Αβάντι, μαέστρο! Πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ο Καραγκιόζης; Μέχρι τον… Βέρντι τουλάχιστον, όπως αποδεικνύει η πρωτότυπη παράσταση «Ο Καραγκιόζης Ριγολέττος»: ένα απρόσμενο υβρίδιο όπερα και θεάτρου σκιών, ενώνει δύο κόσμους που φαινομενικά δεν συναντιούνται ποτέ: τον λαϊκό μπερντέ και το λυρικό θέατρο.
Με την καθοδήγηση του τέως καλλιτεχνικού διευθυντή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, Αλέξανδρου Ευκλείδη και τη δημιουργική σύμπραξη του σκηνοθέτη και λιμπρετίστα Δημήτρη Δημόπουλου και του έμπειρου καραγκιοζοπαίχτη Αλέξανδρου Μελισσηνού, προκύπτει μια θεατρική εμπειρία που δίνει νέα πνοή αυτά τα Χριστούγεννα στην ψυχαγωγία μικρών και μεγάλων.
Η παράσταση συνδυάζει μοναδικά το παραδοσιακό θέατρο σκιών με αποσπάσματα από την όπερα Ριγολέττος του Βέρντι, σε πρωτότυπο λιμπρέτο του Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε, τα οποία ερμηνεύουν στα ελληνικά οι λυρικοί τραγουδιστές Μάνος Κοκκώνης, Γιάννης Σελητσανιώτης και Μαριλένα Στριφτόμπολα, συνοδευόμενοι στο πιάνο από τον Μάρκο Κώτσια και τη Λίνα Ζάχαρη, η οποία υπογράφει και τη μουσική προσαρμογή.
Ο Δημήτρης Δημόπουλος λύνει όλες τις απορίες μας για το «συνοικέσιο» ανάμεσα σε δύο καλλιτεχνικούς κόσμους, φαινομενικά αντίθετους αλλά ταυτόχρονα κοντινούς, τις δυσκολίες και τις απολαύσεις της μετάφρασης του Βέρντι στον μπερντέ, την συνεργασία με έναν καραγκιοζοπαίχτη που ξέρει να αυτοσχεδιάζει στην εντέλεια, τη μαγεία του ζωντανού θεάματος που εξακολουθεί να συγκινεί τα παιδιά κόντρα στη σαγήνη του ψηφιακού κόσμου.
Δημήτρης Δημόπουλος, Φωτογραφία: Χρήστος Καρράς
Πώς προσεγγίζετε το πάντρεμα δύο καλλιτεχνικών κόσμων που, εκ πρώτης όψεως, μοιάζουν ασύμβατοι — του παραδοσιακού θεάτρου σκιών και της όπερας;
Αυτό το πάντρεμα είναι ουσιαστικά ένα συνοικέσιο του Αλέξανδρου Ευκλείδη που προσκάλεσε τον καραγκιοζοπαίχτη Αλέξανδρο Μελισσηνό και εμένα να δημιουργήσουμε μια όπερα-σκιών όπου ο Καραγκιόζης θα υποδυόταν τον Ριγολέττο. Επί σκηνής συνυπάρχουν ένα πιάνο, τρεις λυρικοί τραγουδιστές, ένας μπερντές και εγώ και αφηγούμαστε την ιστορία της προετοιμασίας για την εναρκτήρια όπερα της Βεζυροπουλικής Λυρικής Σκηνής που ίδρυσε στο σαράι η Βεζυροπούλα, που δεν είναι άλλη από τον Ριγολέττο όπου θα πρωταγωνιστεί ως Τζίλντα! Η νέα δυναμική που προκύπτει είναι πρωτίστως ο συνδυασμός δύο θεαμάτων κατά βάση λαϊκών μέσω της ενεργοποίησης των φιγούρων μέσω του λυρικού τραγουδιού.
«Ο Ριγολέττος περιγράφει τον εαυτό του ως καμπούρη γελωτοποιό με έναν τρόπο που αυτονομείται από την όπερα και μοιάζει με μια εξομολόγηση του Καραγκιόζη για το πώς συνεχώς απαιτείται από τον ίδιο να γελά με το κοινό χωρίς να του επιτρέπεται να κλάψει.»
Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία στη μετάφραση των αποσπασμάτων; Δεν θελήσατε να λειάνετε τον μελοδραματικό πυρήνα του Ριγολέττου.
Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν πως η μετάφραση δεν γινόταν στο σύνολο του πρωτότυπου έργου για μια παρουσίαση του, αλλά σε αποσπάσματα που έπρεπε να εξυπηρετήσουν δύο στόχους: να συμφωνούν με το νόημα των στίχων του πρωτότυπου και ταυτόχρονα να ανοίγονται στη σχέση των ηρώων της όπερας με τους ήρωες του θεάτρου σκιών που τις εκφέρουν στο πανί του μπερντέ. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα νομίζω πως είναι οι στίχοι όπου ο Ριγολέττος περιγράφει τον εαυτό του ως καμπούρη γελωτοποιό με έναν τρόπο που αυτονομείται από την όπερα και μοιάζει με μια εξομολόγηση του Καραγκιόζη για το πώς συνεχώς απαιτείται από τον ίδιο να γελά με το κοινό χωρίς να του επιτρέπεται να κλάψει. Ήταν οι πρώτοι στίχοι που μετάφρασα, και ως σταντ-απ κωμικός, ταυτίστηκα με το δράμα των συναδέλφων…
Δημήτρης Δημόπουλος, Αλέξανδρος Μελισσηνός. Φωτογραφία: Χρήστος Καρράς
Με τον Αλέξανδρο Μελισσηνό πώς συνεργαστήκατε; Ποιος πρόσθεσε τι στο τελικό μείγμα λόγου, κωμωδίας και δράματος;
Οφείλω να ευχαριστήσω τον Αλέξανδρο για την διάθεσή του να του κλέψω στην αρχή ένα μεγάλο εργαλείο κάθε καραγκιοζοπαίχτη: τον αυτοσχεδιασμό. Καθώς η παράστασή μας έπρεπε να αφηγηθεί πολλά πράγματα ταυτόχρονα, μετά τη μετάφραση των στίχων έγραψα ένα κείμενο στη φόρμα μιας παράστασης Καραγκιόζη προσθέτοντας πολλές από τις παραδοσιακές παρλάτες των ηρώων του θεάτρου σκιών που είχαμε συμφωνήσει και μου υπαγόρευσε ο Αλέξανδρος. Καθώς ξεκινήσαμε πρόβες το κείμενο αυτό διανθιζόταν με νέους αυτοσχεδιασμούς από τον Αλέξανδρο, από τους οποίους επιλέγαμε τους χρησιμότερους για την παράστασή μας, μια διαδικασία που συνεχίστηκε και κατά την περιοδεία μας. Με άλλα λόγια, το αρχείο που έχω στον υπολογιστή μου ως «Καραγικόζης Ριγολέττος-ΤΕΛΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ», δεν ισχύει!
Μέσα από την όλη διαδικασία, πώς προκύπτει η εκπαιδευτική διάσταση του έργου;
Η εκπαιδευτική διάσταση του έργου έρχεται μέσω την άγνοιας του Καραγκιόζη για αυτό το θεατρικό είδος. Ήδη από την αρχή της παράστασης ο Καραγκιόζης παρατηρεί την αρχιτεκτονική αλλαγή που έχει επιφέρει στο σαράι η μετατροπή του σε θέατρο όπερας και συνεχίζει να μαθαίνει την όπερα από μέσα, περνώντας από ακρόαση, μουσική προετοιμασία και καταλήγοντας στη γενική πρόβα.
Στην παράσταση συμμετέχετε και ως φίλος του Καραγκιόζη…
Η εμπειρία αυτή είναι μοναδική! Ποιο παιδί δεν έχει ευχηθεί να μπορούσε να συνομιλεί με τους ήρωες του θεάτρου σκιών; Αλλά και ως κωμικός, μπορώ πια να λέω πως έχω συνεργαστεί με τη διασημότερη μορφή της ελληνικής κωμωδίας!
Ο Καραγκιόζης Ριγολέττος. Φωτογραφία: Χρήστος Καρράς
Έχετε αγαπημένη ατάκα;
Αν κρίνω από την ατάκα που επαναλαμβάνω συνέχεια πλέον εκτός σκηνής είναι το «Ουίτ, μαμά μου!» που αναφωνεί κάποια στιγμή ο Μορφονιός! Από στίχους, είμαι πολύ περήφανος για την απόδοση της άριας «Caro nome», του πιο γνωστού ίσως αποσπάσματος της όπερας.
