Η Ευρωπαϊκή Ενωση στα μάτια των πολιτών της μοιάζει με ένα θωρηκτό αποκομμένο από τον συμμαχικό στόλο, περιτριγυρισμένο από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Η οπτική των πολιτικών της δεν είναι πολύ διαφορετική, κρίνοντας από όσα αφηγούνται υπουργοί οι οποίοι συμμετέχουν σε κρίσιμα συμβούλια.

Σε αυτά διαπιστώνουν με μεγάλη ανησυχία όχι μόνο την έλλειψη ισχυρής ευρωπαϊκής ηγεσίας, αλλά ακόμα χειρότερα ότι εξαπλώνονται ταχύτατα και χωρίς φραγμό η τραμπική συναλλακτική διπλωματία και η επιβολή του δίκαιου του ισχυρού. «Τίποτα πλέον δεν είναι εκτός ατζέντας. Ούτε καν το θέμα των συνόρων, όπως δείχνει η περίπτωση της Ουκρανίας» διαπιστώνει με απογοήτευση κυβερνητική πηγή έχουσα μακρά εμπειρία στο κοινοτικό αλισβερίσι.

Ποτέ δεν πεθαίνει;

Το πρόβλημα κάθε χρόνο διογκώνεται, αλλά όλοι πιάνονται από την ελπίδα ότι «η Ευρώπη δεν πρόκειται να πεθάνει». Αν όμως μπει στο περιθώριο των διεθνών εξελίξεων, ποια θα είναι η υπόστασή της και τι θα μπορεί πραγματικά να προσφέρει στους πολίτες της; Η σημερινή κατάσταση εικονογραφείται από αδύναμες κυβερνήσεις συνασπισμού, με εσωτερικές αντιφάσεις υπονομευτικές της σταθερότητάς τους.

Ταυτόχρονα, σε πολλές κοινωνίες καλλιεργείται κλίμα εχθροπάθειας που δηλητηριάζει τη συνοχή τους. Οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι οι κυβερνήσεις τους έχουν μικρό ορίζοντα ζωής, ότι κλονίζονται εύκολα και δεν τις περιβάλλουν με την εμπιστοσύνη τους. Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο, οι πολιτικοί αρχηγοί οχυρώνονται πίσω από το εθνικό συμφέρον, με πιθανότερη εξέλιξη να χάσουν και τον ευρωπαϊκό και τον εθνικό στόχο τους.

«Λείπει μια μεγάλη πολιτική πρωτοβουλία, ιστορικών διαστάσεων, για την Ευρώπη» επισημαίνει έμπειρος πολιτικός που έζησε από κοντά την ΕΕ της οικονομικής κρίσης. Ποια ή ποιες προσωπικότητες μπορούν να αναλάβουν σήμερα ένα τέτοιο εγχείρημα; Η απάντηση καταδεικνύει την αδυναμία της σημερινής Ευρώπης, αλλά όχι μόνο. Στην ίδια μοίρα βρίσκονται και διεθνείς θεσμοί, όπως για παράδειγμα ο ΟΗΕ, ο οποίος έχει απολέσει τη δυνατότητα παρέμβασης στις διεθνείς κρίσεις. Τον ρόλο αυτόν ανέλαβαν τα ισχυρά κράτη, με τις εξίσου ισχυρές αλλά αμφισβητήσιμης δημοκρατικότητας ηγεσίες τους.

Λέγεται συχνά ότι «η Ευρώπη εξελίσσεται μέσα από τις κρίσεις», αλλά και τότε προχωρά με ρυθμό too little too late. Τι γίνεται όμως όταν οι κρίσεις εκκολάπτονται εντός της; «Η ΕΕ σήμερα δεν μπορεί να έχει σε κανένα θέμα ενιαία εικόνα και μία φωνή. Είναι αδύνατον να υπάρξει σύγκλιση» σχολιάζει υπουργός που βρίσκεται διαρκώς στο καμίνι των αντιπαραθέσεων. Σε όλα τα ζητήματα εμφανίζονται διαιρετικές τομές, οι Βόρειοι και οι Νότιοι, οι φειδωλοί και οι σκορποχέρηδες, οι αμερικανόφιλοι και οι φιλορώσοι, οι μεγάλοι και οι μικροί, οι πλούσιοι και οι φτωχοί, οι εργατικοί και οι ανεπρόκοποι. Για καθετί θα βρει τρόπο να διαιρεθεί η Ευρώπη και όταν δεν τον βρει το πολιτικό σύστημα, θα αναλάβει αυτό το έργο η πανίσχυρη και αυτονομημένη γραφειοκρατία των Βρυξελλών.

Στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων έχει καταστεί αδύνατη η ομοφωνία. Η εικόνα που μεταδίδεται είναι η ακόλουθη: Οι χώρες της Βαλτικής και οι Πολωνοί είναι μονοθεματικοί με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι Ούγγροι και οι Σλοβάκοι δεν συμμερίζονται την ένταση των άλλων για τη Ρωσία. Οι Ιρλανδοί, Ισπανοί, Γερμανοί και Σλοβένοι είναι ανυποχώρητα φιλοϊσραηλινοί.

