Η τελευταία έκθεση της ελληνικής PISA μοιάζει με ιατρικό ανακοινωθέν για έναν ασθενή που χρόνια τώρα παριστάνει πως είναι υγιής, ενώ στην πραγματικότητα έχει εγκαταλείψει κάθε θεραπεία και κάθε ελπίδα. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα εμφανίζεται ζωντανό μόνο στα χαρτιά, στην πράξη παραπαίει: τα παιδιά, διαπιστώνει η έκθεση, δεν κατανοούν πλήρως αυτά που διαβάζουν, δεν μπορούν να αξιοποιήσουν βασικές πληροφορίες, αδυνατούν να γράψουν ένα σκεπτικό. Μετατρέπουμε τους μαθητές σε παπαγάλους υψηλής ταχύτητας, που αντί να πετάνε, σέρνονται στη ζούγκλα της εκπαίδευσης.

Ένα σύστημα που αξιολογεί το «πόσα θυμάσαι» και όχι το «τι κατάλαβες». Αντί να σου μαθαίνει πώς να σκέφτεσαι, πώς να διακρίνεις την πληροφορία από την προπαγάνδα και την ερώτηση από την εντολή, το σχολείο γεμίζει τα κεφάλια των μαθητών με λίστες, όρους και κεφάλαια – λες και τους προπονεί για κάποιο τηλεπαιχνίδι. Δεν τους μαθαίνει να ψάχνουν την αλήθεια, αλλά να παπαγαλίζουν την «ορθή» απάντηση. Κι ύστερα αναρωτιόμαστε γιατί ένα παιδί δεν θέλει να διαβάσει. Μα δεν του δίνουμε γνώση, του δίνουμε φόρτο. Δεν του δίνουμε εργαλεία, το βάζουμε να κουβαλήσει σακίδια με πέτρες.

Το σχολείο στην Ελλάδα λειτουργεί σαν φαρμακείο χωρίς φάρμακα: έχει ράφια, υπαλλήλους, ετικέτες, αλλά λείπει το περιεχόμενο. Έχουμε παιδιά που βαριούνται, δασκάλους που έχουν παραιτηθεί μέσα τους και γονείς που ταΐζουν φροντιστήριο για να χωνέψει το παιδί ό,τι το εκπαιδευτικό σύστημα αδυνατεί να του σερβίρει. Κι όσο προσπαθεί η πολιτική ηγεσία να βάλει γκλίτερ πάνω σε αυτό το μισογκρεμισμένο σύστημα, η αλήθεια φαίνεται στα τετράδια των παιδιών: είναι γεμάτα κενά. Κενά από νόημα.

Το σχολείο δεν είναι πια χώρος γνώσης – είναι μια θεσμική φαντασίωση. Δάσκαλοι που προσπαθούν να μορφώσουν πνίγονται σε «δείκτες απόδοσης», μαθητές που διψούν από περιέργεια καταλήγουν να παλεύουν με τα SOS και κάπου στο βάθος ένα κράτος που διαχρονικά ελπίζει πως αν αλλάξει το εξώφυλλο στα βιβλία, θα διορθώσει το «σενάριο». Όλη αυτή η θεατρική παράσταση έχει ως αποτέλεσμα μια γενιά που μεγαλώνει χωρίς εργαλεία σκέψης. Που δεν μαθαίνει να αμφισβητεί, να συνθέτει, να δημιουργεί. Μια γενιά που δεν μπορεί να διακρίνει τη διαφήμιση από την πληροφορία. Την άποψη από το δεδομένο. Το ψέμα από την αλήθεια.

Οι δάσκαλοι το ξέρουν, οι μαθητές το νιώθουν, οι γονείς το υποψιάζονται. Πίσω από τα γραφεία, τις εξαγγελίες και τα Excel, κυβερνούν άνθρωποι που συγχέουν τη μόρφωση με τη συμμόρφωση. Που νομίζουν πως η σκέψη είναι απειλή και η ερώτηση βλασφημία. Αν τα παιδιά δεν ξέρουν πώς να σκέφτονται, φταίνε οι μεγάλοι που φοβούνται το μυαλό τους. Αν οι τάξεις είναι γεμάτες βαρεμάρα, φταίνε εκείνοι που νομίζουν ότι η εκπαίδευση είναι spreadsheet και όχι περιπέτεια. Το ερώτημα δεν είναι αν θα αλλάξει το ελληνικό σχολείο. Είναι αν θα συνεχίσουμε να παριστάνουμε ότι αυτό που έχουμε λέγεται Παιδεία.