Ρολάν Μπαρτ και βιογραφία

Ο Ρολάν Μπαρτ (1915-1980) αποτελεί εξέχον μέλος της τελευταίας λαμπρής γενιάς της γαλλικής διανόησης, εκείνης που υπό την ηγεσία των Μισέλ Φουκό, Ζαν Μποντριγιάρ, Ζιλ Ντελέζ, Ζακ Ντεριντά και άλλων συνδύασε γοητευτικές τομές στη σκέψη, ρηξικέλευθες προτάσεις στο αντικείμενό τους και ευρεία δημοτικότητα στις τάξεις του κοινού. Τα 100 χρόνια από τη γέννηση του φιλοσόφου και θεωρητικού της λογοτεχνίας εορτάζονται εφέτος σε παγκόσμιο επίπεδο με επετειακές εκδόσεις, εκδηλώσεις και συνέδρια από το Παρίσι και το Λονδίνο ως τη Λισαβόνα, την Αγία Πετρούπολη και το Μπουένος Αϊρες. Στον απόηχο επαίνων και επανεκτιμήσεων, ο Νιλ Μπάντμινγκτον, καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ και επιμελητής ενός τετράτομου έργου κριτικής αξιολόγησης του γάλλου στοχαστή, αναρωτιέται στο τρέχον τεύχος του «Times Literary Supplement» με αφορμή την έκδοση μιας νέας βιογραφίας του Μπαρτ πώς γράφει κανείς τη ζωή του ανθρώπου που είχε διακηρύξει τον «θάνατο του συγγραφέα».

Ο «Roland Barthes» (εκδ. Seuil) της Τιφέν Σαμογιό είναι ένας ογκώδης τόμος 720 σελίδων στον οποίο η συγγραφέας επωφελείται της πρόσβασης στην πλήρη αλληλογραφία και το αρχείο του Μπαρτ, το οποίο πλέον απόκειται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, προκειμένου, σύμφωνα με τον Μπάντμινγκτον, να πυκνώσει τις λεπτομέρειες μιας ήδη γνωστής εικόνας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα θεωρεί ο ίδιος τη διόρθωση της άποψης που θέλει τον Μισέλ Φουκό να σηκώνει μόνος το βάρος της προώθησης του Ρολάν Μπαρτ στο Collège de France: την «προετοιμασία του εδάφους» είχε ήδη ξεκινήσει ο μεγάλος ιστορικός Ζακ Λε Γκοφ έναν χρόνο πριν από τον Φουκό. Αλλά για τον Μπάντμινγκτον το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Σαμογιό είναι ότι γράφει τείνοντας προς αυτό που ο Μπαρτ ονόμαζε «βιογραφήματα» –«κάποιες λεπτομέρειες, κάποιες προτιμήσεις, κάποιες κλίσεις». Συμπίπτει τόσο με την μπαρτιανή απόρριψη της εμμονής «στον συγγραφέα, στο πρόσωπο, στην ιστορία, στα γούστα, στα πάθη του» ως εργαλείου λογοτεχνικής κριτικής όσο και με τον αφορισμό του ότι «κάθε βιογραφία είναι ένα μυθιστόρημα που δεν τολμά να πει το όνομά του». Σε μια εποχή που το είδος ανθεί, ο Ρολάν Μπαρτ θα ήταν ευχαριστημένος αν μάθαινε ότι η καταληκτική σελίδα της δικής του είναι μια αναπαραγωγή της τελευταίας σελίδας της ατζέντας του.