Το γέλιο των παιδιών και το αυθόρμητο χειροκρότημά τους στο τέλος των μουσικών μερών της παράστασης, αυτές είναι οι ομορφότερες στιγμές της περιοδείας που με κάνουν να ξεχνώ κάθε πολύωρη μετακίνηση και κάθε νέο κρεβάτι σε κάθε πόλη που επισκεπτόμαστε.
Από την εμπειρία σας στην περιοδεία με τον Καραγκιόζη Ριγολέττο ανά την Ελλάδα, ποια θα λέγατε ότι είναι η σχέση των παιδιών με τον Καραγκιόζη σήμερα; Παραμένει «ζωντανός» μέσα στον κόσμο της ψηφιακής ψυχαγωγίας;
Η έκπληξη όλων των ενηλίκων συντελεστών που δεν προερχόμαστε από το θέατρο σκιών είναι το πόση απήχηση έχει ακόμα στα παιδιά! Πολύ εγωιστικά μάλλον νομίζαμε πως το θέατρο σκιών έπαψε να υπάρχει όταν πάψαμε και εμείς να είμαστε παιδιά και να μας πηγαίνουν… Τι τον κρατά ζωντανό μέσα στον κόσμο της ψηφιακής ψυχαγωγίας;
Η σκωπτική απάντησή μου είναι πως τα παιδιά προσλαμβάνουν τον μπερντέ ως μία ακόμη οθόνη, όμως η αλήθεια είναι πως αυτό που τον κρατά ζωντανό είναι η αμεσότητα και η μοναδικότητα του ζωντανού θεάματος, κάτι που νομίζω μεγεθύνεται στη δική μας παράσταση και μέσω του φυσικού ήχου του λυρικού τραγουδιού.
Και θα ήταν ατόπημα να μην επαινέσω τους σολίστες της παράστασης, τον Γιάννη Σελητσανιώτη ως Ριγολέττο, τη Μαριλένα Στριφτόμπολα ως Τζίλντα και τον Μάνο Κοκκώνη ως Δούκα που τραγουδούσαν τα πιο απαιτητικά αποσπάσματα της όπερας σε πρωινές παραστάσεις (κάποιες στις εννέα το πρωί!) με όλη τους τη φωνή και όλη τους την ψυχή.
Η πιο όμορφη στιγμή της περιοδείας σας, ποια ήταν;
Το γέλιο των παιδιών και το αυθόρμητο χειροκρότημά τους στο τέλος των μουσικών μερών της παράστασης, αυτές είναι οι ομορφότερες στιγμές της περιοδείας που με κάνουν να ξεχνώ κάθε πολύωρη μετακίνηση και κάθε νέο κρεβάτι σε κάθε πόλη που επισκεπτόμαστε. Και θέλω να πιστεύω πως αυτά αρέσουν και στο νεανικό μας κοινό, η χαρά της κωμωδίας και η συγκίνηση της μουσικής.
Αισθάνομαι μεγάλη ικανοποίηση που μέσω του θεάτρου σκιών φέρνουμε την όπερα κοντά σε ένα κοινό νέο χωρίς τραγουδιστικές εκπτώσεις και θεωρώ πως αυτό είναι το μεγαλύτερο κέρδος αυτής της σύμπραξης. Μια σύμπραξη που πολύ θα θέλαμε να συνεχιστεί, προτείνοντας ο θίασος μεταξύ μας και άλλα έργα όπως «Ο Καραγκιόζης Κουρέας της Σεβίλλης» και «Καραγκιόζης και Ιζόλδη»! Το δεύτερο το λέμε για πλάκα, το πρώτο όμως…
INFO «Ο Καραγκιόζης Ριγολέττος» , Όπερα σκιών – Νέα Παραγωγή, Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ. Ημερομηνίες: 14, 20, 21, 23, 24, 27, 28, 30 Δεκεμβρίου 2025 & 3, 4 Ιανουαρίου 2026. Ώρα έναρξης: 12.00
