Οι «αποκαλύψεις» του Ηφαιστίωνα

Πιο περίπλοκο και… μυστηριακό είναι το ταφικό μνημείο στον τύμβο της Αμφίπολης το οποίο περιγράφεται από την ανασκαφική ομάδα ως ηρώο του Ηφαιστίωνα. Στοιχεία τα οποία ως τώρα δεν έχουν δημοσιοποιηθεί και η ανάλυση των ευρημάτων, ύστερα από ενδελεχή μελέτη, οδηγούν τους ανασκαφείς σε μια «συνεκτική» ερμηνεία της λειτουργίας του μνημειακού συνόλου του τύμβου Καστά.

Το παζλ περιλαμβάνει «κομμάτια» για το τέλος της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ανατολή, πρόσωπα που σημάδεψαν την πορεία της Μακεδονίας και της υπόλοιπης Ελλάδας, τον θάνατο του Ηφαιστίωνα, τη στάση του Κασσάνδρου απέναντι στους «εχθρούς» του αλλά και τους ίδιους τους «εχθρούς» του…

Οι ανασκαφείς ανοίγουν τα χαρτιά τους

Η «ανάγνωση» των παραστάσεων της γραπτής ζωφόρου που περιτρέχει ψηλά τους τοίχους στον χώρο με τις λεγόμενες «καρυάτιδες» ή κόρες εντός του ταφικού μνημείου αναδεικνύει ως κρίσιμο στοιχείο τον δελφικό τρίποδα. Οχι μόνο απεικονίζεται πολλάκις ζωγραφικά, αλλά στην παράσταση οι δελφικοί τρίποδες έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σε συνδυασμό με άλλα ευρήματα, φαίνεται ότι ενισχύεται η άποψη ότι το ηρώο του Ηφαιστίωνα ήταν λατρευτικός χώρος –μένει να δοθούν αναλυτικές διευκρινίσεις την ερχόμενη Παρασκευή, κατά το αρχαιολογικό συνέδριο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ηρθε η ώρα να ανοίξουν τα χαρτιά τους οι ανασκαφείς, μπροστά σε επιστημονικό κοινό, και κυρίως η επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας κυρία Κατερίνα Περιστέρη και ο υπεύθυνος αρχιτέκτονας της ανασκαφής κ. Μιχάλης Λεφαντζής.

Εν τω μεταξύ αναμένεται με ενδιαφέρον η συνάρτηση της θέσης των οστών, τα οποία έχουν βρεθεί εντός και γύρω από την κιβωτιόσχημη θήκη, με τις οικοδομικές φάσεις του μνημείου. Με εξαίρεση, ενδεχομένως, τα καμένα οστά, το υπόλοιπο οστεολογικό υλικό φαίνεται ότι αφορά δευτερογενείς ταφές.

Παράλληλα, σημαντικά στοιχεία τόσο για τη χρονολόγηση όσο και για την αποτύπωση της χρήσης του χώρου στον τύμβο Καστά δίνει η μαρμάρινη ανάγλυφη ζωφόρος του βάθρου επί του οποίου ήταν τοποθετημένος ο λέοντας, κατά τους ανασκαφείς. Η παράσταση και η αποτύπωση χαρακτηριστικής στρατιωτικής μακεδονικής εικονογραφίας «δένουν», ως φαίνεται, με στοιχεία από το ταφικό μνημείο.

Οι ανασκαφείς θεωρούν ότι το μνημείο με την κιβωτιόσχημη θήκη κατασκευάστηκε με αφορμή τον θάνατο του Ηφαιστίωνα και ότι ο περίβολος ενοποίησε το σύνολο του ιερού χώρου –ήδη ο αείμνηστος αρχαιολόγος Δημήτρης Λαζαρίδης είχε ανασκάψει πολλούς τάφους της Εποχής του Σιδήρου και μετά, ενώ οι μύθοι για την περιοχή του Παγγαίου δίνουν και παίρνουν σχετικά με μυθικούς ήρωες, όπως ο Ρήσσος.

