Η Δόμνα Μιχαηλίδου έγινε μητέρα την επομένη της συνέντευξής μας για το ΒΗΜΑ Talks. Η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και βουλευτής Πειραιώς, παρέμεινε  παρούσα και ενεργή στο γραφείο της στην Πλατεία Κλαυθμώνος μέχρι να γεννήσει. Πιστεύει άλλωστε ότι εγκυμοσύνη και δουλειά μπορούν να συνυπάρχουν, κάτι άλλωστε που κάνουν τόσες και τόσες γυναίκες, διαχρονικά. Και αύριο θα γιορτάσει για πρώτη φορά την Γιορτή της Μητέρας, παρέα με τον γιο της.

Με σπουδές και μεταπτυχιακά στα Οικονομικά μπήκε στην πολιτική χωρίς να το έχει προβλέψει.  Ίσως γιατί δεν βάζει στόχους, αλλά προτιμά να κάνει καλά αυτό που ξέρει.

Πρόσφατα είχατε στο υπουργείο την επίσκεψη του Πρωθυπουργού. Τι ήθελε να δει;

Ήθελε νομίζω να δει αν η υπουργός του ξέρει την ύλη, ότι είναι καλός μαθητής τόσο ως προς τη γνώση και την τεκμηρίωση του ποιες είναι οι ανάγκες του υπουργείου του όσο και την γνώση και την προτεραιοποίηση του τι δεν πρέπει να μείνει πίσω. Γιατί μπορεί να έχουμε 100 πράγματα, τα οποία είναι δίκαια και λογικά να γίνουν, αλλά δυστυχώς δεν μπορούν να γίνουν και τα 100. Οπότε αυτό που ψάχνει ο πρωθυπουργός είναι μία ρεαλιστική προτεραιοποίηση, η οποία είναι τεκμηριωμένη και όχι του ποδαριού.

«Το θέμα δεν είναι να έχουμε μία κοινωνία που την γεμίζουμε με επιδόματα».

Νομίζω ότι σε μένα, σε κάποιο ικανοποιητικό βαθμό, αυτό το βρίσκει, όπως νομίζω ότι ξέρω και το υπουργείο. Μας έκανε μια μεγάλη και ουσιαστική αναβάθμιση ο πρωθυπουργός όταν πήρε την ύλη του υπουργείου αυτού και την έκανε από υφυπουργείο, υπουργείο. Έδειξε έναν σημαντικό ευρωπαϊκό προσανατολισμό ως προς το ότι καταλαβαίνει τις ανάγκες του δημογραφικού προβλήματος που πλέον είναι τεράστιο ευρωπαϊκό ζήτημα. Και ακριβώς επειδή υπάρχει αυτή η ασυμμετρία μεταξύ του χρονικού ορίζοντα υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων που χρειάζονται και του χρονικού ορίζοντα ενός εκλογικού κύκλου, είναι πάρα πολύ σπάνιο να βρεις κάποιον πολιτικό ηγέτη ο οποίος θα επενδύσει στο κομμάτι το δημογραφικό. Επειδή ο πολιτικός κύκλος είναι πολύ πιο μικρός από το χρονικό ορίζοντα υλοποίησης των δημογραφικών πολιτικών.

Ο δικός μας το έκανε αυτό και όχι μόνο το ’κανε σε επίπεδο χάραξης και υλοποίησης πολιτικών, το έκανε συγκεντρώνοντάς τα και κάτω από ένα υπουργείο. Το οποίο απ’ τη μία έχει πολύ έντονη καθημερινότητα -έχει όλα τα επιδόματα, έχει τον τρίτο μεγαλύτερο φορέα της χώρας, τον ΟΠΕΚΑ, κι έχει είτε να λειτουργήσει είτε να ρυθμίσει όλες τις δομές ευάλωτων -θυμόμαστε την προηγούμενη τετραετία τι γινόταν με τις κακοποιήσεις και τις παραμελήσεις αυτών. Αλλά απ’ την άλλη έχει και τα πιο, είτε οραματικά είτε πιο άμεσης αντιμετώπισης, ζητήματα, όπως το στεγαστικό, που ας μην γελιόμαστε, αφορά 8 στα 10 νοικοκυριά.

