«Είμαστε μακριά ακόμη από μια συμφωνία»

Η παρατεινόμενη αβεβαιότητα περί της επίτευξης ή μη συμφωνίας ανάμεσα στην Αθήνα και στους θεσμούς αυξάνει τον εκνευρισμό, εξανεμίζει τα χρονικά περιθώρια και επιβαρύνει δραματικά την ατμόσφαιρα στις διαπραγματεύσεις για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης και την «επόμενη ημέρα». Τις τελευταίες ημέρες κυκλοφορεί σε κυβερνητικούς κύκλους η πληροφορία –κατ’ άλλους φήμη –πως οι δύο πλευρές βρίσκονται πολύ εγγύτερα σε συμφωνία από ό,τι υποδηλώνουν οι δηλώσεις εκπροσώπων τους. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώνεται από πηγές εκτός Ελλάδος, οι οποίες την ίδια στιγμή υπογραμμίζουν ότι ο χρόνος που έχει χαθεί είναι όχι απλώς πολύτιμος, αλλά οδηγεί πλέον σε εξελίξεις που μπορεί να επεκταθούν ως και το φθινόπωρο.

Σε αυτό το περιβάλλον, το κλίμα στη Γερμανία δεν είναι καθόλου καλό. Η κυβέρνηση φέρεται να αφήνει να διαρρεύσει ότι μια πιθανή συμφωνία θα μπορούσε να επικυρωθεί «πολιτικά» στη συνάντηση που ίσως έχει ο Αλέξης Τσίπρας με την Ανγκελα Μέρκελ στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Ρίγα της Λετονίας. Είναι κάτι τέτοιο εφικτό;

Τακτική επαφή

Από ορισμένες πηγές σημειώνεται ότι οι δύο ηγέτες διατηρούν τακτική επαφή. Ωστόσο το ερώτημα είναι αν η γερμανίδα καγκελάριος, η οποία δεν επιθυμεί να… σκάσει στα χέρια της η ελληνική «βόμβα» και να χρεωθεί εκείνη πιθανή διάλυση της ευρωζώνης, θα θυσιάσει τα πάντα για να αποτρέψει ένα κακό σενάριο. Είναι σαφές ότι οι στενότεροι σύμμαχοί της, η Χριστιανοκοινωνική Ενωση (CSU) της Βαυαρίας, δεν θα της κάνουν τη ζωή ευκολότερη.

Ομάδα βουλευτών του CSU βρέθηκε πριν από λίγες ημέρες στην Αθήνα. Είχαν συναντήσεις με έλληνες βουλευτές και άλλους παράγοντες, ενώ στο πλαίσιο της επίσκεψής τους συνδιοργανώθηκε από το Ιδρυμα Hanns Seidel, το οποίο είναι το επίσημο think tank του βαυαρικού κόμματος, και το Ινστιτούτο Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής» ειδική εκδήλωση στο Ινστιτούτο Γκαίτε με τίτλο «Η Ευρώπη και η Ελλάδα στο σταυροδρόμι των προκλήσεων».

Στην εκδήλωση αυτή ο Μάρκους Φέρμπερ, ευρωβουλευτής του CSU και αντιπρόεδρος του Hanns Seidel, έκανε μια δήλωση που δεν πέρασε απαρατήρητη. «Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πλειοψηφία στην Μπούντεσταγκ για τρίτο πρόγραμμα βοήθειας προς την Ελλάδα» τόνισε, προσθέτοντας ότι «χωρίς πλήρη ολοκλήρωση της αξιολόγησης, δεν υπάρχουν άλλα ευρώ για την Ελλάδα». Σημείωσε δε ότι η εμπιστοσύνη μεταξύ Αθήνας και Βερολίνου έχει καταρρεύσει και ότι η νέα ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να παρουσιάσει παλαιότερες προτάσεις ως νέες για να λάβει χρηματοδότηση.

Η κυβέρνηση φαίνεται να επενδύει στην Ανγκελα Μέρκελ ώστε να περάσει τον κάβο. Πέραν του γεγονότος όμως ότι πλέον στο Eurogroup υπάρχουν κι άλλες φωνές εκτός του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε που εκφράζονται με σκληρά λόγια για την Ελλάδα, η καγκελάριος δεν μπορεί να αγνοήσει την άνοδο του ευρωσκεπτικιστικού AfD που κερδίζει έδαφος σε όλες τις εκλογές των γερμανικών κρατιδίων ούτε πιθανή φθορά της εικόνας της από το σκάνδαλο της συνεργασίας των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών (BND) με την αμερικανική NSA. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι ίσως κληθεί να διαχειριστεί και το αίτημα του Λονδίνου για τροποποίηση των Συνθηκών της ΕΕ.

