Πρωτογνωρίσαμε την Αριάν Λαμπέντ ως ταλέντο με μοναδική στόφα, πριν από 15 χρόνια, όταν η μέχρι τότε θεατρική της διαδρομή με την ομάδα των Vasistas, μετουσιώθηκε σε κινηματογραφική έκφραση στο «Attenberg» της Αθηνάς Τσαγγάρη. Το βραβείο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας, το περίφημο κύπελο Volpi, με το οποίο βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας διαδέχτηκαν οι «Άλπεις» (2011) και ο «Αστακός» (2015) του συντρόφου της στη ζωή, Γιώργου Λάνθιμου (η ασπρόμαυρη φωτογραφία της Αριάν Λαμπέντ σε αυτή την συνέντευξη υπογράφεται από τον Έλληνα σκηνοθέτη που, ως γνωστόν, καταπιάνεται και με τη φωτογραφία, εκτός από τη σκηνοθεσία) και μια διεθνής, πολυδιάστατη κινηματογραφική («Stopover», «Souvenir», «Assassin’s Creed») και τηλεοπτική καριέρα («Black Mirror», «Trigonometry», «Ad Vitam», «L’Opera»). Ο πιο πρόσφατος και χαρακτηριστικός σταθμός σε αυτή τη διαδρομή της, είναι η κομβική εμφάνισή της στο φινάλε του οσκαρικού δράματος «The Brutalist».

Τώρα η Αριάν Λαμπέντ μας συστήνεται ως σκηνοθέτης με το «September says» (2024), την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της, η οποία ακολουθεί τη μικρού της μήκους «Olla» (2019). Πρόκειται για την κινηματογραφική διασκευή του υποψήφιου για βραβείο Booker γοτθικού μυθιστορήματος «Sisters» της Ντέιζι Τζόνσον. Η Λαμπέντ υπογράφει και το σενάριο πάνω στις αχώριστες νεαρές αδελφές Τζουλάι και Σεπτέμπερ, που κινούνται στο δικό τους ιδιοσυγκρασιακό σύμπαν, το οποίο τις αποξενώνει από τους γύρω τους. Μέχρι που τα πράγματα ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο όταν βρίσκουν καταφύγιο με τη μητέρα τους στο απομακρυσμένο, εξοχικό σπίτι της γιαγιάς τους στην Ιρλανδία.

Ζούμε σε μια εποχή που καμιά φορά λες «τώρα θα κάνουμε ταινίες και μετά θα μιλάμε γι’ αυτές τη στιγμή που σχεδόν καίγεται ο κόσμος;», αναρωτιέται η δημιουργός του «September says», καθώς συζητάμε μετά την πανελλαδική πρεμιέρα της ταινίας της στο 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (η διεθνής πρεμιέρα έγινε στο περσινό Φεστιβάλ των Καννών). Ωστόσο, όπως σημειώνει η ίδια: «Υπάρχει το άλλο κομμάτι μου που λέει: ‘’Πιστεύω στη δύναμη της ταινίας και ότι αυτό που κάνουμε μετράει πολύ και είναι πολιτικό, δίνεις κάτι καλό στον κόσμο’’». Επομένως, τι μας λέει, αγαπητή Αριάν, το «September says»;

«Θεώρησα πολύ ενδιαφέρον να ασχοληθώ με ένα θέμα που αφορά τις γυναίκες χωρίς το κλισέ της ανδρικής βίας πάνω στη γυναίκα…»

Τι σε άγγιξε στο μυθιστόρημα «Sisters» της Ντέιζι Τζόνσον ώστε να θες γυρίσεις μια ταινία πάνω σ’ αυτό;

Ήταν ο τρόπος που είχε αποδώσει η Ντέιζι Τζόνσον τους γυναικείους χαρακτήρες. Δεν  είχα προηγουμένως διαβάσει ή δει κάτι που να αφορά τα κορίτσια στην εφηβεία και να είναι πολύπλοκο και ταυτόχρονα έξω από τα κλισέ. Όντως οι δύο αδερφές έχουν μια τοξική σχέση, αλλά μέσα από αυτή τη σχέση αντιλαμβανόμαστε και τη δύναμη της αγάπης στην οικογένεια σε βαθμό ώστε να οδηγεί σε κάτι θετικό ή σε κάτι βαθιά αποπροσανατολιστικό. Αυτό με ενδιέφερε πάρα πολύ. Θεώρησα πολύ ενδιαφέρον να ασχοληθώ με ένα θέμα που αφορά τις γυναίκες χωρίς το κλισέ της ανδρικής βίας πάνω στη γυναίκα, που να είναι πολύ πιο περίπλοκο και ρευστό και να κουβαλάει και το στοιχείο της πατριαρχίας, του πατέρα. Μου φάνηκε τεράστια πρόκληση να προσπαθήσω να το μεταφράσω αυτό στο σινεμά.