Αναφερθήκατε στα επιδόματα. Υπάρχει μια κουβέντα, αν η πολιτική των επιδομάτων είναι στην γραμμή μιας φιλελεύθερης κυβέρνησης. Τι πιστεύετε;  

Είναι σωστή αυτή η κουβέντα και μπορεί να γίνεται για πάρα πολλές ώρες γιατί είναι και ιδεολογική.  Νομίζω ότι μια φιλελεύθερη κεντροδεξιά κυβέρνηση οφείλει -κι αυτό είναι που κάνουμε, να προστατεύει και τον πιο ευάλωτο. Και όταν μπορείς με μεγαλύτερη επιτυχία από ό,τι στο παρελθόν -ποτέ με 100% επιτυχία, να εντοπίζεις τον πιο ευάλωτο και να στοχεύεις καλύτερα σ’ αυτόν, τότε αυτό είναι απολύτως αναγκαίο. Δηλαδή το θέμα δεν είναι να έχουμε μία κοινωνία που την γεμίζουμε με επιδόματα. Το θέμα είναι να βρίσκουμε ποιος είναι ο πιο ευάλωτος και κομμάτι αυτού είναι και η πάταξη της φοροδιαφυγής. Είδαμε, με τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν στο Υπουργείο Οικονομικών επί Κωστή Χατζηδάκη, και πάταξη της φοροδιαφυγής. Και με τη νομοθεσία περί τεκμηρίων, είδαμε μεγάλο κομμάτι επιδοματικής εξοικονόμησης σε ανθρώπους που από ό,τι φαίνεται δεν είχαν τόσο μεγάλη ανάγκη όσο άλλοι συμπολίτες τους. Το δεύτερο, που έχουμε υλοποιήσει σε μεγάλο βαθμό, και εγώ προσπάθησα ως υπουργός εργασίας να κάνω, είναι η στοχευμένη πολιτική, δημιουργώντας για τους ευάλωτους ανθρώπους νέες θέσεις εργασίας. Δηλαδή δεν είναι ότι κάθομαι και είτε κάνω καλύτερη στόχευση, είτε συνεχίζω τα επιδόματα. Αλλά ότι το κάνω αυτό παράλληλα, με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, όπου και σ’ αυτό έχουμε υπάρξει επιτυχημένοι. Υπενθυμίζω ότι σε 5 χρόνια έχουμε δημιουργήσει, και η αγορά προφανώς, πάνω από 500.000 θέσεις εργασίας.

Πώς μπαίνει προτεραιότητα στις αδύναμες ομάδες;

Είναι πολύ δύσκολο το ερώτημα και πάμε πάλι στο ιδεολογικό. Σίγουρα έχεις τις κατηγορίες σου, δηλαδή έχεις τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρία, έχεις τους ανθρώπους οι οποίοι έχουνε πρόβλημα φτώχειας. Κι αυτό που πρέπει να κοιτάξεις κι έχει σχέση και με το τι φιλοσοφία έχεις από πίσω, είναι μέσα σ’αυτές τις κατηγορίες, πώς και ποιόν βοηθάς. Πάντα σε κάθε κατηγορία υπάρχει η ωφελιμιστική διάσταση που κοιτάει το βέλτιστο συμφέρον του μέσου πολίτη στην κάθε κατηγορία. Υπάρχει η άλλη πλευρά, με την θεωρία του δικαίου που κοιτάει τον πιο ευάλωτο μέσα σε κάθε κατηγορία.