Υπάρχει πολύς δρόμος

Μπορεί το CSU να θεωρείται μία από τις σκληρότερες φωνές στη Γερμανία σε σχέση με την Ελλάδα, αλλά τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες δεν είναι πολύ καλύτερα. Ανώτερος ευρωπαίος αξιωματούχος με τον οποίο συνομίλησε «Το Βήμα» ήταν ξεκάθαρος λέγοντας ότι παρά τα όσα ακούγονται «πρέπει να γίνουν πάρα πολλά ώστε να φθάσουμε κοντά σε μια συμφωνία». Κατά τον ίδιο, η αποχώρηση όλων των στελεχών της ελληνικής ομάδας του Brussels Group από τις Βρυξέλλες την εβδομάδα που πέρασε δεν βοήθησε καθόλου, διότι έδωσε την εντύπωση πως η ελληνική πλευρά δεν επείγεται για μια συμφωνία.

Ο ίδιος αξιωματούχος παραδεχόταν ότι σε ορισμένα χρηματοπιστωτικά ζητήματα σημειώνεται προσέγγιση των δύο πλευρών. Ωστόσο όσον αφορά πολλά άλλα εκτιμάται «ότι κανονικά χρειάζονται μήνες συζητήσεων ώστε να βρεθούν συγκλίσεις και να εφαρμοστούν τα μέτρα, οι οποίοι όμως δεν υπάρχουν». Οπως προκύπτει, η κάλυψη του δημοσιονομικού κενού, τα εργασιακά ζητήματα και το Ασφαλιστικό συνιστούν την «τριάδα των αγκαθιών», αν και σύμφωνα με ορισμένες πηγές ίσως να μπορούσε να βρεθεί μια «χρυσή τομή. Ελπίζεται ότι το Brussels Group θα αρχίσει και πάλι τις εργασίες του τη Δευτέρα με φυσική παρουσία των μελών του.

Η κατάσταση περιπλέκεται από το γεγονός ότι η επιθυμία των θεσμών είναι να υπάρξει μια «πολύ πλήρης συμφωνία» («very comprehensive agreement», όπως τόνισε χαρακτηριστικά ο αξιωματούχος). Και αυτό διότι μόνο μια τέτοια εξέλιξη θα άνοιγε τον δρόμο για αυτό που σχεδόν όλοι παραδέχονται ότι είναι αναγκαίο, δηλαδή ένα τρίτο πακέτο βοήθειας που θα βοηθήσει την Αθήνα να καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες για την περίοδο 2015-2016.

Κατά ορισμένους βέβαια, αν η ολοκλήρωση της τρέχουσας αξιολόγησης καθυστερεί τόσο πολύ, μοιάζει αδύνατο η συζήτηση για ένα τρίτο πακέτο βοήθειας να ολοκληρωθεί πριν από το φθινόπωρο. Μπορούν όμως τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια να ψηφίσουν δύο φορές για την Ελλάδα μέσα σε αυτό το κλίμα; Αυτό είναι άγνωστο προς το παρόν. Ισως όμως για αυτόν τον λόγο να έχουν αρχίσει να γίνονται συζητήσεις, προφανώς σε προκαταρκτικό στάδιο, για μια πρόταση «take it or leave it» εκ μέρους των εταίρων.

Σε αυτό το ήδη εκρηκτικό μείγμα πρέπει να προστεθεί η αυξανόμενη καχυποψία των θεσμών και σημαντικών ευρωπαϊκών πρωτευουσών για τις προθέσεις της κυβέρνησης στο εσωτερικό και για την ικανότητά της να επιτύχει μια συμφωνία. Η καθυστέρηση απειλεί να διαβρώσει και το προφίλ του Πρωθυπουργού, ο οποίος όσο περνούν οι ημέρες χωρίς συμφωνία εμφανίζεται αδύναμος να ανοίξει τον δρόμο προς αυτήν.

Τα ενδεχόμενα ενός δημοψηφίσματος και κυρίως πρόωρων εκλογών κυριαρχούν στα ερωτήματα που θέτουν τόσο κοινοτικοί αξιωματούχοι όσο και ξένοι διπλωμάτες των Αθηνών. Ιδιαίτερα η πιθανότητα προκήρυξης πρόωρων εκλογών που έχει αρχίσει να κυκλοφορεί πολύ, καθώς φαίνεται ότι αρκετά μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου δεν είναι τόσο… αλλεργικά στην ιδέα, κρίνεται, αν όχι καταστροφική, τουλάχιστον υπονομευτική των έως τώρα προσπαθειών για συμφωνία. Και στις δύο περιπτώσεις βέβαια ο μεγάλος κίνδυνος είναι η επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls), διότι το χρονικό διάστημα μεταξύ π.χ. προκήρυξης πρόωρων εκλογών και πραγματοποίησής τους προσφέρεται για… ατυχήματα.