Οι Μία Θάρια και Πασκάλ Καν στην ταινία «September Says».

Και αναδεικνύεις τη γυναικεία ψυχοσύνθεση στην πολυπλοκότητά της με απελευθερωμένη ματιά. Μια φεμινιστική ταινία;

Εντελώς, ναι! Έχω καταλάβει ότι στην Ελλάδα ο φεμινισμός είναι μια λέξη που δημιουργεί αμηχανία. Η ταινία δεν αναφέρεται ρητά στον φεμινισμό, αλλά είναι φεμινιστική ταινία καθώς η γυναίκα είναι στο επίκεντρο της: τη σεξουαλική σκηνή την προσεγγίζουμε από την οπτική γωνία της γυναίκας και οι γυναίκες εμφανίζονται όπως είναι στις ιδιωτικές τους στιγμές, στην περίοδό τους, στην καθημερινότητά τους, με τρίχες στις μασχάλες και με όλα αυτά πάνω στο σώμα μας που μας ζητούν να αφαιρέσουμε. Και αυτό το θεωρώ φεμινιστικό.

Μάλλον δεν είμαστε πολύ σίγουροι ως προς το πώς να ορίσουμε τον φεμινισμό, έχοντας στο νου ότι φεμινισμός σημαίνει κυρίως γυναίκες έξω στο δρόμο…

Είμαι ακτιβίστρια. Φεμινισμός είναι να υποστηρίζεις την ισότητα ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες. Μετά θα βγεις και στον δρόμο και θα βγάλεις το σουτιέν σου διεκδικώντας στην πράξη την ισότητα των φύλων.

Ασχολείσαι ενεργά με την εξασφάλιση των δικαιωμάτων των γυναικών στον εργασιακό χώρο. Έχεις συνιδρύσει την ένωση ADA (Association des Acteurs.ices) κατά της παρενόχλησης στη γαλλική κινηματογραφική βιομηχανία και έχεις δυναμικό ρόλο στην καθιέρωση των συντονιστών οικειότητας στα κινηματογραφικά γυρίσματα σε ευρύτερη, ευρωπαϊκή κλίμακα.

Η πρακτική των συντονιστών οικειότητας (intimacy coordinator) είναι κάτι που είναι πολύ εξελιγμένο στην Αγγλία, την Ιρλανδία, την Αμερική. Ξεκινάει και στη Γαλλία, αλλά έχουμε ακόμα πολύ δουλειά. Ευτυχώς, στο «September says» ήταν εύκολο να έχουμε συντονιστή οικειότητας επειδή είναι βρετανική και γερμανική συμπαραγωγή. Εγώ διάλεξα στο κάστινγκ τα κορίτσια που ήθελα αλλά με ενδιέφερε να ξέρω τα όρια των ηθοποιών στο θέμα της οικειότητας. Για να μην ρωτάω εγώ σαν σκηνοθέτης κατευθείαν τους ηθοποιούς ήθελα να έχω ένα τρίτο άτομο που να μην έχει τη δύναμη που έχω εγώ ενδεχομένως πάνω στην ηθοποιό και η ηθοποιός να μπορεί να είναι ειλικρινής, με τι θέλει και τι μπορεί να κάνει. Πραγματικά είναι εκπληκτική βοήθεια.

Οι Μία Θάρια, Ρακχί Θακράρ και Πασκάλ Καν ως οικογένεια (μητέρα και κόρες) στο «September Says».

Έχω δουλέψει και ως ηθοποιός με συντονιστή οικειότητας και δεν καταλαβαίνω πώς έχουμε κάνει τόσες ταινίες χωρίς συντονιστές. Στις σκηνές δράσης πάντα έχουμε κασκαντέρ, επαγγελματίες της δράσης να αντικαθιστούν τους ηθοποιούς και μας φαίνεται κανονικό αυτό. Στις σεξουαλικές σκηνές ρισκάρουμε στο θέμα της οικειότητας…Δεν θα μπορούσα να φανταστώ την ταινία μου χωρίς αυτή τη βοήθεια και για να νιώθω και να ξέρω ότι όντως δεν πιέζω τους ηθοποιούς να κάνουν πράγματα που δε θέλουν βέβαια.