Εσείς;

Εμείς αυτό που προσπαθούμε είναι να κάνουμε λίγο και απ’ τα δύο. Θα σας δώσω παραδείγματα. Στο κομμάτι των παιδιών εμένα με νοιάζει απ’ τη μία το μέσο παιδί να έχει καλές υπηρεσίες και φτηνές,  επιδοτούμενες απ’ το κράτος σ’ ένα βρεφονηπιακό σταθμό. Έτσι ώστε όχι μόνο να βοηθήσω εγώ τη μητέρα του, αλλά και το ίδιο το παιδί να βοηθηθεί ψυχοκοινωνικά, να ενταχθεί σ’ ένα δομημένο περιβάλλον από νωρίς. Αλλά απ’ την άλλη με νοιάζει και το πολύ ευάλωτο παιδί. Ποιο είναι αυτό; Το ιδρυματοποιημένο. Και ποιο είναι μέσα στο ιδρυματοποιημένο, το ιδρυματοποιημένο με αναπηρία. Προσπαθώ, και το έχω μάθει μέσα απ’ τα υπουργεία που υπηρέτησα -όλα κοινωνικά, να κοιτάω πως απ’τη μία να κάνω κάτι που αφορά στο μέσο πολίτη που βλέπει άμεσα την αλλαγή. Και πως απ’την άλλη, να μην ξεχνάμε τον πιο ευάλωτο.

Και γι’ αυτό στην περίπτωση του παιδιού, στο διττό παράδειγμα που σας έδωσα, έχουμε και την αποϊδρυματοποίηση και συγκεκριμένα την αποϊδρυματοποίηση παιδιών με αναπηρία.

Τι είναι οικογένεια σήμερα;

Οικογένεια είναι σιγουριά και αγάπη. Εγώ νιώθω οικογένεια με τον άνθρωπό μου. Αλλά θα νιώθω και οικογένεια με τον άνθρωπό μου και με το παιδί μας. Και φυσικά νιώθω οικογένεια και με τους δικούς μου.

Δηλαδή συγγένειες και επιλογές;

Ακριβώς. Οικογένεια δεν είναι μόνο το αίμα. Οικογένεια είναι και η επιλογή, όποια και να είναι αυτή που κάνει ο καθένας και η καθεμία από εμάς. Σημαντική και για την κυβέρνηση, αλλά και για μένα, είναι η διατήρηση της οικογένειας. Δηλαδή το πως σε πολλά διαφορετικά επίπεδα, στο κοινωνικό, στο πολιτικό, στο συναισθηματικό, στο ψυχοκοινωνικό υπάρχει η στήριξη έτσι ώστε η οικογένεια αυτή να κρατιέται μαζί με όση βοήθεια μπορεί να χρειάζεται.

Σήμερα δεν είναι πιο αμφίβολη έννοια η έννοια της οικογένειας;

όσο πιο πολύ διευρύνεται μία έννοια και η περίμετρος του τι μπορεί να θεωρούμε ορισμό κάποιου πράγματος, τόσο πιο πολλές αποκλίσεις έχει μέσα. Οπότε και στο κομμάτι της οικογένειας αυτό το πράγμα ισχύει. Δηλαδή μπορεί στην εποχή της γιαγιάς μου να ήταν αδιανόητο μία οικογένεια να διασπαστεί. Ακόμα κι αν ο άνδρας της οικογένειας κακοποιούσε τη γυναίκα του, ακόμα και τα παιδιά του, μπορεί πάντα να υπήρχε μία γιαγιά που να ’λεγε στην κόρη της «κάτσε εκεί που είσαι»…

«Το ότι έφτασε το 2025 για να έχουμε την πρώτη Ελληνίδα πολιτικό που θα γεννήσει ενώ ασκεί τα καθήκοντά της είναι πάρα πολύ αργά».

Και μια κόρη που είχε μάθει να ανέχεται…

Ακριβώς. Η ελαστικοποίηση του τι εκλαμβάνουμε ως οικογένεια ή η διεύρυνση του τι εκλαμβάνουμε ως οικογένεια είναι σίγουρα και σημείο των ημερών. Απ’ την άλλη, όπως έχει αυτό διευρυνθεί, δεν θα μου έκανε έκπληξη αν το βλέπαμε να ξανασυρρικνώνεται ως αντίληψη μετά από χρόνια. Συχνά είναι και τα ευρύτερα προβλήματα, όχι μόνο τα προσωπικά της κάθε οικογένειας, που διαμορφώνουν και τον ορισμό. Δηλαδή το δημογραφικό πρόβλημα, ας πούμε, που αντιμετωπίζουν οι δυτικές κοινωνίες σίγουρα θα συν-διαμορφώσει την εξέλιξη του τι ορίζουμε ως οικογένεια.

