα μπορούν να ζητηθούν στοιχεία και από φορολογικές αρχές του εξωτερικού προκειμένου να διαπιστωθεί αν υπάρχει «κρυφή» περιουσία που ουσιαστικά έχει δημιουργηθεί από τα χρέη εις βάρος του Δημοσίου.

Μέσα από αυτό το εξελιγμένο ψηφιακό φακέλωμα η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων θα έχει ανά πάσα στιγμή την πλήρη εικόνα για τους οφειλέτες της και ανάλογα θα πράττει. Παράλληλα, υιοθετώντας νέα στρατηγική είσπραξης και σύγχρονες πρακτικές, η ΑΑΔΕ επικεντρώνεται, όχι μόνο στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των υφιστάμενων ληξιπρόθεσμων οφειλών, αλλά και στην πρόληψη δημιουργίας νέων.

Για τον λόγο αυτόν παρακολουθείται η πορεία των ληξιπρόθεσμων οφειλών από τη γέννηση μέχρι και την οριστική εξόφλησή τους και λαμβάνονται άμεσα και έγκαιρα σειρά μέτρων για περιπτώσεις σημαντικής και μακροχρόνιας παραβατικότητας.

Ωστόσο, το ζήτημα των κατασχέσεων από την Εφορία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες για χιλιάδες πολίτες που βρίσκονται αντιμέτωποι με ληξιπρόθεσμα χρέη. Τραπεζικοί λογαριασμοί δεσμεύονται, μισθοί και συντάξεις περικόπτονται, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και ακίνητα τίθενται υπό τον κίνδυνο πλειστηριασμού. Ωστόσο, η νομοθεσία έχει προβλέψει συγκεκριμένους μηχανισμούς προστασίας, γνωστούς ως «ακατάσχετο», που επιτρέπουν στους πολίτες να διατηρήσουν ένα ελάχιστο οικονομικό δίχτυ ασφαλείας.

Η διαδικασία της κατάσχεσης

Σύμφωνα με τη δικηγόρο κυρία Σουζάνα Κλημεντίδη, «η Εφορία έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει σε κατάσχεση χωρίς να απαιτείται δικαστική απόφαση, αρκεί να έχουν εξαντληθεί οι προθεσμίες πληρωμής και να μην έχει γίνει κάποια ρύθμιση του χρέους. Η πιο συνήθης πρακτική είναι η κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών μέσω της διαδικασίας που ονομάζεται «κατάσχεση εις χείρας τρίτων».

Με απλά λόγια, η ΑΑΔΕ αποστέλλει εντολή προς τις τράπεζες, οι οποίες είναι υποχρεωμένες να δεσμεύσουν το διαθέσιμο υπόλοιπο και να αποδώσουν το ποσό στο Δημόσιο. Σε περιπτώσεις μεγάλων χρεών η Εφορία μπορεί να στραφεί και κατά της ακίνητης περιουσίας του οφειλέτη, προχωρώντας σε εγγραφή κατάσχεσης και στη συνέχεια σε πλειστηριασμό του ακινήτου. Παράλληλα, δεσμεύσεις μπορούν να επιβληθούν και σε μισθούς ή συντάξεις, περιορίζοντας δραματικά το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών».

Ποια ποσά είναι ακατάσχετα

Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, το κράτος έχει θεσπίσει συγκεκριμένους κανόνες προστασίας. Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία:

l Μισθοί και συντάξεις μέχρι 1.000 ευρώ μηνιαίως δεν επιτρέπεται να κατασχεθούν. Για ποσά από 1.000 έως 1.500 ευρώ η Εφορία μπορεί να δεσμεύσει το 50% του υπερβάλλοντος ποσού, ενώ για μεγαλύτερα ποσά μπορεί να κατασχεθεί το σύνολο της διαφοράς.

l Στον ακατάσχετο τραπεζικό λογαριασμό ο κάθε φορολογούμενος μπορεί να προστατεύσει μέχρι 1.250 ευρώ μηνιαίως, αρκεί να τον έχει δηλώσει μέσω του συστήματος TaxisNet.

l Κοινωνικά επιδόματα όπως το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, το επίδομα ανεργίας και τα αναπηρικά βοηθήματα εξαιρούνται από την κατάσχεση.

Τα «γκρίζα σημεία»

Το ακατάσχετο δεν είναι πάντοτε τόσο ξεκάθαρο όσο φαίνεται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως επισημαίνει η κυρία Κλημεντίδη, πολίτες βρέθηκαν προ εκπλήξεως βλέποντας τις καταθέσεις τους να δεσμεύονται, παρά τις προστατευτικές διατάξεις του νόμου. Ιδιαίτερα προβληματική είναι η περίπτωση των συνδικαιούχων τραπεζικών λογαριασμών.

Αν ένας οφειλέτης διατηρεί κοινό λογαριασμό με άλλο πρόσωπο, η Εφορία μπορεί να προχωρήσει σε κατάσχεση, θεωρώντας ότι το σύνολο του ποσού ανήκει στον οφειλέτη. Αυτό σημαίνει ότι ένας συνδικαιούχος που δεν χρωστάει τίποτα μπορεί ξαφνικά να βρεθεί με δεσμευμένο λογαριασμό, αναγκαζόμενος να αποδείξει ότι τα χρήματα του ανήκουν.

Προβλήματα προκύπτουν και για τους συνταξιούχους που λαμβάνουν αναδρομικά ποσά. Αν ο λογαριασμός τους δεν είναι δηλωμένος ως ακατάσχετος, υπάρχει κίνδυνος να χαθούν σημαντικά ποσά από τη σύνταξη, ακόμα κι αν αφορούν καθυστερημένες πληρωμές που προορίζονταν για την κάλυψη βασικών αναγκών.

Ακόμα και όσοι έχουν δηλώσει ακατάσχετο λογαριασμό, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, σύμφωνα με την κυρία Κλημεντίδη. «Αν το διαθέσιμο υπόλοιπο υπερβεί το όριο των 1.250 ευρώ, τότε η Εφορία μπορεί να προχωρήσει σε δέσμευση του επιπλέον ποσού. Σε αρκετές περιπτώσεις, πολίτες που αγνοούσαν αυτόν τον περιορισμό, άφησαν συσσωρευμένα χρήματα στους λογαριασμούς τους και βρέθηκαν αντιμέτωποι με κατασχέσεις που δεν περίμεναν».