Το σκάνδαλο Volkswagen κλονίζει το «made in Germany»

Είτε πρόκειται για μνημειώδη γκάφα που οφείλεται στην υπεροψία των διοικούντων είτε για συνωμοσία μιας μικρής ομάδας διοικητικών και τεχνικών στελεχών που πίστεψαν ότι ουδέποτε θα αποκαλύπτονταν λόγω του γιγαντισμού και της πολυπραγμοσύνης του ομίλου (κάτι πολύ αφελές για να γίνει πιστευτό) είτε πρόκειται για ατύχημα (ακόμη αφελέστερο, αφού ουδείς εγκαθιστά «κατά λάθος» λογισμικό σχεδιασμένο να παραπλανά τις εποπτικές αρχές), το σκάνδαλο παραποίησης των στοιχείων εκπομπής ρύπων βυθίζει τη Volkswagen στη μεγαλύτερη κρίση της 78χρονης ιστορίας της.

Η παραίτηση του διευθύνοντος συμβούλου Μάρτιν Βίντερκορν την περασμένη Τετάρτη ήταν ασφαλώς αναγκαία για λόγους όμως τυπικούς –επειδή επί των ημερών του ξέσπασε το πρωτοφανές σκάνδαλο. Δεν πρόκειται όμως να ανορθώσει το τρωθέν κύρος ενός εμβληματικού επιχειρηματικού ομίλου, συνώνυμου του μεταπολεμικού γερμανικού οικονομικού θαύματος. Διότι πρόκειται για έναν πραγματικό εφιάλτη, όχι μόνο για τη συγκεκριμένη φίρμα (τη Volkswagen), αλλά για ολόκληρο τον όμιλο που περιλαμβάνει εκτός από τη VW ακόμα… έντεκα επωνυμίες (τις Audi, Seat, Skoda, Bentley, Lamborghini, Ducati, Porsche, Bugatti, MAN, Scania και VW Commercial). Ηδη οι έρευνες έχουν επεκταθεί και σε μοντέλα της Audi και της Seat που «φορούν» τον δημοφιλέστατο δίλιτρο ντιζελοκινητήρα TDI.

Στο στόχαστρο των εποπτικών αρχών και των μηχανικών τους έχουν τεθεί, ασφαλώς, και άλλες αυτοκινητοβιομηχανίες που χρησιμοποιούν απίστευτα «καθαρούς» και οικονομικούς κινητήρες πετρελαίου. Οι επιπτώσεις των ερευνών αυτών –ή και των απλών υποψιών ότι κάτι ίσως να μην πηγαίνει καλά συνολικά με τη θεαματική τεχνολογική πρόοδο και διάδοση της ντιζελοκίνησης –έχουν φανεί και στις μετοχές πολλών άλλων κατασκευαστών οχημάτων, Ευρωπαίων που, όπως η VW, έχουν δώσει μεγάλη έμφαση (δηλαδή επενδύσεις) τα τελευταία χρόνια και έχουν εξελίξει τους κινητήρες που καίνε το καύσιμο αυτό.

Παραπλάνηση

Πέρα από τις επιπτώσεις στον παγκόσμιο κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας (σημειωτέον ότι η VW έχει εκτιναχθεί στην κορυφή των κατασκευαστών παγκοσμίως σε ό,τι αφορά τις πωλήσεις εκτοπίζοντας την Toyota, καθώς το διάστημα Ιανουαρίου – Ιουνίου 2015 πούλησε 5,04 εκατ. οχήματα, ενώ η ιαπωνική εταιρεία πούλησε 5,02 εκατ. οχήματα), το σκάνδαλο παραποίησης των στοιχείων εκπομπών ρύπων και παραπλάνησης των αμερικανικών εποπτικών αρχών (των ΗΠΑ και όλων των άλλων χωρών) και ασφαλώς των καταναλωτών απειλεί να κλονίσει την κορυφαία φήμη ποιότητας και αξιοπιστίας όλων των προϊόντων «made in Germany».

Η εμπλοκή μιας εταιρείας με εμπορικό σήμα περισσότερο αναγνωρίσιμο παγκοσμίως από το γερμανικό εθνόσημο σε σκάνδαλο παραπλάνησης εθνικών αρχών και εξαπάτησης των πελατών της είναι φυσικό να εγείρει αμφιβολίες για την πεμπτουσία της γερμανικής ιδιοσυγκρασίας και της προτεσταντικής ηθικής, που είναι η ευσυνείδητη εργασία με ευλαβική τήρηση των κανόνων.

Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αποκάλυψη του σκανδάλου συνέπεσε χρονικά με τη Διεθνή Εκθεση Αυτοκινήτου της Φρανκφούρτης. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση αυτοκινήτου της Ευρώπης που διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια στην «οικονομική πρωτεύουσα» της Γερμανίας και στην οποία οι εγχώριοι και οι διεθνείς κατασκευαστές παρουσιάζουν τα νέα τετράτροχα τεχνολογικά επιτεύγματά τους. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι το σκάνδαλο αποδυναμώνει πολιτικά και κυρίως ηθικά την Ανγκελα Μέρκελ εν όψει της Διεθνούς Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή, που πρόκειται να πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο στο Παρίσι. Η γερμανίδα καγκελάριος, η οποία ως γνωστόν μετά την αντιπυρηνική στροφή που έκανε το 2011 λόγω Φουκουσίμα έχει γίνει… πρασινότερη των Πρασίνων, σχεδιάζει να μεταβεί με ριζοσπαστικές προτάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και του πλανήτη εν γένει.

Εθνικό υπόδειγμα

Είναι συγκλονιστική για το εγνωσμένης αποτελεσματικότητος γερμανικό μοντέλο διαχείρισης και διακυβέρνησης η «λογισμική αλχημεία» που αποκαλύφθηκε στη Volkswagen. Θα αντέτεινε κανείς ότι όλοι οι επιχειρηματικοί όμιλοι, ακόμη και οι γερμανικοί (το παράδειγμα της Siemens έρχεται στον νου των περισσοτέρων Ελλήνων), δέχονται ασφυκτικές πιέσεις από τους μετόχους τους για όλο και υψηλότερη κερδοφορία. Και οι διοικήσεις από ανθρώπους ευάλωτους στις πιέσεις αποτελούνται, όχι από μηχανές. Η VW ωστόσο δεν είναι μια οποιαδήποτε επιχείρηση. Διότι το modus operandi της VW δεν συμφωνεί με τα σύγχρονα επιχειρηματικά μοντέλα.

Κατ’ αρχάς στον όμιλο που ίδρυσε ο Φέρντιναντ Πόρσε (αυτός κατασκεύασε κατ’ εντολήν του Αδόλφου Χίτλερ το πρώτο «αυτοκίνητο του λαού», τον παγκοσμίως δημοφιλέστατο κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα «σκαραβαίο») εξακολουθεί να κατέχει μερίδιο 20% το κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας στο οποίο βρίσκεται το Βόλφσμπουργκ, η πόλη όπου εδρεύει η VW. Για τον λόγο αυτόν στο διοικητικό συμβούλιο του Volkswagen Group μετέχει ο εκάστοτε πρωθυπουργός του κρατιδίου (από το 1990 ως το 1998 αυτός ήταν ο Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο μετέπειτα καγκελάριος). Μετέχουν επίσης και εκπρόσωποι των εργαζομένων –του μεγαλύτερου γερμανικού συνδικάτου IG Metall συγκεκριμένα.

Τη μεγάλη διαφορά της VW με τις άλλες γερμανικές επιχειρήσεις την κάνει ωστόσο ο περίφημος «νόμος Volkswagen», που απαγορεύει σε κάποιον μέτοχο να διατηρεί πάνω από το 20% των δικαιωμάτων ψήφου στο διοικητικό συμβούλιο του ομίλου. Από το 2005 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, υποστηρίζοντας ότι ο «νόμος Volkswagen» αντιτίθεται στην αρχή της ελεύθερης διακίνησης των κεφαλαίων. Η VW απαντά ότι στόχος της είναι να προστατεύσει τον όμιλο από τις επιθετικές εξαγορές και τα hedge funds και να διατηρήσει τον «χαρακτήρα» του. Ε, αυτόν τον χαρακτήρα, αυτό το εθνικό υπόδειγμα, είναι που κλονίζει και αμφισβητεί το ανείπωτο σκάνδαλο.