Ένα από τα ζητήματα για τα οποία αγωνίζομαι στη Γαλλία και θα ήθελα να το εφαρμόσω και στην Ελλάδα είναι να μπορούμε όλοι οι ηθοποιοί να δουλεύουμε σε ένα πιο ασφαλές περιβάλλον, επιτέλους. Και να σκοτώσουμε την πατριαρχία! Αναφέρομαι κυρίως στη θέση υπεροχής που κατέχουν οι άντρες στον κινηματογράφο. Πολύ συχνά συμπεριφέρονται χωρίς όρια, ζητούν τα πάντα. Με την ένωση ADA προσπαθούμε να καταπολεμήσουμε τον ρατσισμό που υπάρχει στο γαλλικό σινεμά, το οποίο είναι τόσο λευκό και τόσο στρέιτ. Παλεύουμε για τα δικαιώματα των μειονοτήτων.

«Θεωρώ τον κόσμο που ζούμε πάρα πολύ βίαιο. Πέρα από τη σωματική βία, τα social media αντιπροσωπεύουν ένα είδος μπούλινγκ που η δική μου γενιά δεν έχει ζήσει στο σχολείο. Οι σημερινές γενιές το βιώνουν, γι’ αυτό ήθελα να δείξω τη δυσκολία και τη βία κατά των νεαρών γυναικών σήμερα».

Η ταινία σου ασχολείται και με άλλα κοινωνικά ζητήματα. Προβλήματα απομόνωσης που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι σήμερα, όπως το μπούλινγκ και η κακοποίηση.

Σίγουρα ο στόχος ήταν να δείξω τη βία του κόσμου σε αυτά τα δύο κορίτσια, τις δύο αδερφές, που είναι ένας από τους λόγους που έχουν κλειστεί στον κόσμο τους κι έχουν φτιάξει αυτή την ιδιαίτερη γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ τους. Θεωρώ τον κόσμο που ζούμε πάρα πολύ βίαιο. Πέρα από τη σωματική βία, τα social media αντιπροσωπεύουν ένα είδος μπούλινγκ που η δική μου γενιά δεν έχει ζήσει στο σχολείο. Οι σημερινές γενιές το βιώνουν, γι’ αυτό ήθελα να δείξω τη δυσκολία και τη βία κατά των νεαρών γυναικών σήμερα.

Σε όλη σου την πορεία μέχρι σήμερα ως ηθοποιός, χορεύτρια και σκηνοθέτης εκφράζεσαι μέσα από το σώμα, με διαφορετικούς τρόπους. Από πού πηγάζει αυτή η ανάγκη έκφρασης μέσω του σώματος, το οποίο αποτυπώνεται και στο «September Says», στις ερμηνείες των πρωταγωνιστριών;

Ξεκίνησα το μπαλέτο στα 6 μου χρόνια. Από μικρή ηλικία ήθελα να γίνω χορεύτρια. Μετά έγινα, αλλά με άλλον τρόπο, και όχι μέσα από το μπαλέτο που το σιχαίνομαι πια. Πάντα εκφραζόμουν μέσα από τη σωματικότητα. Επειδή έχω μεγαλώσει στο εξωτερικό και πάντα ένιωθα και ήμουν ξένη, νομίζω ότι μπορούσα να εμπιστευτώ τη γλώσσα του σώματος μου πιο πολύ από τα λόγια. Το σώμα δεν λέει ψέματα.

Η Αριάν Λαμπέντ στα γυρίσματα του «September Says».

Το σώμα μας φέρει και μια διεθνής γλώσσα. Στο σινεμά που κάνεις ποιες είναι οι αναφορές, οι επιρροές σου; Το September Says συγγενεύει με το «Attenberg» της Αθηνάς Τσαγγάρη, έχουν αντίστοιχο κώδικα επικοινωνίας και γλώσσα οι δύο ταινίες.

Σίγουρα, ναι. Βέβαια αυτή η γλώσσα επικοινωνίας υπάρχει και στο βιβλίο και μάλλον γι’ αυτό μου άρεσε το βιβλίο, επειδή είμαι φαν του «Attenberg». Αν δεν είχα γνωρίσει την Αθηνά, δεν θα είχα κάνει ποτέ σινεμά – ήμουν ήδη στο θέατρο. Η συνεργασία μας είναι ένα παράδειγμα αμοιβαίων επιρροών. Μέσα από το «Attenberg» κατάλαβα το σινεμά και στην περίπτωση του «September Says» ό,τι υπήρχε στο βιβλίο και μου θύμιζε το «Attenberg» το άφησα να περάσει ως δείγμα της αγάπης που έχω στην ταινία. Σαν σκηνοθέτης έχω επηρεαστεί πολύ από τη φωτογραφία. Υπάρχουν δύο γυναίκες φωτογράφοι που λατρεύω, η Τζάστιν Κέρλαντ (σ.σ. το πρώιμο έργο της Αμερικανίδας φωτογράφου περιλαμβάνει φωτογραφίες, οι οποίες αντιστρατεύονται την αρρενωπή μυθολογία του αμερικανικού τοπίου, αντιπροτείνοντας τη ριζοσπαστική γυναικεία παρουσία) και η Τζοάνα Πιοτρόφσκα (σ.σ. οι ψυχολογικά φορτισμένες φωτογραφίες της διερευνούν την ανθρώπινη συμπεριφορά και τη δυναμική των οικογενειακών σχέσεων). Ψάχνω την προσωπική μου γλώσσα.