Εσείς πως μεγαλώσατε;

Εγώ ήμουν σε μία πάρα πολύ πυρηνική οικογένεια. Είμαι μοναχοπαίδι και ο πατέρας μου είναι κι αυτός μοναχοπαίδι. Δεν καταλαβαίνω βέβαια, πώς ένα μοναχοπαίδι κάνει ένα μοναχοπαίδι… Δεν του ήταν αρκετή η μοναξιά… Εγώ ας πούμε ως μοναχοπαίδι δεν το καταλαβαίνω. Μου έλειψαν τα αδέλφια, μου λείπουν και τώρα. Ευτυχώς έχω πολύ καλές φίλες και φίλους.

Οι γονείς μου είναι μαζί απ’ τα 16 τους. Κι εγώ με τον σύζυγό μου γνωριζόμαστε πολλά χρόνια, αλλά δεν είμαστε μαζί όλα αυτά τα χρόνια. Πιο πολύ μ’ επηρέασε η οικογένειά μου στο να είμαι υπερ-κριτική στη σκέψη και άρα να μην βρίσκω ειρήνη σ’ άλλες σχέσεις που είχα στο παρελθόν, παρά στο να περιμένω το τέλειο.

Μια έγκυος στο υπουργείο Οικογένειας: Ο συμβολισμός καθόρισε την απόφασή σας;

Η ευθύνη της άσκησης δημόσιας πολιτικής και ακόμα περισσότερο η ευθύνη αυτού του υπουργείου δεν μ’ άφησαν ούτε δευτερόλεπτο να σκεφτώ «ας κάνω πρώτα το παιδί και μετά…». Κι αυτό επειδή η πρόταση ήρθε μαζί με την εγκυμοσύνη, δεν ήρθε παρά την εγκυμοσύνη. Δηλαδή είναι σημαντικό και γι’ αυτό ο συμβολισμός αυτός έχει ωραία ουσία: Όχι ότι παρά το ότι η Δόμνα είναι έγκυος, έγινε υπουργός, αλλά όπως εκατομμύρια γυναίκες στον κόσμο, μπορεί και θέλει να τα κάνει και τα δύο. Υπάρχουν άλλες γυναίκες που θέλουν κάτι διαφορετικό -κι αυτό σε καμία περίπτωση δεν είναι κατακριτέο. Είναι όμως σημαντικό, όποια επιλογή πάρει κάθε μία από εμάς, να μπορεί και να έχει τα εργαλεία να την υλοποιεί. Να μην είναι η εξαίρεση.

Το ότι έφτασε το 2025 για να έχουμε την πρώτη Ελληνίδα πολιτικό που θα γεννήσει ενώ ασκεί τα καθήκοντά της είναι πάρα πολύ αργά. Θα ’πρεπε να έχει συμβεί πολύ νωρίτερα. Και θα ’θελα πάρα πολύ γρήγορα να υπάρξει και η δεύτερη και η τρίτη και η τέταρτη Ελληνίδα…  Αυτό το κομμάτι της εξαίρεσης -δεδομένου ότι στο χαρτοφυλάκιο του υπουργείου έχουμε και την ισότητα που με παθιάζει, την εκπροσώπηση δηλαδή, της γυναικείας ηγεσίας, θεωρώ προβληματικό αφήγημα το «ο πρώτος που…». Με φοβίζει κάπως. Παραδειγματίζει αλλά και διαφοροποιεί τόσο τη θέση σου, που ο άλλος αποστασιοποιείται απ’αυτό.

