Στην Ευρώπη έχουν αρχίσει τα πειράματα για το πώς θα μπορέσουν να ανοίξουν οι πολιτιστικές εκδηλώσεις για το εφετινό καλοκαίρι. Σε Βρετανία, Ισπανία και Γερμανία δοκιμάζονται τρόποι, στήνονται πιλοτικές συναυλίες και προσπαθούν να βοούν μια ασφαλή λύση. Οι άγγλοι διοργανωτές βρίσκονται σε διαμάχη με την κυβέρνηση ζητώντας της να αναλάβει μέρος των ασφαλίστρων των προγραμματισμένων εκδηλώσεων. Στη Γαλλία οι συζητήσεις και η προσπάθεια ανεύρεσης τρόπων έχουν προχωρήσει. Ο πολιτισμός είναι ορατός, έστω και για λόγους καθαρά οικονομικούς, αν αναλογιστούμε πως σε κάποιες χώρες είναι σχεδόν βαριά βιομηχανία.

Για την Ελλάδα τα έχουμε πει και γράψει πολλές φορές. Καμία επαφή με τους ανθρώπους του σύγχρονου πολιτισμού. Καμία πρόβλεψη, κανένα νοιάξιμο. Δεν αναφέρομαι σε ρομαντισμούς, δεν περιμένω οι λέξεις «τέχνη» και «πολιτισμός» να ακουστούν από επίσημα χείλη, είναι ξένη και άγνωστη γλώσσα και για ορισμένους εχθρικός τόπος. Μιλάω για ισονομία, για έναν ολόκληρο επαγγελματικό κλάδο που απασχολεί περισσότερους από διακόσιες χιλιάδες ανθρώπους και εδώ και δεκαπέντε μήνες είναι αόρατοι.

Πριν από έναν χρόνο, σε αυτή τη στήλη έγραψα πως εδώ και δεκαετίες ο πολιτισμός και οι πολιτικοί σε αυτή τη χώρα συναντιούνται μόνο στις κηδείες των καλλιτεχνών. Τελικά δεν ήταν ιδιαίτερα σκληρό, ούτε εκτός πραγματικότητας. Δεν συμμερίζομαι την άποψη που μιλάει για εκδικητικές κυβερνήσεις οι οποίες ψάχνουν ευκαιρίες να χτυπήσουν μια «κοινωνική δραστηριότητα» που παραδοσιακά έχει αντιεξουσιαστικό χαρακτήρα. Είναι μια εύκολη συνωμοσιολογική εκτίμηση. Αφήνω έξω το ότι όποιος ερμηνεύει το «αντιεξουσιαστικό» της τέχνης έχοντας στο μυαλό του την εξουσία των πολιτικών έχει σκάσει πολύ μακριά. Την εξουσία του θανάτου αμφισβητεί η τέχνη, αλλά τέτοια ώρα τέτοια λόγια…

Η τέχνη είναι το μόνο ισχυρό αντίσωμα ελευθερίας και είναι αδύνατον να ελεγχθεί από όποια κεντρική διοίκηση, κάτι που δημιουργεί μια μόνιμη τριβή και αντιπαλότητα. Αλλά από εκεί μέχρι να θεωρούμε πως μαζεύονται τα βράδια σε γραφεία και σκέφτονται τρόπους να καταστρέψουν την τέχνη είναι υπερβολικό και – μεταξύ μας – εμπεριέχει και έναν εκτός τόπου, αλαζονικό αυτοπροσδιορισμό της σύγχρονης τέχνης που θεωρεί πως είναι τόσο ανατρεπτική τα τελευταία χρόνια, που αποτελεί κίνδυνο για το σύστημα. Σιγά, δεν είναι, ας είμαστε ειλικρινείς. Ας μη γίνουμε σαν εκείνους που θεωρούν τον κορωνοϊό ως εργαστηριακό για να μας κλείσουν όλους σπίτια μας, επειδή πραγματικά είχαμε φτάσει όλοι μας ένα βήμα πριν γκρεμίσουμε τον καπιταλισμό και τρόμαξαν από την αποφασιστικότητά μας…

Ανεξάρτητα από την ιδεολογία μας, ανεξάρτητα από το τι κόσμο ονειρευόμαστε, είμαστε όλοι παιδιά του καπιταλισμού, της ελεύθερης αγοράς, της κατανάλωσης και η τέχνη μας δεν θα μπορούσε να είναι επί της ουσίας τόσο ανατρεπτική ή επικίνδυνη όσο φαντασιώνονται πολλοί. Ενα οργισμένο τραγούδι δεν είναι επικίνδυνο για κανέναν. Η μεγαλύτερη συμπεριφορά ανατροπής που θα μπορούσαμε να ονειρευτούμε είναι το να είμαστε ακόμη ικανοί να παράγουμε ομορφιά, συγκίνηση, αίσθημα και στοχασμό. Παρηγοριά και διεκδίκηση. Ολα αυτά όμως δύσκολα επιτυγχάνονται από πεινασμένους ανθρώπους.

Να σταθεί επιτέλους στο ύψος της η κυβέρνηση που έχει μπερδέψει τον πολιτισμό με επικερδή deals για το Ελληνικό. Δεν μπορεί να κάνει δύο πράγματα ταυτόχρονα; Πόσο δύσκολο είναι πια;