Η πανδημία του κορωνοϊού προκάλεσε, σε παγκόσμιο επίπεδο, υγειονομικό, κοινωνικό και οικονομικό «σοκ». Οι συνέπειές της είναι μεγάλες και πολύπλευρες. Η ελληνική Κυβέρνηση έδρασε γρήγορα και αποφασιστικά, για να περιορίσει τις επιπτώσεις της κρίσης. Και συνεχίζει να το πράττει με μεθοδικότητα, υπευθυνότητα και αποτελεσματικότητα, όπως αναγνωρίζεται και διεθνώς.
Ωστόσο, φάνηκε πολύ γρήγορα ότι καμία χώρα δεν είναι αρκετά ισχυρή και έτοιμη, προκειμένου να αντεπεξέλθει μόνη της στις τεράστιες επιβαρύνσεις που έχουν προκύψει και στη μεγάλη πρόκληση της ανάταξης και ανασυγκρότησης της οικονομίας της. Ειδικά στην Ευρώπη, όπου οι οικονομίες των κρατών-μελών έχουν ισχυρή αλληλεξάρτηση, είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρξουν κοινές λύσεις απέναντι σε αυτή την εξωγενή, συμμετρική κρίση. Λύσεις δραστικές, ανάλογες με τη σοβαρότητα της κατάστασης, οι οποίες θα αποτρέψουν τον οικονομικό κατακερματισμό και τη δημιουργία ανισορροπιών και θα είναι απαλλαγμένες από όρους, περιορισμούς και αγκυλώσεις του παρελθόντος.
Σε αντίθεση με την οικονομική κρίση πριν από μία δεκαετία, η Ευρώπη έλαβε γρήγορα σημαντικές αποφάσεις και ενεργοποίησε ουσιαστικά μέτρα για την άμβλυνση των αρνητικών κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης, την ταχύτερη επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας και τη μείωση των αποκλίσεων:
– Ηρθησαν δημοσιονομικοί στόχοι και περιορισμοί, δίνοντας στις Κυβερνήσεις την αναγκαία ευελιξία για τη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων αντιμετώπισης της κρίσης.
– Εγινε πιο ευέλικτο το πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις και τις δημόσιες συμβάσεις.
– Ελήφθησαν μέτρα, από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που προσφέρουν μια ισχυρότατη δόση στήριξης στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και στα κρατικά ομόλογα.
– Ενεργοποιήθηκε ένα πακέτο μέτρων, ύψους 540 δισ. ευρώ, για τη στήριξη εργαζομένων, επιχειρήσεων και κρατών. Πακέτο που περιλαμβάνει το πρόγραμμα SURE για τη βραχυχρόνια στήριξη της απασχόλησης, το πανευρωπαϊκό εργαλείο χρηματοδότησης των επιχειρήσεων μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, και τις ειδικές πιστοληπτικές γραμμές του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας.
Τα παραπάνω συναποτελούν μια πολύ καλή αφετηρία αντιμετώπισης των συνεπειών της υγειονομικής κρίσης και επανεκκίνησης των ευρωπαϊκών οικονομιών. Ομως, χρειάζεται ένα μεγάλο, θαρραλέο επιπλέον βήμα, με πνεύμα αλληλεγγύης και συνευθύνης. Πρέπει να χτίσουμε μια στέρεη γέφυρα, που θα οδηγήσει από την επανεκκίνηση στην ανάκαμψη και στη βιώσιμη ανάπτυξη για όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που βρίσκεται στο τραπέζι των ηγετών της ΕΕ για το Next Generation-EU, συνολικού ύψους 750 δισ. ευρώ, κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, διαθέτει σημαντικό χρηματοδοτικό αποτύπωμα, έχει επαρκή διάρκεια και είναι ευθυγραμμισμένη με τις πρωτόγνωρες δυσκολίες και προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Διαθέτει δε τέσσερα βασικά αναγκαία χαρακτηριστικά:
1. Είναι δίκαιη, γιατί στηρίζεται σε κοινό δανεισμό, εισάγοντας την έννοια της αμοιβαιοποίησης του ευρωπαϊκού χρέους.