«Πιστεύω στη δύναμη της ταινίας και ότι αυτό που κάνουμε μετράει πολύ και είναι πολιτικό. Δίνεις κάτι καλό στον κόσμο».

Είσαι Γαλλίδα στην καταγωγή αλλά έχεις μεγαλώσει σε διαφορετικές χώρες της Ευρώπης, στην Ελλάδα, τη Γαλλία, τη Γερμανία. Ζεις και εργάζεσαι μόνιμα στο εξωτερικό. Πώς αισθάνεσαι τον κόσμο σήμερα ως Ευρωπαία; Στην πανελλαδική πρώτη παρουσίαση της ταινίας μίλησες κατά του Ντόναλντ Τραμπ, που εκλέχθηκε πρόεδρος των ΗΠΑ.

Ήμουν στο Λονδίνο αλλά πλέον επέστρεψα και ζω μόνιμα στην Αθήνα. Ζούμε σε μια εποχή που καμιά φορά λες «τώρα θα κάνουμε ταινίες και μετά θα μιλάμε γι’ αυτές τη στιγμή που σχεδόν καίγεται ο κόσμος;». Υπάρχει ένα κομμάτι μέσα μου που λέει ότι θα έπρεπε να είμαστε όλοι στο δρόμο και να διεκδικούμε ένα καλύτερο αύριο αντί να καθόμαστε και να μιλάμε για ταινίες. Και ταυτόχρονα, υπάρχει το άλλο κομμάτι μου που λέει: «Πιστεύω στη δύναμη της ταινίας και ότι αυτό που κάνουμε μετράει πολύ και είναι πολιτικό. Δίνεις κάτι καλό στον κόσμο.». Νιώθω Ευρωπαία σε μια Ευρώπη που δεν υπάρχει. Μεγάλωσα με την ιδέα ότι η Ευρώπη είναι το μέλλον και αυτό το μέλλον θα είναι φανταστικό. Και μεγάλωσα πραγματικά με αυτή τη λογική, σε διαφορετικές χώρες. Πέρασε ο καιρός και βρέθηκα στην Αγγλία όταν έγινε το Brexit. Τώρα είμαι πάρα πολύ στεναχωρημένη, γιατί βλέπω ότι το όνειρο της ενωμένης Ευρώπης έχει αντικατασταθεί από τον εθνικισμό, που είναι ακριβώς το αντίθετο από την ιδέα να φτιάξουμε μία ενιαία Ευρώπη, να ανοίξουμε τα σύνορα. Ζούμε μια πολύ στενάχωρη,  στιγμή.

Το μόνο που βλέπω ως λύση είναι όντως να μην μένουμε μόνοι μας, να βρούμε ένα τρόπο να συμβιώσουμε σε αυτόν τον κόσμο. Όταν ένας κακοποιητής, όπως είναι ο Τραμπ, καταδικασμένος για κακούργημα, μπορεί να είναι πρόεδρος κράτους, είναι πάρα πολύ επικίνδυνο, γιατί η αποδοχή του κανονικοποιεί την κακοποιητική συμπεριφορά. Όμως δεν θέλω να με καταβάλλει αυτή η δυσάρεστη κατάσταση. Θέλω το αντίθετο – να παλέψουμε όλοι μαζί και να διατηρήσω την ελπίδα μου για το αύριο.

Οπότε το σινεμά είναι μια πολιτική θέση για σένα, όχι μόνο ανάγκη έκφρασης και δημιουργίας.

Η τέχνη για μένα είναι πολιτική ούτως ή άλλως. Από τη στιγμή που λες στους ανθρώπους, έχω κάτι να σας πω με μια ταινία, όπως είναι το «September Says», αυτό είναι πολιτική θέση. Καθετί που κάνουμε είναι πολιτικό.

Το «September Says» κάνει πρεμιέρα στις ελληνικές αίθουσες στις 20 Μαρτίου από τη Feelgood.