Ιδανικά, στην ισότητα, δεν θα χρειαζόταν να το συζητάμε…

Ακριβώς. Στο Cambridge, ήμουν σ’ ένα Κολλέγιο που λέγεται Newnham, το οποίο, όταν ήμουν 21 ετών, ήταν θηλέων -κάτι που δεν ήξερα όταν με δέχτηκαν- και παραμένει. Γιατί; Θα σας πω. Εγώ ασχολούμαι ακόμα με το Κολέγιό μου. Εκεί κάθε 3-4 χρόνια κάνουμε δημοψήφισμα -αν θέλουμε ν’ ανοίξουμε. Τι έχουμε συμφωνήσει και το περνάμε με μηδέν ψήφους κάθε φορά; Ότι μέχρις ότου καταφέρουμε να έχουμε όσες γυναίκες πρωτοβάθμιες καθηγήτριες είναι και οι άντρες, θα συνεχίσουμε να προάγουμε την γυναίκα στην εκπαίδευση. Γιατί έχουμε ίδιο αριθμό προπτυχιακών φοιτητριών με φοιτητές. Αλλά στα Οικονομικά στο Cambridge δεν έχουμε ούτε μία πρωτοβάθμια γυναίκα καθηγήτρια.

Εγκυμοσύνη και δουλειά, σας κούρασε;

Είχα μια εύκολη εγκυμοσύνη και είμαι τυχερή σ’ αυτό γιατί υπάρχουν γυναίκες που δεν έχουν. Ο άντρας μου εκνευριζόταν λιγάκι γιατί το 12ωρο στη δουλειά ήταν 12ωρο. Αλλά με το δεδομένο ότι με γεμίζει τόσο πολύ η δουλειά μου, ότι δεν είχα ιδιαίτερο ζήτημα με την εγκυμοσύνη κι ότι δεν μου είχε πει κάτι ο γιατρός μου, συνέχισα να τα δίνω όλα. Υπήρχαν βέβαια στιγμές, ειδικά στο τέλος της ημέρας, λόγω κούρασης, που η μέση μου πονούσε, και η ώρα που έπεφτα στο κρεβάτι ήταν πιο δύσκολη απ’ την υπόλοιπη μέρα -τρομερό.

Τι σας οδήγησε στην πολιτική;

Η οικογένειά μου ήταν πάντα πολιτικοποιημένη, αλλά ποτέ κομματικοποιημένη. Δεν ήταν πάντα σ’ αυτή την κατεύθυνση, αλλά θα πω ότι απ’ τα μνημόνια και μετά οι γονείς μου έγιναν αναφανδόν Νέα Δημοκρατία. Η οικογένειά μου στη δική μου ηλικία και νεότεροι, ήταν αριστερών καταβολών. Ήταν η γενιά του Πολυτεχνείου, ήταν μέσα στο Πολυτεχνείο, είχαν τέτοιου τύπου ανησυχίες. Αλλά έφτασαν στο σημείο να είναι έξαλλοι μ’ αυτό που ονομάζεται σήμερα Αριστερά. Πάντα λοιπόν στα ακούσματα της καθημερινότητάς ήταν το κομμάτι του πολιτικού προβληματισμού, της ανάμειξης με τα κοινά. Θυμάμαι από μικρή ότι όταν η μαμά μου εκνευριζόταν στο δρόμο, έλεγε «idiot» κι εγώ δεν καταλάβαινα. Και μου εξηγούσε ότι στην αρχαία Ελλάδα ο ιδιώτης ήταν ο βλάκας, αυτός που δεν ασχολείται με τα κοινά.

Ακόμα κι όταν έφυγα απ’ την Ελλάδα στα 17 μου,  άρχισα να ασχολούμαι με τα κοινά απ’ το Πανεπιστήμιο. Ευτυχώς στην Αγγλία, και λέω ευτυχώς γιατί έχει και μια παθογένεια σε κάποιο βαθμό όλο αυτό που γίνεται στην Ελλάδα, η πολιτική στα Πανεπιστήμια δεν είναι καθόλου κομματικοποιημένη. Εκπροσωπείς τους συμφοιτητές σου. Οπότε εγώ ήμουν είτε πρόεδρος του Κολλεγίου μου είτε γραμματέας όλων των φοιτητών του Πανεπιστημίου μου, μια σοβαρή θέση. Μπλεκόμουν με τα κοινά.

