Κοζάκοι εθνικιστές στην υπηρεσία του Πούτιν

Βρίσκονταν στο πλευρό των τσάρων για πολλούς αιώνες. Λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα μεγάλες εκτάσεις γης και διάφορα άλλα προνόμια συνέβαλαν στην κατάκτηση της Σιβηρίας, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Πιστοί στον Οίκο των Ρομανόφ αλλά και στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας, κατά τη διάρκεια του ρωσικού εμφυλίου που ξέσπασε μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση αποτέλεσαν τον πυρήνα του Λευκού Στρατού. Η επικράτηση, ωστόσο, των επαναστατικών δυνάμεων είχε ως αποτέλεσμα τη δολοφονία εκατοντάδων χιλιάδων ενώ άλλοι τόσοι έπεσαν θύματα μαζικών διώξεων. Η κατάληξη ήταν ο σχεδόν αφανισμός της κουλτούρας τους, η οποία ωστόσο άρχισε να αναβιώνει κατά τη δεκαετία του 1990.

Για τους ατίθασους και σκληροτράχηλους Κοζάκους ο λόγος, η ταυτότητα των οποίων φαίνεται πως πλέον αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης από μέλη παραστρατιωτικών οργανώσεων που βρίσκονται στην υπηρεσία του προέδρου και σύγχρονου «τσάρου» της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν.

Στα μέσα Μαΐου περισσότεροι από 20 άνδρες που φορούσαν την πλήρη παραδοσιακή κοζάκικη στολή με το χαρακτηριστικό γούνινο καπέλο εντόπισαν σε αεροδρόμιο της πόλης Ανάπα στη βόρεια ακτή της Μαύρης Θάλασσας τον Αλεξέι Ναβάλνι, έναν από τους σφοδρότερους επικριτές του Βλαντίμιρ Πούτιν, μαζί με μερικούς συντρόφους του –μέλη μιας οργάνωσης κατά της διαφθοράς που ίδρυσε ο γνωστός ρώσος αντιφρονών. Οι φερόμενοι ως Κοζάκοι προσέγγισαν απειλητικά τον Ναβάλνι και τους συντρόφους του και τους περιέλουσαν με γάλα με αποτέλεσμα να ξεσπάσει μεγάλος καβγάς.

Οταν όμως τα πνεύματα κατευνάστηκαν, ξέσπασε μια νέα διαμάχη αναφορικά με την ταυτότητα των δραστών. Ο αταμάνος (ήτοι επικεφαλής) των Κοζάκων στην Ανάπα Βαλέρι Πλοτνίκοφ δήλωσε σε τοπικά μέσα πως κανένας από τους άνδρες που συμμετείχαν στην επίθεση δεν ανήκει στην ομάδα του, προσδιορίζοντας μάλιστα πως μερικοί «αληθινοί» Κοζάκοι προσπάθησαν να μεσολαβήσουν με στόχο την εκτόνωση της έντασης.

«Ο καθένας μπορεί να αγοράσει μια «παπάχα» από οποιονδήποτε πάγκο με αναμνηστικά» επισήμανε από την πλευρά του ο Βλαντίμιρ Γκρομόφ, πρώην αταμάνος, αναφερόμενος στο παραδοσιακό γούνινο καπέλο των Κοζάκων για να τονίσει πως η αμφίεση των ανδρών που επιτέθηκαν στον Αλεξέι Ναβάλνι δεν σημαίνει πως είναι όντως Κοζάκοι.

Πολλοί εκφράζουν την ανησυχία τους για απόπειρα σφετερισμού της κοζακικής ταυτότητας με στόχο την άτυπη νομιμοποίηση των δράσεων μελών παραστρατιωτικών οργανώσεων που απολαμβάνουν τη στήριξη του Κρεμλίνου. Δεδομένου ότι τον ερχόμενο Σεπτέμβριο θα γίνουν βουλευτικές εκλογές στη Ρωσία, η δράση αυτών των ψευδοκοζάκων απασχολεί πλέον έντονα τους ακτιβιστές της αντιπολίτευσης.