Ως προς το οστεολογικό υλικό οι ανασκαφείς αποδέχονται και χρησιμοποιούν για την τυπολογική ερμηνεία της χρήσης του χώρου και για αρχαιολογικά συμπεράσματα το επιστημονικό πόρισμα που είχαν συντάξει η κυρία Σεβαστή Τριανταφύλλου, επίκουρη καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας και Οστεοαρχαιολογίας στο ΑΠΘ, και η κυρία Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια Φυσικής Ανθρωπολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

Μια σημαντική συνάντηση

Πάντως ουσιαστικές απαντήσεις θα δώσουν σε διάφορα επίπεδα τα αποτελέσματα της διεπιστημονικής ανασκαφικής ομάδας, η οποία θα παρουσιάσει τα συμπεράσματα των ερευνών της στην 29η ετήσια συνάντηση για τις αρχαιολογικές εργασίες του 2015 στη Μακεδονία και στη Θράκη (3-5 Μαρτίου 2016). Θα γίνουν επτά ανακοινώσεις της ανασκαφικής ομάδας. Αφορούν τη μελέτη για τα αρχαιολογικά δεδομένα (κυρία Περιστέρη), για τα αρχιτεκτονικά και οικοδομικά χαρακτηριστικά στην εξέλιξη του μνημειακού συνόλου τύμβου Καστά Αμφίπολης (κ. Λεφαντζής), για τη γλυπτική του μνημείου αλλά και τα διάσπαρτα μαρμάρινα ανάγλυφα από την ευρύτερη περιοχή του τύμβου (κ. Antonio Corso). Με θέμα το ταφικό συγκρότημα του λόφου – τύμβου Καστά από πλευράς πολιτικού μηχανικού θα μιλήσει ο ειδικός σε ζητήματα εδαφομηχανικής κ. Δημήτρης Εγγλέζος. Σημαντικά στοιχεία για την πορεία των γεωφυσικών ερευνών στον λόφο Καστά αναμένεται να ανακοινωθούν από την επιστημονική ομάδα του τομέα Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του ΑΠΘ. Οι έρευνες πραγματοποιήθηκαν από τον πρόεδρο του Τμήματος Γεωλογίας και διευθυντή του εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής καθηγητή κ. Γρηγόρη Τσόκα, τον καθηγητή κ. Παναγιώτη Τσούρλο, τον αναπληρωτή καθηγητή κ. Γιώργο Βαργεμέζη και τον μεταπτυχιακό ερευνητή κ. Ηλία Φίκο.

Οσον αφορά τη γεωλογική δομή του λόφου Καστά, θα παρουσιαστεί η μελέτη που πραγματοποίησαν, μαζί με τον κ. Τσόκα, οι επιστήμονες του τομέα Γεωλογίας του ΑΠΘ αναπληρωτής καθηγητής κ. Γιώργος Συρίδης (ειδικός στην παλαιοντολογία ασπονδύλων, στη στρωματογραφία, γεωαρχαιολογία), καθηγητής Νεοτεκτονικής και Παλαιοσεισμολογίας κ. Σπύρος Β. Παυλίδης και ο επίκουρος καθηγητής Γεωλογίας κ. Αλέξανδρος Χατζηπέτρος. Οι επιστήμονες αυτοί θα παραθέσουν και τα συμπεράσματα των ερευνών τους σχετικά με την τεκτονική δομή και παλαιοσεισμολογία του λόφου Καστά και της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μακεδονίας.

Παράλληλα όμως αναμένεται με ενδιαφέρον και η ανακοίνωση με τίτλο «Τα ιζήματα του ταφικού μνημείου στον λόφο Καστά Αμφίπολης: προέλευση – χρονική απόθεση» από τον προϊστάμενο στο Τμήμα Αρχαιολογικών Εργων και Μελετών, Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του υπουργείου Πολιτισμού κ. Ευάγγελο Καμπούρογλου και τον επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) κ. Ιωάννη Μήτση. Ο κ. Καμπούρογλου είναι ο γεωλόγος του ΥΠΠΟ ο οποίος συνεργάστηκε με την κυρία Περιστέρη για ορισμένο χρονικό διάστημα στις ανασκαφές και αποχώρησε. Πέρυσι μετείχε στην 28η αρχαιολογική συνάντηση του ΑΠΘ –διαφοροποιούμενος από την ανασκαφική ομάδα –και αμφισβήτησε ότι ο λέοντας βρισκόταν στην κορυφή του λόφου Καστά, τον οποίο θεωρεί κατά κύριο λόγο φυσικό λόφο και όχι τύμβο, ενώ έχει υποστηρίξει την άποψη ότι η κιβωτιόσχημη θήκη είναι μεταγενέστερη της κατασκευής του ταφικού μνημείου.