Πώς και επιστρέψατε στην Ελλάδα;

Δεδομένου ότι ήμουν μοναχοπαίδι και 12 χρόνια έξω, και ενώ οι γονείς μου ήταν χαρούμενοι που είχα κάνει ένα μεγάλο κύκλο σπουδών και είχα δουλέψει σε πολλούς διεθνείς οργανισμούς, ήθελαν, ιδίως ο πατέρας μου, να γυρίσω. Και βρέθηκε μια καλή ευκαιρία, κάτι μεταξύ πολιτικής και ακαδημαϊκού κόσμου, μια συμβουλευτική δουλειά στον ΟΟΣΑ.

Τον πρωθυπουργό τον γνώρισα μέσα από κοινούς γνωστούς, οι οποίοι του είπαν όμως ότι είμαι σ’ αυτή την ομάδα του ΟΟΣΑ, την οποία ο ίδιος ήξερε ως πιο παλιός υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης.

«Όταν έρχεται ο συνάδελφός σου και σου λέει «Έλα κοπελιά μου, έλα ομορφιά μου, έλα αγάπη μου..», αυτό από μόνο του έχει έναν υποδόριο υποβιβασμό».

Σας εξέπληξε η πρότασή του, το 2019;

Με εξέπληξε αλλά μου άρεσε πάρα πολύ. Δουλεύοντας χρόνια ως ακαδημαϊκός, το 2011 ξεκίνησα να ασχολούμαι πιο βαθιά στην έρευνα οικονομικών κρίσεων. Είναι πολύ δύσκολο να μελετάς σε τέτοιο επίπεδο, ακόμα και σ’ ένα πάρα πολύ καλό Πανεπιστήμιο, κάτι που εξελίσσεται εκείνη τη στιγμή. Και είναι πολύ δύσκολο γιατί υπάρχει καλώς ή κακώς η ακαδημαϊκή μυωπία: Πράγματα που φίλοι μου έβλεπαν στις χρηματοπιστωτικές αγορές επειδή ήταν στο πεδίο εκείνη την ώρα, εμένα μου έπαιρναν δύο μήνες να τα καταλάβω, κι ας ήμουν καλή μαθήτρια. Οπότε συνειδητοποίησα, νωρίς ευτυχώς, ότι υπάρχει αυτή η ακαδημαϊκή μυωπία που όταν είσαι στην αγορά βλέπεις τα πράγματα διαφορετικά. Γι’ αυτό και για μένα ήταν στην αρχή μεγάλη εμπειρία, τεράστιο σχολείο το Υπουργείο. Γιατί από εκεί που είχα μάθει να είμαι μέσα σε μία βιβλιοθήκη ή στο γραφείο, κατάλαβα ότι πρέπει να βγω έξω στο πεδίο.

Μετά όταν κατέβηκα για βουλευτής αυτό κι αν ήταν  μία άλλη εμπειρία, τεράστια -το μεγαλύτερο και  δυσκολότερο σχολείο.

Ως γυναίκα έχετε βιώσει υποτιμητικά σχολεία, απ’ το σχολείο ως την Βουλή;

Πάρα πολύ. Είναι και καθημερινό και οριζόντιο και κάθετο. Στην πολιτική, όπως και σε κάθε χώρο ευθύνης, υπάρχει ακόμα. Αλλιώς είναι πέντε υπουργοί στα 50 τους που συζητούν ένα ζήτημα και το ρίχνουν και λίγο στην πλάκα -νιώθουν πιο οικεία μεταξύ τους. Κι είναι αλλιώς αν ανάμεσά τους υπάρχει μια γυναίκα -γιατί και μία φτάνει.

Υπάρχουν αυτές οι μικρές καθημερινές συμπεριφορές, τόσο ανεπαίσθητες, που η κανονικοποίησή τους ενδυναμώνει αυτό το σπιράλ. Και μετά, αν το σχολιάσεις, σε κοιτάζουν σαν να είσαι η Λυσιστράτη. Και ναι, το ζω και στη Βουλή.

