«Ποιο είναι το μέλλον της βιβλιοθήκης;» αναρωτιέται ο Τζέιμς Γκλάικ στο «New York Review of Books» της 26ης Οκτωβρίου. Με τη ραγδαία άνοδο των ψηφιακών μέσων και τη διάδοση συσκευών που διευκολύνουν την ανάγνωση ηλεκτρονικών βιβλίων οι βιβλιοθήκες, ιδιαίτερα οι δημόσιες, βιώνουν υπαρξιακή κρίση. Το Google υποκαθιστά την πληροφορία τους, η Wikipedia τις εγκυκλοπαίδειές τους, οι προϋπολογισμοί μειώνονται, το προσωπικό απολύεται.
Χωρίς το φοιτητικό κοινό που εργάζεται ακόμη με τα βιβλία ως φυσικά αντικείμενα, πολλές βλέπουν τους χώρους τους να μετατρέπονται ουσιαστικά σε Internet καφέ –επισκέψιμες μόνο για το προνόμιο του ελεύθερου Wi-Fi που προσφέρουν.
«Είναι λοιπόν η βιβλιοθήκη ως χώρος φύλαξης και δανεισμού βιβλίων τόσο αναχρονιστική όσο το δισκάδικο, ο τηλεφωνικός θάλαμος και το κεντρικό δισέλιδο του «Playboy»;» γράφει ο Γκλάικ.
Θα έλεγε κανείς ότι το ζήτημα συνδέεται προφανώς με τη βιωσιμότητα του ίδιου του βιβλίου ως φυσικής οντότητας. Το μέλλον του είχε αμφισβητηθεί ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα (ο βρετανός διανοούμενος Γουίλιαμ Μόρις προφήτευε το 1890 ότι σε πενήντα χρόνια θα είχε εκλείψει), όμως βρίσκεται ακόμη μαζί μας και τα έντυπα εξακολουθούν να ξεπερνούν άνετα σε πωλήσεις τα ηλεκτρονικά: στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, μία από τις μεγαλύτερες αγορές, σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας Nielsen για το 2014, τo 67% των βιβλίων που πουλήθηκαν ήταν σκληρόδετες ή χαρτόδετες εκδόσεις, το 23% e-books.
Ισως αυτό να είναι και το υπόβαθρο της αισιοδοξίας του Τζέιμς Γκλάικ, ο οποίος πιστεύει ότι αυτό που αλλάζει είναι απλώς ο ρόλος της βιβλιοθήκης. Επικαλούμενος το πρόσφατο βιβλίο «Biblio Tech» (εκδ. Basic Books) του καθηγητή Νομικής στην Ακαδημία Φίλιπς του Αντοβερ, Τζον Πάλφρεϊ, επισημαίνει ότι σήμερα διευρύνεται ο ρόλος των βιβλιοθηκών ως εποπτών και φυλάκων της κληρονομιάς της ανάγνωσης, ενώ συρρικνώνεται η σημασία τους ως συλλεκτών.
Η λειτουργία της διαφύλαξης μάλιστα θα επεκταθεί αναγκαστικά και στα ψηφιακά κείμενα ώστε η βιβλιοθήκη να διατηρηθεί ως «ο τελευταίος ελεύθερος χώρος για τη συλλογή και την ανταλλαγή της γνώσης».
Οι ελεύθεροι, δημόσιοι, ανοιχτοί στο κοινό χώροι είναι θεμέλιο δημοκρατίας, υπογραμμίζει διά του Πάλφρεϊ ο Γκλάικ. Και δεν μας έχουν απομείνει και πολλοί τέτοιοι.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