Ισως έγκειται στην εξελικτική μας κληρονομιά, ίσως πάλι πρόκειται μια στιγμιαία περιέργεια, η οποία, με κάποιον τρόπο και σαν παθογόνος μικροοργανισμός, διατηρήθηκε ζωντανή. Βοηθούν και οι καιροί· είμαστε ιδιαίτερα ψυχροί. Οπως και να ‘χει, όσα χρόνια κι αν περάσουν, η ερώτηση παραμένει ίδια: Ποια ήταν, τελικά, η πολιτική ταυτότητα του Μάνου Χατζιδάκι;
Σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν «δημοκράτης αστός, ουμανιστής και αναθεωρητής της Δεξιάς. Ποτέ δεν υπήρξα αντικομμουνιστής. Εγώ περιέχω και τον αριστερό· ο αριστερός όμως δεν με περιέχει». Παρ’ όλα αυτά, μπήκε από τους πρώτους στις τάξεις της ΕΠΟΝ λίγο μετά την ίδρυσή της το 1943, συνθέτοντας μάλιστα και αντιστασιακά τραγούδια. Δεν άργησε να κρατήσει τις αποστάσεις του. Η πολιτικότητά του, όπως έλεγε, δεν περιέχει συνθήματα και μπορούσε να τη φανερώσει χωρίς να συστρατεύεται ιδεολογικά. Τα έργα «Η εποχή της Μελισσάνθης (1980) ή «Τα παράλογα» (1976) ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Η φιλία με τον Καραμανλή
Το ίδιο υποστήριξε και αργότερα σχολιάζοντας τη σχέση του με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, η οποία, αναπόφευκτα, τον «χρωμάτισε» πολιτικά από τη στιγμή που διορίστηκε διευθυντής στο Τρίτο Πρόγραμμα. «Υπήρξα προσωπικός του φίλος», είπε, «όχι της ΕΡΕ». Ο Μάνος Χατζιδάκις, βέβαια, μέσα από το Τρίτο Πρόγραμμα αλλά και από το περιοδικό «Το Τέταρτο», στα μέσα της δεκαετίας του ’80, αντιτάχτηκε με συνέπεια και οξύνοια στον λαϊκισμό διατηρώντας ενεργό ρόλο στα κοινωνικά ζητήματα. Υπήρξε και η εποχή που στήριξε ανοιχτά τη Νέα Δημοκρατία, μαζί με τους Μίκη Θεοδωράκη και Σταύρο Ξαρχάκο, ζητώντας «ισχυρή αυτοδυναμία» στις εκλογές και συντριβή του ΠαΣοΚ. Από την άλλη, έκανε γνωστό ότι σταμάτησε μια συναυλία του για την ΟΝΝΕΔ μετά από είκοσι λεπτά, χαρακτηρίζοντάς τους ως «Νεολαία αναψυκτηρίου». Αντιθέτως, τη νεολαία του ΚΚΕ Εσωτερικού τη χαρακτήρισε ως την πιο συμπαθή στον τόπο μας.
Όταν μίλησε για τη δολοφονία του Καλτεζά
Στο καθαρό από δογματισμούς μυαλό του, η εξουσία ήταν «μια εγωπαθής και ανεγκέφαλη κυρία που αγαπά τους εραστές της και καταδιώκει όσους την εχθρεύονται». Εδειξε τρυφερότητα απέναντι στους αναρχικούς και προειδοποίησε για την ανοχή στην αστυνομική βία. Μετά τη δολοφονία του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά από τον αστυνομικό Μελίστα στην επέτειο του Πολυτεχνείου του 1985, έγραψε: «Ανάμεσα σ’ ένα παιδί 15 χρόνων με μολότοφ και έναν τριαντάρη εκπαιδευμένο αστυνομικό με πιστόλι, εγώ είμαι πάντα με το μέρος του παιδιού».
Ο θετός του γιος, Γιώργος Χατζιδάκις, ανέφερε πως ο πατέρας του δεν ήταν δεξιός, αλλά «πίστευε στην ανατροπή οποιουδήποτε συντηρητικού, δογματικού και υποκριτικού στοιχείου», διεκδικώντας μια ελεύθερη σκέψη και δράση. «Ηθελε να είναι ένας ελεύθερος πολίτης». Ο Μάνος, άλλωστε, δήλωνε πως «την ελευθερία μου δεν την εξαρτώ από πολιτικά σχήματα».
Η συναυλία κατά του φασισμού
Την τελευταία μεγάλη δημόσια συναυλία της Ορχήστρας των Χρωμάτων, τον Φεβρουάριο του 1993, την αφιέρωσε στη «διαμαρτυρία κατά του νεοναζισμού». Χτύπησε στην ουσία του κοινωνικού ζητήματος συνδυάζοντας τη μουσική με τις ιδέες του. «Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία» είπε.
Ενεργός πολίτης μέχρι το τέλος της ζωής του, ο Μάνος Χατζιδάκις κοίταζε από ψηλά τη μητέρα κοινωνία. Εντόπιζε το πρόβλημα, το καυτηρίαζε και σαν παιδί που πατάει σε νούφαρα για να αποφύγει το νερό απέφευγε την τυπική κομματική δράση, η οποία, ίσως, τον έφερνε πιο κοντά σε αυτό που φοβόταν: να γίνει μια αντιανθρώπινη παρουσία.