Οι Κοζάκοι επανήλθαν στο προσκήνιο κατά τη δεκαετία του 1990 χάρη στον Μπορίς Γέλτσιν, τον πρώτο πρόεδρο της μετασοβιετικής Ρωσίας, ο οποίος επιθυμούσε την αναβίωσή τους ως «εθνο-πολιτιστική ομάδα». Αλλά ως τότε οι περισσότεροι πραγματικοί Κοζάκοι είχαν αφανιστεί με αποτέλεσμα το κενό που είχε δημιουργηθεί να καλυφθεί από άτομα των οποίων η κοζακική καταγωγή ήταν κάθε άλλο παρά δεδομένη.

Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν, η στροφή του Κρεμλίνου προς συντηρητικές αξίες αλλά και ο μαχητικός εθνικισμός του Βλαντίμιρ Πούτιν είχε ως κατάληξη να μετατραπούν οι βαθιά συντηρητικοί και θρησκευόμενοι Κοζάκοι σε φυσικούς συμμάχους του ρώσου προέδρου.

Πακτωλός χρημάτων από δημόσια ταμεία

Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία πριν από μία διετία, οι φρουροί έξω από την τοπική Βουλή αλλά και οι περισσότεροι άνδρες στα διάσπαρτα ανά την επικράτεια της χερσονήσου σημεία ελέγχου ήταν Κοζάκοι. Στη συνέχεια πολλοί από αυτούς εισήλθαν στην Ανατολική Ουκρανία για να πολεμήσουν κατά των δυνάμεων της ουκρανικής κυβέρνησης.

Οσον αφορά τον ρόλο τους στο εσωτερικό της Ρωσίας, αποτελεί γεγονός ότι οι Κοζάκοι εκτελούν χρέη αστυνομικών. Μάλιστα στο Κράι Κράσνονταρ, την περιφέρεια όπου σημειώθηκε η επίθεση κατά του Αλεξέι Ναβάλνι, ανταμείβονται για τις υπηρεσίες που προσφέρουν με χρήματα που προέρχονται από τα δημόσια ταμεία. Μόνον πέρυσι οι ομάδες Κοζάκων στο Κράι Κράσνονταρ έλαβαν περισσότερα από 13 εκατομμύρια ευρώ.

Η έντονη παρουσία τους στην περιοχή εκλήφθηκε αρχικά ως προσπάθεια ελέγχου του μεγάλου αριθμού μεταναστών από χώρες και περιοχές του Καυκάσου. Σύντομα όμως έγινε αντιληπτό ότι οι Κοζάκοι αποτελούσαν ένα εξαιρετικό μέσο εκφοβισμού στη διάθεση των τοπικών Αρχών. «Ο,τι δεν μπορείτε να κάνετε εσείς, μπορούν οι Κοζάκοι» είχε δηλώσει το 2012 ο τότε κυβερνήτης της περιφέρειας, ανακοινώνοντας στα στελέχη της τοπικής Αστυνομίας ότι επρόκειτο να αρχίσουν περιπολίες στην περιοχή από ομάδες Κοζάκων.

Σύμφωνα πάντως με τον Μαξίμ Σεβτσένσκο, έναν από τους κορυφαίους δημοσιογράφους της Ρωσίας και ειδικό σε εθνο-πολιτιστικά και θρησκευτικά ζητήματα, «οι περισσότερες από αυτές τις ομάδες Κοζάκων αποτελούνται από τοπικούς εγκληματίες. Ενας συρφετός (εγκληματιών) που συμπεριφέρονται ως μέλη πολιτοφυλακών για λογαριασμό ολιγαρχών της περιοχής. Οι πραγματικοί Κοζάκοι δεν συμπεριφέρονται κατά αυτόν τον τρόπο».