Την έντονη ενόχληση της Τουρκίας φαίνεται να προκαλεί η επικείμενη ανακοίνωση της Ελλάδας για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών στο Ιόνιο και το Αιγαίο, όπως προανήγγειλε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης από το βήμα της Διάσκεψης του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς στη Νίκαια.

Σύμφωνα με τουρκικά μέσα ενημέρωσης και δηλώσεις διπλωματικών πηγών στο πρακτορείο Anadolu, η Άγκυρα εξετάζει «προληπτικά μέτρα» έναντι πιθανών «μονομερών ενεργειών» της Αθήνας, ενώ παράλληλα προωθεί τις δικές της πρωτοβουλίες περιβαλλοντικής προστασίας στις τουρκικές θάλασσες.

Η ανησυχία για επικαλύψεις με «αμφισβητούμενες ζώνες»

Η τουρκική αντίδραση επικεντρώνεται στον ενδεχόμενο επηρεασμό περιοχών που η Άγκυρα θεωρεί ότι εμπίπτουν σε «αμφισβητούμενα ύδατα». Σύμφωνα με τη φιλοκυβερνητική εφημερίδα Daily Sabah, η Τουρκία παρακολουθεί στενά αν τα θαλάσσια πάρκα που σχεδιάζει να ανακοινώσει η Ελλάδα θα εκτείνονται σε θαλάσσιες περιοχές με διμερείς διαφορές, ιδίως στο Αιγαίο. Όπως σημειώνει το δημοσίευμα, η Άγκυρα παρότι δηλώνει υπέρμαχος της περιβαλλοντικής προστασίας, επιμένει ότι οι πρωτοβουλίες αυτές δεν πρέπει να συγκαλύπτουν γεωπολιτικά κίνητρα.

«Οποιαδήποτε προσπάθεια δημιουργίας ζωνών προστασίας που μπορεί να επηρεάσει το καθεστώς αμφισβητούμενων περιοχών είναι απαράδεκτη», τονίζουν τουρκικές διπλωματικές πηγές. Η Άγκυρα υπογραμμίζει πως διεθνείς περιβαλλοντικές συμβάσεις δεν μπορούν να αξιοποιούνται για την «υπονόμευση των δικαιωμάτων παράκτιων κρατών».

Εκμετάλλευση της οικολογικής ατζέντας;

Η τουρκική κυβέρνηση δείχνει να βλέπει πίσω από την ελληνική πρωτοβουλία μια στρατηγική εργαλειοποίηση του περιβάλλοντος. Όπως αναφέρει η Hürriyet, Τούρκοι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η Αθήνα «εκμεταλλεύεται ξανά περιβαλλοντικά ζητήματα για πολιτικά οφέλη», ακόμα και εν μέσω μιας εύθραυστης ομαλοποίησης των διμερών σχέσεων.

Η εφημερίδα υπενθυμίζει ότι ήδη από το 2023, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών είχε διατυπώσει αιχμές κατά της Ελλάδας, κατηγορώντας την ότι χρησιμοποιεί το αφήγημα της οικολογικής προστασίας ως κάλυψη για τη διεθνοποίηση των ελληνοτουρκικών διαφορών.

Η τουρκική στρατηγική στον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό

Σε απάντηση των ελληνικών εξαγγελιών, η Άγκυρα εντείνει τις δικές της πρωτοβουλίες στον τομέα του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού. Από τον Απρίλιο, η Τουρκία έχει παρουσιάσει επίσημα το πλαίσιο του εθνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου (MSP), που καλύπτει το Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και τη Θάλασσα του Μαρμαρά.

Παράλληλα, τον Σεπτέμβριο του 2024, η Τουρκία υπέγραψε τη διεθνή Συμφωνία για τη Βιοποικιλότητα εκτός Εθνικής Δικαιοδοσίας (BBNJ), ενισχύοντας τη ρητορική της για περιβαλλοντική υπευθυνότητα. Σύμφωνα με τη Hürriyet, στόχος της τουρκικής κυβέρνησης είναι να διασφαλίσει την ενεργή της παρουσία στα διεθνή φόρα, θέτοντας φραγμούς σε ό,τι θεωρεί ως «επεκτατικές ερμηνείες» των ελληνικών σχεδιασμών.

Νέα «πράσινη» γραμμή έντασης;

Ανεξάρτητα από τις περιβαλλοντικές προθέσεις των δύο πλευρών, το ζήτημα των θαλάσσιων πάρκων αναδεικνύεται ως νέο σημείο τριβής. Η Άγκυρα βλέπει με επιφύλαξη κάθε ελληνική πρωτοβουλία που αφορά ημίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο, όπου —όπως επισημαίνει— τα θαλάσσια σύνορα «παραμένουν ασαφή». Όπως υπογραμμίζεται στον τουρκικό Τύπο, τέτοιες ενέργειες δεν μπορούν να υλοποιούνται χωρίς διαβούλευση, καθώς ενδέχεται να παραβιάζουν το υπάρχον, εύθραυστο status quo.

Την ίδια στιγμή, η ελληνική πλευρά εμφανίζεται διατεθειμένη να αναδείξει τις περιβαλλοντικές της πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο, θέτοντας τα θαλάσσια πάρκα ως συμβολή στην παγκόσμια προσπάθεια για προστασία των ωκεανών.

Παρότι Αθήνα και Άγκυρα βρίσκονται από τα τέλη του 2023 σε πορεία αποκλιμάκωσης, με βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, η υπόθεση των θαλάσσιων πάρκων αποδεικνύει ότι ακόμα και η περιβαλλοντική διπλωματία μπορεί να γίνει αφορμή για νέες εντάσεις. Η Άγκυρα επιμένει ότι οι πρωτοβουλίες για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος πρέπει να είναι «διαφανείς, δίκαιες και συνεργατικές», ειδικά σε περιοχές όπου το καθεστώς παραμένει ασαφές ή αμφισβητούμενο.

Η γεωπολιτική διάσταση της οικολογικής πολιτικής στο Αιγαίο αναδεικνύει μια παλιά πραγματικότητα με νέα εργαλεία: ακόμα και όταν οι λέξεις-κλειδιά είναι «βιοποικιλότητα», «βιωσιμότητα» και «προστασία», το πολιτικό υπόβαθρο δεν παύει να καθορίζει το παιχνίδι ισχύος.