Μαθαίνοντας από τη Λιβύη

Το Βήμα, The Project Syndicate

Υπάρχουν σημαντικά μαθήματα που πρέπει να αντλήσουμε από όλα όσα πήγαν λάθος στην νατοϊκή επέμβαση στη Λιβύη το 2011. Ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, είχε δίκαιο ως προς αυτό στην εξαιρετικά ειλικρινή συνέντευξή του στο The Atlantic πρόσφατα. Μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι η Λιβύη τώρα είναι ένα χάος, με το Ισλαμικό Κράτος να κατέχει αρκετά εδάφη, τη διαδικασία ειρήνευσης των Ηνωμένων Εθνών να καταρρέει και τις θηριωδίες να συνεχίζουν από όλες τις πλευρές. Πράγματι, οι άνθρωποι είναι λιγότερο ασφαλείς τώρα σε σχέση με όταν ο Μουαμάρ Καντάφι βρισκόταν στην εξουσία.

Μπορούμε επίσης να συμφωνήσουμε, όπως κάνει και ο Ομπάμα, ότι πολύ περισσότερη σκέψη, ενέργεια και πόροι διοχετεύθηκαν για την ανατροπή του Καντάφι παρά για τον σχεδιασμό της ζωής μετά από αυτόν. Αυτά σημαίνουν ότι δεν θα έπρεπε να γίνει η στρατιωτική επέμβαση; Και μήπως σημαίνουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, συγκεκριμένα, δεν πρέπει να επέμβουν ξανά για να προστατεύσουν πολίτες που βιώνουν ή κινδυνεύουν να βιώσουν γενοκτονία και άλλα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας αλλά μόνο όταν απειλούνται στενά εθνικά τους συμφέροντα; Πλήθος σχολιαστών έσπευσαν να βγάλουν τέτοια συμπεράσματα από τη συνέντευξη του Ομπάμα στο The Atlantic.

Φέρεται να είπε ότι η επέμβαση στη Λιβύη «δεν είχε αποτέλεσμα», ότι η χώρα «δεν βρίσκεται στον πυρήνα των συμφερόντων μας», ότι «δεν μπορούμε να ανακουφίσουμε τον πόνο όλου του κόσμου» και ότι «δεν πρέπει να δεσμευθούμε να βοηθήσουμε στη διακυβέρνηση της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής». Μήπως είπε, λίγο πολύ, ότι αυτή η επέμβαση ήταν κάτι βλακώδες που η Αμερική πρέπει να αποφεύγει στο εξής πάση θυσία; Όχι, δεν είπε αυτό. Στη συνέντευξη είπε επίσης ότι «αν μπορούμε να κάνουμε το καλό αλλά με υποφερτό κόστος, αν μπορούμε να σώζουμε ζωές, θα το κάνουμε», ότι «θα υπάρξουν φορές που θα μπορούμε να κάνουμε κάτι για να μην σκοτώνονται αθώοι» και ότι έχει «εστιάσει στην πολυμερή δράση όπου τα άμεσα συμφέροντά μας δεν κινδυνεύουν».

Και ενώ είναι σημαντικό να μην παρανοήσουμε τη θέση του Ομπάμα, είναι ακόμη πιο σημαντικό να μην παρανοήσουμε όσα συνέβησαν το 2011. Όλα αυτά για τα οποία μίλησε ο Ομπάμα, πήγαν λάθος στη Λιβύη. Αλλά δεν ανέφερε και κάτι άλλο, κάτι που σπανίως αναγνωρίζουν οι δυτικοί αξιωματούχοι ή οι δυτικοί σχολιαστές: αρχικά η νατοϊκή συμμαχία αποφάσισε να επιδιώξει όχι μόνο την «προστασία των πολιτών» αλλά και την ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι. Είναι πιθανό η Λιβύη να είχε βυθιστεί στο χάος ακόμη και αν στο Συμβούλιο Ασφαλείας δεν είχαν προκύψει διαφωνίες, εξαιτίας της αδυναμίας των εξωτερικών παικτών να κατανοήσουν την εσωτερική πολιτική δυναμική και να προετοιμαστούν για την οικοδόμηση της ειρήνης μετά από την κρίση.

Ακόμη και αν δεν υπήρχε η παράλυση του Συμβουλίου Ασφαλείας για τη Συρία το 2011, ο εμφύλιος πόλεμος μπορεί να είχε ούτως ή άλλως ξεσπάσει. Ποτέ δεν θα μάθουμε. Αλλά είναι αδύνατο να μην πιστέψουμε ότι θα τα είχαμε πάει καλύτερα στην προσπάθειά μας να σώσουμε ζωές αν είχε επικρατήσει η συναίνεση. Ο Ομπάμα, όπως και οι ομόλογοι του σε Βρετανία και Γαλλία, διστάζουν να αναγνωρίσουν ότι υπερεξαπλώθηκαν στη Λιβύη και ότι με αλαζονεία απέρριψαν τις ανησυχίες των Brics. Αλλά κατανοεί την ευθύνη προστασίας των ανθρώπων από τη γενοκτονία και άλλα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας όταν αυτά προκύπτουν. Και κατανοεί, όπως πρέπει να κάνουμε όλοι μας, την ανάγκη πολυμερούς δράσης όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο.