Το παιχνίδι με τους αγωγούς και οι ελπίδες της Ελλάδας

Η κυβέρνηση αναμένει σύντομα την υπογραφή της κατ’ αρχήν συμφωνίας για την κατασκευή του ελληνικού αγωγού που θα εκκινεί από τα σύνορα με την Τουρκία και θα συνεχίζει μέσω Σκοπίων, Σερβίας και Ουγγαρίας προς την Κεντρική Ευρώπη, φθάνοντας ίσως ως την Αυστρία. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει αν πιστέψει κανείς τις αισιόδοξες προβλέψεις του υπουργού Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας Παναγιώτη Λαφαζάνη λίγα 24ωρα μετά την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στη Μόσχα και τη συνάντησή του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ωστόσο το νέο επεισόδιο στο σίριαλ των αγωγών, που ξεκίνησε μετά την απόφαση της Μόσχας να ματαιώσει το σχέδιο κατασκευής του South Stream και να στραφεί στον αγωγό Turkish Stream προς την Τουρκία, μόλις έχει αρχίσει. Οι άγνωστες παράμετροι είναι αρκετές. Δεν περιορίζονται μάλιστα στο αν η ρωσική πλευρά θα προχωρήσει στην άμεση εκταμίευση προκαταβολών προς την Αθήνα, κάτι στο οποίο έχει επανειλημμένως αναφερθεί ο κ. Λαφαζάνης. Είναι επίσης το κόστος κατασκευής του νέου ελληνικού αγωγού ή και συνολικότερα του Turkish Stream που είναι άγνωστο. Στην εξίσωση θα πρέπει να ενταχθεί το νέο σκηνικό που θα διαμορφωθεί όταν προσεχώς ολοκληρωθεί η Ενεργειακή Ενωση αλλά και πιθανές εξελίξεις στον χώρο της Μέσης Ανατολής, οι οποίες θα αποδέσμευαν σημαντικές ποσότητες αερίου από το Ιράν, το ιρακινό Κουρδιστάν κ.α. Σύμφωνα πάντως με πηγές που έχουν πρόσβαση στο σκεπτικό της ελληνικής κυβέρνησης, η Αθήνα σε αυτή τη φάση κινείται έχοντας κατά νου τρεις παραδοχές.

Περιμένοντας τα ρούβλια

Η πρώτη έχει να κάνει με το γεγονός ότι από τη στιγμή που οι σχέσεις με την ΕΕ βρίσκονται σχεδόν σε οριακό σημείο πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικές οδοί τόνωσης της οικονομικής ανάπτυξης και των εσόδων. Ενας ελληνικός αγωγός, ως συνέχεια του Turkish Stream, θα μπορούσε να ξεκλειδώσει το… χρηματοκιβώτιο του «ρωσικού» χρήματος.

Στελέχη της κυβέρνησης εκτιμούν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να αποτελέσει εναλλακτική λύση. Αυτός είναι ο λόγος που η κυβέρνηση πρόβαλε τόσο πολύ σε επικοινωνιακό επίπεδο την πιθανή προκαταβολή κερδών από την κατασκευή του αγωγού, αλλά επίσης τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και τα έσοδα από τα τέλη διέλευσης. Αμεσότερος στόχος όμως είναι η μείωση των τιμών του αερίου ώστε να μειωθεί το ενεργειακό κόστος για την ελληνική βιομηχανία.

Λογικά η ΔΕΠΑ θα αναλάβει βασικό ρόλο στην κατασκευή του νέου αγωγού. Ισως δε αξιοποιηθεί η προεργασία που είχε γίνει για τον αγωγό ITGI, που «έχασε» τη μάχη έναντι του ΤΑΡ για τον Νότιο Ενεργειακό Διάδρομο. Με βάση τα όσα έχουν διαφανεί, το ελληνικό κομμάτι θα έχει μήκος περίπου 450 χιλιομέτρων και θα φθάνει στα σύνορα με την πΓΔΜ ώστε στη συνέχεια να κινηθεί βόρεια.

Μετά την αποτυχία του ITGI το σχέδιο απώλεσε την κοινοτική χρηματοδότησή του, αλλά είναι ώριμο από πλευράς περιβαλλοντικών αδειών κ.τ.λ. Αυτό θα μείωνε το κόστος για νέες μελέτες ή νέα χάραξη. Σύντομα η ΕΕ αναμένεται να επανεξετάσει τον κατάλογο των Εργων Κοινού Ενδιαφέροντος, αλλά με βάση τα σημερινά δεδομένα μοιάζει δύσκολο ένας ελληνικός αγωγός να λάβει χρηματοδότηση καθώς η Κομισιόν έχει ήδη εκφραστεί κατά της βιωσιμότητας του Turkish Stream.