Επί μία πενταετία παραποιούσαν τα στοιχεία των ρύπων
Με αλλαγή φρουράς άρχισε ο αγώνας δρόμου για την αποκατάσταση της φήμης του ομίλου – Εκτιμάται ότι θα επιβληθούν βαριά πρόστιμα
Ακαριαία ήταν η αντίδραση της διοίκησης της VW στο «Dieselgate»: ο διευθύνων σύμβουλος Μάρτιν Βίντερκορν παραιτήθηκε την περασμένη Τετάρτη και την Παρασκευή το διοικητικό συμβούλιο συμφώνησε να αναλάβει το τιμόνι του ομίλου ο επικεφαλής της Porsche Ματίας Μίλερ. Ο ηλικίας 62 ετών μάνατζερ εξέφρασε την πεποίθησή του ότι ο όμιλος θα προσπεράσει γρήγορα την κρίση και θα αποκαταστήσει τη φήμη του και θα ανακτήσει την εμπιστοσύνη των ανά την υφήλιο οδηγών που απολαμβάνει επί δεκαετίες ολόκληρες.

Παράδειγμα «survivor»

Μέχρι να ξεσπάσει το σκάνδαλο στον γερμανικό όμιλο ο Βίντερκορν αναφερόταν στους επιχειρηματικούς κύκλους ως κορυφαίο παράδειγμα «survivor» καθώς επικράτησε σε έναν πολύμηνο αγώνα εξουσίας με αντίπαλο τον επί δεκαετίες ισχυρό άνδρα του ομίλου Φέρντιναντ Πίεχ. Ο Πίεχ, εγγονός του ιδρυτή του ομίλου Φέρντιναντ Πόρσε, προσπάθησε με σθεναρότητα να πετάξει τον Βίντερκορν έξω από τη VW. Αλλά ο θείος του Βόλφγκανγκ Πόρσε, πρόεδρος της Porsche Automobil Holding SE (πρόκειται για την εταιρεία συμμετοχών που ελέγχει τον όμιλο Volkswagen), παρενέβη για να στηρίξει τον Βίντερκορν.

11 εκατομμύρια αυτοκίνητα

Πρέπει να σημειωθεί ότι τις δύσκολες στιγμές που περνά ο όμιλος VW αλγεινή εντύπωση προκάλεσε η αποζημίωση που θα λάβει ο ηλικίας 68 ετών Βίντερκορν. Το «συνταξιοδοτικό πακέτο» που δικαιούται είναι παραφουσκωμένο με σχεδόν 29 εκατ. ευρώ! Οσο για τον Πίεχ, θα ήταν αφέλεια να πιστέψει κανείς ότι είναι άμοιρος ευθυνών. Διότι η εξαπάτηση της αμερικανικής Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος μέσω του «σοφιστικέ» λογισμικού που παραποιούσε τις μετρήσεις καυσαερίων ξεκίνησε πριν από τουλάχιστον μία πενταετία.

Οπως η ίδια η γερμανική εταιρεία διευκρίνισε, με το επίμαχο λογισμικό έχουν εφοδιαστεί περί τα 11 εκατομμύρια αυτοκίνητα VW Beetle, Golf, Jetta και Audi A3 μοντέλα των ετών από 2009 ως 2015 και VW Passat (μοντέλα 2014 και 2015) με κινητήρες πετρελαίου 1,6 και 2,0 λίτρων που κυκλοφορούν κυρίως στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Την περασμένη Πέμπτη έγινε γνωστό ότι οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές αρχές επέκτειναν τις έρευνές τους και σε μοντέλα του ομίλου με ντιζελοκινητήρες διαφορετικού κυβισμού.

Οπως αποκάλυψε η αμερικανική Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος, το συγκεκριμένο λογισμικό επέτρεπε τον περιορισμό των εκπομπών οξειδίου του αζώτου όταν τα αυτοκίνητα βρίσκονταν για έλεγχο στο εργαστήριο ούτως ώστε να συμβαδίζουν με τις αμερικανικές προδιαγραφές. Σε πραγματικές συνθήκες, όμως, τα επίπεδα οξειδίου του αζώτου ήταν από 10 ως 40 φορές παραπάνω από τα μέγιστα επιτρεπτά όρια της αμερικανικής νομοθεσίας.