Στο αντίστοιχο των Οικονομικών Υποθέσεων, οι βόρειες χώρες τάσσονται σκληροπυρηνικά υπέρ της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας, ενώ οι νότιες χώρες παλεύουν να διατηρήσουν άθικτα τα κονδύλια για την κοινωνική συνοχή. Το Μεταναστευτικό διχάζει τις χώρες πρώτης υποδοχής και αυτές που δέχονται δευτερογενείς ροές. Η ένταση αναμένεται μεγάλη τα επόμενα δύο χρόνια, καθώς το Μεταναστευτικό έχει μετρήσιμες πολιτικές επιπτώσεις σε διάφορες χώρες.

Η σχεδιαζόμενη συμφωνία για ελεύθερες συναλλαγές της ΕΕ με τις χώρες της Mercosur της Νότιας Αμερικής πυροδότησε εμφύλιο ανάμεσα στη Γαλλία, την Αυστρία και την Πολωνία από τη μια πλευρά και τη Γερμανία και την Ιταλία από την άλλη. Επιπλέον κατέβασε τα τρακτέρ στις Βρυξέλλες. Σε άλλες περιπτώσεις η Κομισιόν προχωρά πιο αποφασιστικά, αλλά τα κράτη φρενάρουν τις πρωτοβουλίες της, παραδείγματος χάριν σε θέματα ενιαίας αγοράς, σύμφωνα με τις υποδείξεις της Εκθεσης Ντράγκι, η οποία υλοποιείται με βασανιστικά αργούς ρυθμούς. «Εμφανίζεται μεγάλη δυσθυμία από τα κράτη για διάφορα θέματα. Σε κάποια υπάρχουν ακροδεξιές κυβερνήσεις και σε άλλα φιλορωσικά κόμματα. Αυτά παίζουν ρόλο» εξηγεί κορυφαίος υπουργός ο οποίος περνά πολύ χρόνο στην «καρδιά» της ΕΕ.

Το χάος επιτείνει η βρυξελλιώτικη γραφειοκρατία. Ενδεικτικό παράδειγμα: Στις αρχές του μήνα οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ, με την πίεση των ΗΠΑ, αποφάσισαν ομόφωνα να βάλουν τέλος στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου ως το τέλος του 2027. Με την ισχύ αυτής της απόφασης αναβαθμίζεται στρατηγικά ο Κάθετος Διάδρομος, από την Αλεξανδρούπολη ως την Ουκρανία, ο οποίος αποτελεί και ενεργειακό αντίβαρο στην Τουρκία. Αίφνης προέκυψαν ζητήματα εναρμόνισης με την κοινοτική νομοθεσία της λειτουργίας αρχικώς της «Γραμμής 1» και κυρίως των «Γραμμών 2» και «3» του Κάθετου Διαδρόμου. Πότε αναμένεται να επιλυθούν; Μάλλον προς τον Απρίλιο – Μάιο, χωρίς να απαντάται το ερώτημα από πού θα γίνει ως τότε η προμήθεια του απαιτούμενου επιπλέον φυσικού αερίου και πότε θα υπογραφούν τα συμβόλαια. «Η ΕΕ είναι αναποτελεσματική. Δεν υπάρχει συνολική θεώρηση των πραγμάτων, ούτε παρακολουθεί τις εξελίξεις με την ταχύτητα που απαιτείται. Δεν υπάρχει συντονισμένη διακυβέρνηση, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ» σχολιάζει κυβερνητικός παράγοντας.

Ο διαιρετικός Τραμπ

Ο παράγοντας ΗΠΑ είναι πλέον καθοριστικός για την Ευρώπη. Η προαναγγελλόμενη απόσυρση από την ευρωπαϊκή άμυνα, η περιφρόνηση με την οποία αντιμετωπίζουν τους «αδύναμους ηγέτες» της ΕΕ και η απροκάλυπτη επιλογή του Ντόναλντ Τραμπ να διαιρέσει την ΕΕ, ακόμα και παρεμβαίνοντας στις εθνικές εκλογές, όπως ο ίδιος άφησε να εννοηθεί, αυξάνουν την πίεση. Με την κυβέρνηση Μερτς να κινείται επί ξηρού ακμής, τη Γαλλία έτοιμη να πέσει στην αγκαλιά της Λεπέν και τη Βρετανία, που δεν ανήκει στην ΕΕ αλλά συμμετέχει ενεργά στην ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια, να προσδένεται στο άρμα του Νάιτζελ Φάρατζ, τα θεμέλια της Ευρώπης ροκανίζονται.

Αυτή η παράσταση αποδυνάμωσης της ΕΕ επηρεάζει τους πολίτες της. Στην έρευνα της Metron Analysis οι αρνητικές γνώμες για την ΕΕ στη χώρα μας αυξήθηκαν και έφθασαν στο 53%. Το 56% θεωρεί ότι είναι ένας οργανισμός «γραφειοκρατικός και μη δημοκρατικός». Το 83% ότι η επιρροή της στον κόσμο μειώνεται και το 25% κατατάσσει ως τέταρτη απειλή τις ΗΠΑ, ελάχιστα πίσω από τη Ρωσία (29%). Στα αισιόδοξα μηνύματα είναι ότι το 32% θεωρεί απειλή για τη δημοκρατία την άκρα Δεξιά και ότι συνολικά, παρά τα προβλήματα, οι πολίτες θέλουν περισσότερη και αποτελεσματικότερη Ευρώπη.