Το παιχνίδι αποκτά ενδιαφέρον διότι ελλείψει κοινοτικής χρηματοδότησης ως βασική εναλλακτική λύση εμφανίζεται η Ρωσία. Δεν αποκλείεται δε στο πακέτο να ενταχθεί μια μελλοντική αποκρατικοποίηση της ΔΕΠΑ που στο παρελθόν αποτέλεσε διακαή πόθο της Gazprom. Το ρωσικό ενδιαφέρον ναυάγησε έπειτα από τις αντιρρήσεις της Επιτροπής αλλά θα μπορούσε να αναζωπυρωθεί.

Ο South Stream

Η δεύτερη παραδοχή σχετίζεται με την εκτίμηση ότι, παρά το σημερινό χαμηλό βαρομετρικό στις σχέσεις ΕΕ – Ρωσίας, η υποκατάσταση των ρωσικών εισαγωγών φυσικού αερίου δεν είναι μεσοπρόθεσμα εφικτή. Ο Νότιος Ενεργειακός Διάδρομος των αγωγών ΤΑΝΑΡ και ΤΑΡ που θα μεταφέρουν αέριο από το Αζερμπαϊτζάν δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες της ΕΕ, ιδιαίτερα δε των χωρών των Βαλκανίων και της Κεντρικής Ευρώπης.

Η Επιτροπή, διά στόματος του αντιπροέδρου Μάρος Σέφκοβιτς, έχει δηλώσει ότι η απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο είναι κρίσιμη για την ενεργειακή ασφάλεια προσθέτοντας ότι οι Βρυξέλλες θα κινηθούν προς το Τουρκμενιστάν και το Ιράν με σκοπό το αέριο των χωρών αυτών να κατευθυνθεί προς την Ευρώπη. Ωστόσο, οι σχεδιασμοί αυτοί είναι μακροπρόθεσμοι και αντιμετωπίζουν σειρά περιπλοκών.

Ηταν ακριβώς για αυτό που η Μόσχα κινήθηκε ταχύτατα προς ακύρωση του South Stream. Η παράκαμψη της Ουκρανίας υπήρξε στρατηγική επιλογή ήδη από το 2006. Η κρίση στις ευρω-ρωσικές σχέσεις οδήγησε τον South Stream σε ναυάγιο, σε συνδυασμό με την αυστηροποίηση της κοινοτικής νομοθεσίας. Το ζήτημα δεν ήταν οικονομικό διότι η Gazprom είχε ήδη δαπανήσει περίπου 8 δισ. ευρώ για την κατασκευή του αγωγού.

Με τον Turkish Stream η Gazprom διασφαλίζει την ομαλή τροφοδοσία της δεύτερης μεγαλύτερης αγοράς της, της τουρκικής. Ως σήμερα η Τουρκία έπαιρνε το ρωσικό αέριο μέσω του αγωγού Trans-Balkan από την Ουκρανία και φυσικά μέσω του Blue Stream καταναλώνοντας ετησίως περίπου 27 δισ. κυβικά μέτρα. Αναλογικά οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης καταναλώνουν 10 δισ. κ.μ. και με τον συνυπολογισμό Ουγγαρίας και Αυστρίας 21 δισ. κ.μ. Πλέον η Τουρκία θα τροφοδοτείται με περίπου 16 δισ. κ.μ. μόνο μέσω Turkish Stream.

Το ερώτημα είναι αν θα κατασκευαστούν τέσσερις γραμμές αγωγών ώστε να μεταφέρονται συνολικά 63 δισ. κ.μ. και να καλυφθεί και η ιταλική αγορά ή δύο γραμμές (συνολικά περί τα 30 δισ. κ.μ.). Και αυτό διότι ως το 2020 η Gazprom πρέπει να βρει κεφάλαια ώστε να κατασκευάσει δύο αγωγούς προς την Κίνα (Altai και Power of Siberia) για τη συνολική μεταφορά περίπου 70 δισ. κ.μ., αρχής γενομένης από το 2018. Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται ότι το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο επιτρέπει στην Gazprom να αξιοποιήσει τον ΤΑΡ «αγοράζοντας» χωρητικότητα σε αυτόν για να τροφοδοτήσει την Ιταλία.