Αλλά δεν θα είχε ειπωθεί ποτέ σ’ έναν άντρα το «άντε πήγαινε να κάνεις κανένα παιδί»;  

Έχουμε δεχθεί σοβαρό μπούλινγκ γι’ αυτό το ζήτημα. Εγώ δεν θα ξεχάσω ποτέ το μπούλινγκ που δέχτηκε η Σοφία Ζαχαράκη όταν ήταν υπουργός Οικογενειακής Πολιτικής που της έλεγαν «πώς μπορείς να είσαι υπουργός Οικογενειακής Πολιτικής χωρίς να είσαι μάνα». Τόσο προσβλητικό. Αλλά θεωρώ αρκετά επικίνδυνο και το καθημερινό μπούλινγκ, στα όρια της γραφικής ευγένειας. Δηλαδή όταν έρχεται ο συνάδελφός σου και σου λέει «Έλα κοπελιά μου, έλα ομορφιά μου, έλα αγάπη μου..», αυτό από μόνο του έχει έναν υποδόριο υποβιβασμό.

Πώς βλέπετε τον εαυτό σας στο μέλλον;

Δεν ξέρω καθόλου. Είμαι απ’ αυτούς που δεν βάζω ποτέ στόχους. Κοιτάω να κάνω με υπευθυνότητα αυτό που κάνω καλά, και πάντα αναρωτιέμαι αν το κάνω. Πάντα ζηλεύω τους συναδέλφους μου, και είναι αρκετοί, ειδικά στο δικό μας επάγγελμα, που είναι πολύ ευχαριστημένοι με το πώς κάνουν τα πράγματα. Εγώ και λόγω ακαδημαϊκού χαρακτήρα που είμαστε πιο κριτικοί και επικριτικοί, πάντα βλέπω και τα λάθη των άλλων μεν, αλλά βλέπω και τα δικά μου.

«Το μωρό και στη Βουλή θα έρθει και στο υπουργείο θα έρθει».

Όταν είχαμε εδώ τον πρωθυπουργό, μου είπε «τόσα κάνουμε, τόσα ξέρεις, λέγε τα με μεγαλύτερο ενθουσιασμό, γιατί αδικείς τον εαυτό σου». Όχι ότι με παρουσιάζω σαν μια καημένη. ..

Θυμάμαι είχα παραλάβει ένα υπουργείο και μου λέει ο προκάτοχός μου, «είσαι ο πιο τυχερός άνθρωπος του κόσμου. Δεν έχεις να κάνεις τίποτα»… Μα δεν υπάρχει υπουργείο, όπως δεν υπάρχει και δουλειά, που δεν έχεις να κάνεις τίποτα…

Θα θηλάστε, με το καλό, στη Βουλή;

Το μωρό και στη Βουλή θα έρθει και στο υπουργείο θα έρθει. Δεν θα ξεχάσω ποτέ όταν είχαμε πάει στην Πάτμο ν’ ανοίξουμε τον πρώτο βρεφονηπιακό σταθμό -σκεφτείτε ότι ένα νησί σαν την Πάτμο δεν είχε, και μάλιστα με εταιρική χορηγία, είδα μια γυναίκα που είπε ότι «τόσο καιρό παίρνω το παιδί μαζί μου στο ταμείο, στον μάρσιππο, και κάνω την δουλειά μου. Τώρα θα μπορώ όποτε θέλω να το έχω μαζί μου με τον μάρσιππο και όποτε θέλω να το αφήνω στον βρεφονηπιακό σταθμό».

Οπότε σε όποια δουλειά και θέση ευθύνης έχει η καθεμία μας, το θέμα είναι να είναι δική μας επιλογή το πώς και με ποιον τρόπο θα μεγαλώσουμε το παιδί μας. Και επειδή δεν μπορεί να είναι και αυτό το καημένο 12 ώρες χωρίς τη μαμά του, θα χρειαστεί να πάει και στη Βουλή και στο Υπουργείο…

*Κεντρική φωτό: Μενέλαος Μυρίλλας