Βιβλία που δεν συναντάμε στα βιβλιοπωλεία. Βιβλία που δεν έχουμε συνηθίσει να πιάνουμε στα χέρια μας, βιβλία που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «απείθαρχα», βιβλία σαν μικρά γλυπτά φτιαγμένα από ποικίλα υλικά, βιβλία που είναι αυτά τα ίδια αντικείμενα τέχνης.
αΑυτό είναι το περιεχόμενο της διαδραστικής έκθεσης «Bookmorphs» με εικαστικά βιβλία από την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο που θα εγκαινιασθεί στο Λονδίνο, την προσεχή Τρίτη. Η επιμέλεια είναι των Φιόνας Μουζακίτη και Δέσποινας Σταύρου (Project 2 Athens) και της Χριστίνας Μήτρεντσε.
Η έκθεση περιλαμβάνει μια ποικιλία καλλιτεχνικών βιβλίων, έργων-βιβλίων, αντικειμένων τέχνης-βιβλίων, περιορισμένων και πολλαπλών εκδόσεων, εντύπων και περιοδικών από 44 εικαστικούς καλλιτέχνες, επιμελητές, εκδότες και θεωρητικούς από τις δύο χώρες. Ο τίτλος της προέρχεται από τον όρο «bookmorph» (bōk+μορφ) του άγγλου τεχνοκριτικού Μάικλ Χάμπτον.
Μέσα από μια ευρεία γκάμα τεχνικών και μέσων – ζωγραφική, χαρακτική, σχέδιο, κείμενο, ποίηση, ψηφιακή εκτύπωση, κοπή, βιβλιοδεσία, γλυπτική, ήχο και φωτογραφία – η έκθεση αναδεικνύει τη σωματικότητα και τον πειραματικό χαρακτήρα του βιβλίου ως καλλιτεχνικής μορφής.
Και επιτρέπει στον επισκέπτη να αντιληφθεί και να εξερευνήσει την ανατομία του βιβλίου ώστε να συνδεθούν πιο άμεσα με το περιεχόμενό του. Τα έργα που εκτίθενται σχολιάζουν κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά, οικολογικά, ζητήματα φύλου και μαζί εκφράζουν το προσωπικό στίγμα κάθε καλλιτέχνη.
«Σκοτεινή η σκηνή στη χώρα μας»
«Η σκηνή των εικαστικών βιβλίων στην Ελλάδα», σημειώνει η ιστορικός τέχνης και καλλιτέχνις Φιόνα Μουζακίτη που επιμελείται την έκθεση και συμμετέχει με ένα έργο της, «παραμένει σκοτεινή, παρά το γεγονός ότι υπήρχαν καλλιτέχνες που έφτιαχναν βιβλία, σαν πρακτική, ήδη από τη δεκαετία του 1960. Εκθέσεις σύγχρονων καλλιτεχνών εικαστικών βιβλίων είναι σπάνιες και λίγες.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει μέχρι σήμερα επίσημος θεσμός αφιερωμένος στη συλλογή και τη σχετική έρευνα, με εξαίρεση το Μουσείο Τεριάντ – Βιβλιοθήκη Στρατής Ελευθεριάδης. Συλλογές εικαστικών βιβλίων διαθέτουν ωστόσο ιδιώτες. Συγχρόνως όμως υπάρχει ένα διαρκώς αυξανόμενο και ισχυρό κοινό στην Ελλάδα που ενδιαφέρεται για τα εικαστικά βιβλία.
Λόγω του διαδραστικού τους χαρακτήρα, που επιτρέπει στο κοινό να τα πιάσει στα χέρια του, να τα ξεφυλλίσει, να τα διαβάσει, να αγγίξει τα υλικά με τα οποία έχουν φτιαχτεί, δημιουργείται μια οικειότητα που έρχεται σε αντίθεση με την απόσταση και το δέος που προκαλούν οι παραδοσιακοί τεχνίτες. Αυτή η δυνατότητα προσέγγισης είναι που προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον». Και προσθέτει ότι είναι η πρώτη φορά που ελληνικά εικαστικά βιβλία παρουσιάζονται στο εξωτερικό.
«Κοιτάζοντας πίσω στην ιστορία των εικαστικών βιβλίων», επισημαίνει η επιμελήτρια Χριστίνα Μήτρεντσε, εικαστική καλλιτέχνις και η ίδια, που συμμετέχει επίσης με έργο της στην έκθεση, «ο ορισμός του Κλάιβ Φίλποτ ότι πρόκειται για βιβλία όπου “ο καλλιτέχνης είναι και ο συγγραφέας τους” τονίζει τον καθοριστικό ρόλο του καλλιτέχνη στη δημιουργία του βιβλίου. Για την έκθεση επιλέχθηκαν έργα που αποτυπώνουν την εξέλιξη του εικαστικού βιβλίου και στις δύο χώρες και φθάνουν ως και το 2025».
Μια προσεκτική παρατήρηση των εικαστικών βιβλίων εύκολα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κινούνται έξω από τη «νομιμότητα» μιας έκδοσης, έξω από τους κανόνες που έχουμε συνηθίσει να συνοδεύουν ένα βιβλίο ώστε να γίνουμε αναγνώστες του. Κι όμως. Εκεί είναι που κρύβεται η δύναμη και η δυναμική αυτού του ιδιαίτερου αντικειμένου που είναι το ίδιο ένα έργο τέχνης – από την όψη του ως το περιεχόμενό του. Κι αυτό είναι που ανοίγει έναν διάλογο καθώς εμπεριέχει τόσο το προσωπικό στοιχείο όσο κι ένα αποτύπωμα της εποχής του.
Στην έκθεση συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Ελένη Αγγέλου, Νίκος Αρβανίτης, Ράνια Μπέλλου, David Blackmore, Sarah Bodman, Ισμήνη Μπονάτσου, Bookend – Matt Hale & Nick Cash, Μαρία Μπουρμπού, Θόδωρος Μπρουσκομάτης, Jonathan Callan, Νατάσσα Χελιώτη-Νάγκα, Ιωάννα Δελφίνο, Joe Devlin, Aννα Δημητρίου, Stephen Emmerson, SJ Fowler, Michael Hampton, Rowena Hughes, Inscription Journal (Gill Partington, Simon Morris, Adam Smyth), Αντωνία Ηρωίδου, Ελένη Καστρινογιάννη, Πέγκυ Κλιάφα, Αλεξία Κοκκίνου, Γεωργία Κοτρέτσος, Νίκος Κρυωνίδης, Βασιλική Λευκαδίτη, Ελένη Μαραγκάκη, Κυριάκη Μαυρογεώργη, Δέσποινα Μεϊμάρογλου, Χριστίνα Μήτρεντσε, Φιόνα Μουζακίτη, Κική Περιβολάρη, Σταμάτης Σχιζάκης, Ιφιγένεια Σδούκου, Χριστίνα Σγουρομύτη, Δανάη Σίμου, Δημήτρης Σκουρογιάννης, Αννέτα Σπανουδάκη, Νεκτάριος Σταματόπουλος, Δέσποινα Σταύρου, Aρης Στοΐδης, Ευάγγελος Τάσιος, Γιάννης Τζώρτζης, Λεώνη Γιαγδζόγλου.
INFO «Bookmorphs». Εγκαίνια την Τρίτη 14 Οκτωβρίου στο Ελληνικό Κέντρο Λονδίνου. Διάρκεια: έως τις 28 Νοεμβρίου. Είσοδος ελεύθερη.
