Η μερική προστασία της πρώτης κατοικίας που θεσπίστηκε με τον νόμο 4605/2019 (ηλεκτρονική πλατφόρμα) εκπνέει στις 31 Ιουλίου. Μεταβατικά και μόνο για κατηγορίες πληττομένων από την Covid-19 θα υπάρξει επιδότηση μέρους της μηνιαίας δόσης του δανείου για 9 μήνες, εφόσον οι δανειολήπτες προβούν σε ρύθμιση με τους όρους που θα θέσει κάθε πιστωτικό ίδρυμα ή fund, οι οποίοι πέρα από λεόντειοι είναι συνήθως και μη βιώσιμοι, μακροπρόθεσμα.
Η κυβέρνηση θα φέρει σε διαβούλευση τον νέο Πτωχευτικό νόμο, ο οποίος θα αφορά και την πτώχευση των φυσικών προσώπων, περιλαμβάνοντας διάταξη (άρθρο 163) για την πρώτη κατοικία. Η ρύθμιση δεν θα προβλέπει την προστασία της αλλά την υπό όρους μεταβίβασή της στον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης με δικαίωμα μίσθωσής της από τον δανειολήπτη για 12 έτη. Αν ο δανειολήπτης καταβάλει το μίσθωμα που θα ορίζει η τράπεζα, θα έχει δικαίωμα να μετατρέψει τη 12ετή σύμβαση σε 20ετή με δικαίωμα επαναγοράς του ακινήτου.
Δηλαδή ο δανειολήπτης θα παραδίδει το ακίνητο στον Φορέα, και εφόσον επί 20 έτη καταβάλλει το μίσθωμα, χωρίς να χάσει 3 δόσεις, θα μπορεί να το αποκτήσει ξανά. Ειδικά για τους ευάλωτους με εισόδημα μικρότερο από τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, θα προβλέπεται στεγαστικό επίδομα που θα καλύπτει μέρος του μισθώματος. Είναι προφανές ότι δεν πρόκειται για προστασία, αφού ο οφειλέτης θα χάνει την κυριότητα του σπιτιού του, θα γίνεται μισθωτής και θα κινδυνεύει με έξωση αν χάσει τρεις δόσεις. Η λύση αυτή, πέρα από υπονομευτική της κοινωνικής ειρήνης, είναι και βαθιά ανεπίκαιρη καθώς η εξελισσόμενη ύφεση, δημιουργεί ήδη νέα γενιά κόκκινων δανείων.
Απαιτούνται, λοιπόν, άλλου τύπου λύσεις με γνώμονα την προστασία των ασθενέστερων αλλά και της μεσαίας τάξης που διαρκώς συρρικνώνεται. Η αποτυχία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας οφείλεται στα πολύ αυστηρά και σωρευτικά ζητούμενα κριτήρια που είχε. Ενώ η Ενωση Ελληνικών Τραπεζών μετρούσε τους ωφελούμενους σε 150.000 δανειολήπτες (με συνολικά 9 δισ. ευρώ κόκκινα δάνεια), τελικά έφτασαν σε τελική ρύθμιση λιγότεροι από 3.000 οφειλέτες. Αντί η κυβέρνηση να διαγνώσει την αιτία της αποτυχίας στα πολύ αυστηρά κριτήρια που εξαιρούσαν τη μεσαία τάξη της δεκαετίας του 2000, επιλέγει ακόμα αυστηρότερα κριτήρια, χωρίς μάλιστα προστασία της κυριότητας της πρώτης κατοικίας.
Ρεαλιστική πρόταση επίλυσης του χρόνιου προβλήματος σε συνδυασμό με την προστασία του τραπεζικού συστήματος υπάρχει. Σύνδεση του ποσού που θα καταβάλλει ο δανειολήπτης με την πραγματική τρέχουσα αξία της κατοικίας του και αποπληρωμή του ποσού σε μακρό διάστημα (έως και 30 έτη) με χαμηλά επιτόκια. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι οφειλέτες έχουν δανειστεί πριν από πολλά έτη και έχουν καταβάλει ήδη σημαντικά ποσά, να ορισθεί η τρέχουσα αξία στο 80% της εμπορικής ή στο 100% της αντικειμενικής. Για να προστατέψουν την πρώτη κατοικία, η αντικειμενική αξία αυτής θα πρέπει να μην υπερβαίνει τις 180.000 ευρώ για τον άγαμο οφειλέτη, προσαυξημένη κατά 40.000 ευρώ για τον έγγαμο και κατά 20.000 ευρώ ανά τέκνο. Το όριο οφειλής ανά πιστωτή να οριστεί στις 250.000 ευρώ για να καλύψει και την «πρώην» μεσαία τάξη. Πυξίδα της πολιτείας θα πρέπει να είναι η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, που αποτελεί προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη.
Ο κ. Κώστας Τσουκαλάς είναι δικηγόρος.