2. Είναι ορθολογική, γιατί κινείται περισσότερο στη λογική των επιδοτήσεων έναντι των δανείων.
3. Είναι φιλοαναπτυξιακή, γιατί δίνει προτεραιότητα σε κομβικούς τομείς για το μέλλον της Ευρώπης, τομείς που αποτελούν μέρος και του δικού μας σχεδίου, όπως είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η πράσινη ανάπτυξη.
4. Είναι ευέλικτη, γιατί δίνει τη δυνατότητα στην κάθε χώρα, έχοντας την ιδιοκτησία των πολιτικών, να εφαρμόσει εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που η ίδια επιλέγει.
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά ευελπιστώ ότι θα διακρίνουν και την τελική μορφή που θα λάβει το σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης, μετά τις εν εξελίξει – δύσκολες, πράγματι – διαβουλεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Διαβουλεύσεις οι οποίες, όμως, υπάρχει η βούληση να οδηγήσουν σε συγκλίσεις, όπως όλα δείχνουν, προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία, που θα οδηγήσει σε εκταμιεύσεις τους πρώτους μήνες του 2021.
Στην Ελλάδα, μέχρι στιγμής – και εκτιμούμε μέχρι τέλος Ιουλίου – η Κυβέρνηση έχει λάβει και εφαρμόζει μέτρα, χωρίς να έχει εκταμιευθεί ούτε ένα ευρώ από τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Βασιστήκαμε στις δικές μας δυνάμεις, φροντίζοντας όμως να κρατήσουμε «καύσιμα» για τη μετά κορωνοϊό εποχή, διασφαλίζοντας ότι δεν θα αντιμετωπίσουμε ταμειακό πρόβλημα.
Παράλληλα, βρισκόμαστε εξαρχής στην πρώτη γραμμή των διαβουλεύσεων, έχοντας υπογραμμίσει, σε όλα τα επίπεδα και σε όλα τα fora, την ανάγκη ενός νέου, φιλόδοξου και ισχυρού εργαλείου οικονομικής ανάκαμψης. Οι πόροι του εργαλείου αυτού, σε συνδυασμό με τους πόρους του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, θα αποτελέσουν μια ισχυρή «δύναμη πυρός» για την παραγωγική και αναπτυξιακή ανασυγκρότηση της χώρας. Ανασυγκρότηση που θα επιτευχθεί μέσα από:
– Την εφαρμογή μιας συνετής δημοσιονομικής πολιτικής, με τη σταδιακή μείωση φορολογικών συντελεστών και, πρωτίστως, ασφαλιστικών εισφορών, όσο η οικονομία θα σταθεροποιείται και θα ανατάσσεται.
– Την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ώστε τα ευρωπαϊκά κονδύλια να απορροφηθούν κατά τον βέλτιστο τρόπο, με ταχύτητα, διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και με κύριο πρόταγμα την ενίσχυση της παραγωγικότητας και της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.
– Την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων με βάση τους άξονες του Εθνικού Αναπτυξιακού Σχεδίου, επενδύοντας, μεταξύ άλλων, σε τομείς όπως είναι οι υποδομές, οι μεταφορές, η πράσινη ανάπτυξη, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η έρευνα και η καινοτομία, η αγροτική πολιτική κ.ά.
Η Κυβέρνηση εργάζεται πάνω στους τρεις προαναφερθέντες άξονες, λειτουργώντας με σχέδιο, όραμα, υπευθυνότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και πλήρη συνείδηση της ιστορικής πρόκλησης που ανοίγεται μπροστά μας.
Πρόκλησης να μετατραπεί η παρούσα κρίση σε ευκαιρία για πραγματοποίηση των μεταρρυθμιστικών τομών που έχει ανάγκη η χώρα και για στροφή σε έργα και δράσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας, με πολλαπλασιαστικά οφέλη που θα διαχυθούν σε ολόκληρη την κοινωνία και την οικονομία.
Αυτό είναι το «κλειδί», για να οικοδομήσουμε νέες προοπτικές, βασισμένες στην ισχυρή, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη την οποία έχουν ανάγκη η Ελλάδα, αλλά και όλη η Ευρώπη.
* Ο κ. Χρήστος Σταϊκούρας είναι υπουργός Οικονομικών.
