Από τότε που ο Βλαντιμίρ Πούτιν ξεκίνησε την εισβολή στην Ουκρανία 19 μήνες πριν, η Πολωνία έχει συμπαρασταθεί στην πληγωμένη γείτονά της, με την παροχή όπλων, γραμμές ανεφοδιασμού αλλά και μία θερμή υποδοχή για τους περισσότερους από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες που ξέφυγαν από την εμπόλεμη ζώνη. Η εισβολή, άλλωστε, επιβεβαίωσε τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις της Βαρσοβίας σχετικά με τη ρωσική εργαλειοποίηση της ενέργειας αλλά και για τις δυτικές αυταπάτες περί «συνεργασίας» με τον Πούτιν.

Ακριβώς αυτή η αλληλεγγύη και η προνοητικότητα ήταν που ενίσχυσαν τη θέση της στην Ευρώπη, παρά τις κατηγορίες για παραβιάσεις του κράτους δικαίου και την υπονόμευση της δημοκρατίας υπό την τρέχουσα συντηρητική εθνικιστική ηγεσία της. Και για αυτό το λόγο προκαλεί έκπληξη -και προβληματισμό- η πρόσφατη, ριψοκίνδυνη επίδειξη επιθετικότητας από τους Πολωνούς ηγέτες προς το Κίεβο σε μια διαμάχη για τις εξαγωγές σιτηρών.

Πιο συγκεκριμένα, ο πολωνός πρόεδρος Αντρέι Ντούντα παρομοίασε την Ουκρανία με «έναν άνθρωπο που πνίγεται και τραβάει τον διασώστη του στο θάνατο». Στη συνέχεια, και αφού ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι έκανε λόγο για «πολιτικό θέατρο» που ευνοεί τη Ρωσία, ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι φάνηκε να απειλεί με διακοπή της παροχής όπλων στο Κίεβο, ενώ η Βαρσοβία άφησε να εννοηθεί ότι ενδέχεται να μην επεκτείνει το τρέχον επίπεδο στήριξης στους Ουκρανούς πρόσφυγες πέραν του 2024.

Όμως, η διαμάχη αυτή έχει να κάνει περισσότερο με την εσωτερική πολιτική στην Πολωνία και τις επερχόμενες εκλογές τον Οκτώβριο παρά με πραγματικά ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών.

Τα σιτηρά και η ψηφοθηρία

Πιο συγκεκριμένα, το έναυσμα για αυτή τη διαμάχη ήταν η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την περασμένη εβδομάδα να άρει την απαγόρευση των εξαγωγών ουκρανικών σιτηρών σε πέντε γειτονικά κράτη της – Πολωνία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Βουλγαρία.

Η απαγόρευση εισήχθη τον Μάιο μετά από αιτήματα και μονομερείς ενέργειες των χωρών αυτών, καθώς κρίθηκε ότι οι τοπικοί αγρότες πλήττονταν από την εισαγωγή φθηνών ουκρανικών σιτηρών. Την περασμένη εβδομάδα όμως, η Ε.Ε. κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε πλέον ανάγκη απαγόρευσης. Ωστόσο, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία αρνήθηκαν να συμμορφωθούν και εισήγαγαν τους δικούς τους περιορισμούς.

Καθώς οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πολωνικές εκλογές στις 15 Οκτωβρίου θα είναι μια εξαιρετικά στενή κούρσα, το κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) αναζητά ψηφοφόρους από όπου μπορεί και ελπίζει να προσεγγίσει τους γεωργούς στην ανατολική Πολωνία, που είναι και αυτοί που έχουν πληγεί περισσότερο από την εισροή ουκρανικών σιτηρών.

«Αυτό αφορά κυρίως τις εκλογές και τα κίνητρα είναι αρκετά ξεκάθαρα», δήλωσε στον Guardian ο Βόιτσεχ Ψιμπίλσκι, ο αρχισυντάκτης του πολωνικού περιοδικού Visegrad Insight.

Πέραν των σιτηρών, το εθνικιστικό κόμμα PiS αντιμετωπίζει επίσης μια πρόκληση από το ακροδεξιό κόμμα Konfederecja, το οποίο υποστηρίζει ελάττωση της βοήθειας στην Ουκρανία και εστίαση στα εσωτερικά ζητήματα της Πολωνίας. «Υπάρχει ένα μοτίβο από τον Μάιο, με το PiS να αναζητά υποστήριξη μεταξύ των εθνικιστών και αντι-Ουκρανών ψηφοφόρων», πρόσθεσε ο Ψιμπίλσκι.

Βέβαια, μπορεί να υπάρχουν στοιχεία «κόπωσης» λόγω του πολέμου στην πολωνική κοινωνία, όμως οι αναλυτές επισημαίνουν πως το κυβερνών κόμμα οφείλει να ακολουθήσει προσεκτική γραμμή, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είναι σθεναρά αντι-ρωσικό και πιστεύει ότι η Ουκρανία μάχεται εκτός των άλλων και για την ασφάλεια της Πολωνίας.

Μία «αυτοκαταστροφική στρατηγική»

Στο ίδιο πλαίσιο, ο Ντόναλντ Τουσκ, ο ηγέτης του συνασπισμού της πολωνικής αξιωματικής αντιπολίτευσης, κατηγόρησε την Πέμπτη τον πρωθυπουργό Μοραβιέτσκι και το κυβερνών κόμμα για ένα «ηθικό και γεωπολιτικό σκάνδαλο πισώπλατου μαχαιρώματος της Ουκρανίας, μόνο και μόνο επειδή θα είναι κερδοφόρο για την εκστρατεία τους».

Όπως και να έχει, η Πολωνία πιθανόν δεν θα σταματήσει να στέλνει όπλα στο Κίεβο – δεν έχει την πολυτέλεια να δει την Ουκρανία να παραπαίει και τη Ρωσία να ισχυροποιείται. Όμως, απειλώντας να σταματήσει την παροχή πολεμικού υλικού, μπορεί να δώσει το έναυσμα και σε άλλες χώρες – ή πολιτικούς αρχηγούς – που είναι εξ αρχής λιγότερο αφοσιωμένοι στη νίκη της Ουκρανίας. Και επιπλέον, ρισκάρει να καθησυχάσει τον Πούτιν ότι η τακτική του να περιμένει μέχρι ο πόλεμος να κουράσει τη Δύση αποδίδει.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Financial Times, για μια πολωνική κυβέρνηση, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια πιο αυτοκαταστροφική στρατηγική.