«Τέλος στην άκριτη ευθυγράμμιση με τις Βρυξέλλες»

Μιλώντας κανείς με όσους διαμορφώνουν το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για την εξωτερική πολιτική αποκομίζει την εντύπωση ότι έχουν αφομοιώσει το νόημα της ρήσης του λόρδου Πάλμερστον ότι «τα έθνη δεν έχουν μόνιμους φίλους ή εχθρούς, έχουν μόνο μόνιμα συμφέροντα». Δεν είναι εύκολο φυσικά για μία χώρα μικρή, όπως η Ελλάδα, να ονειρεύεται ότι μπορεί να ακολουθήσει μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Αν όμως, όπως σημειώνουν στελέχη του κόμματος, «δεν υπάρχει αυτόματο ευρωπαϊκό συμφέρον» τότε ο ΣΥΡΙΖΑ αρέσκεται στα δύσκολα. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να τα καταφέρει. Η ευρωπαϊκή πολιτική αρένα δεν επιτρέπει συχνά ριψοκίνδυνες κινήσεις καθώς έχει τους δικούς της άτεγκτους κανόνες. Ενας δε εξ αυτών είναι η τήρηση των συμφωνηθέντων και εφόσον ο ΣΥΡΙΖΑ αναλάβει την εξουσία θα βρεθεί αμέσως αντιμέτωπος με αυτήν.

Στρατηγικές και στροφή στη «Realpolitik»

Η φιλοδοξία για αναθέρμανση των σχέσεων με τη Ρωσία, για ενίσχυση των δεσμών με τις υπόλοιπες χώρες BRICs, όπως η Κίνα, αλλά και η σύσφιγξη των δεσμών με τα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου είναι στόχος θεμιτός αλλά η υλοποίησή του θα απαιτήσει ευαίσθητους χειρισμούς. Προσφάτως δημοσιεύθηκε η πρώτη επεξεργασία των θέσεων του κόμματος. Γνώστες του παρασκηνίου σημειώνουν ότι οι παλαιότερες γωνίες έχουν λειανθεί –όπως άλλωστε αρμόζει σε ένα κόμμα εξουσίας.

Οι ξένες πρεσβείες ενδιαφέρονται για τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ και γι’ αυτό έχουν γίνει πολλές συναντήσεις πρέσβεων με τον κ. Τσίπρα. Ευρωπαίος διπλωμάτης αναρωτιόταν ενδεικτικά προσφάτως ποια στάση θα τηρήσει ο ΣΥΡΙΖΑ στο θέμα των τζιχαντιστών. Η θετική στάση του ΣΥΡΙΖΑ έναντι της διεθνούς επιχείρησης στήριξης των κουρδικών δυνάμεων που μάχονται κατά των τζιχαντιστών στο Κομπάνι –που επισκέφθηκε προσφάτως αντιπροσωπεία του κόμματος –είναι ενδεικτική, όπως και οι προγραμματικές αναφορές στη διεθνή αστυνομική συνεργασία.

Παλαιότερα, μία αποστροφή του Θοδωρή Δρίτσα περί εξόδου από το ΝΑΤΟ είχε προκαλέσει σοβαρές απορίες στην αμερικανική πλευρά. Αν και ασκείται σοβαρή κριτική στο ΝΑΤΟ, επισημαίνεται η αξιοποίηση της συμμετοχής της Ελλάδας σε διεθνείς οργανισμούς για προώθηση των θέσεών της. Σύμφωνα πάντως με ενημερωμένες πηγές, η Ουάσιγκτον εμφανίζεται σχετικά επιφυλακτική έναντι του ΣΥΡΙΖΑ.

«Πρέπει να εκμεταλλευθούμε τη θέση της Ελλάδας στην ΕΕ, χωρίς άκριτη ευθυγράμμιση με τους σχεδιασμούς των Βρυξελλών» τονίζει μιλώντας στο «Βήμα» η Νάντια Βαλαβάνη, υπεύθυνη για την εξωτερική πολιτική της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ. Η κυρία Βαλαβάνη εκτιμά ότι δεν υπάρχει «ένα αυτόματο ευρωπαϊκό συμφέρον». Στο κείμενο θέσεων σημειώνεται ξεκάθαρα ότι το κόμμα δεν αποτελεί δύναμη ευρωσκεπτικισμού. Τονίζεται όμως ότι «η πολιτική που επιβάλλεται σήμερα στην ΕΕ προωθεί έναν νέο ενδοκοινοτικό συσχετισμό δύναμης και ενισχύει την ασυμμετρία ισχύος εντός της ΕΕ εις βάρος του ευρωπαϊκού Νότου».

Τόσο η κυρία Βαλαβάνη όσο και ο τομεάρχης Εξωτερικών και Αμυνας Κώστας Ησυχος δίνουν μεγάλη έμφαση στην έννοια της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής τόσο σε γεωπολιτικά θέματα όσο και κατά τομέα. Πώς απαντούν όμως στο θέμα της διαμόρφωσης συμμαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο;

Οπως ενδεικτικά αναφέρουν, οι συμμαχίες πρέπει να διαμορφώνονται ανάλογα με τις ανάγκες. Στα ζητήματα της οικονομίας και της αντιμετώπισης της παράνομης μετανάστευσης, οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου αποτελούν φυσικούς συμμάχους της Ελλάδας. Αν κάποιος περάσει στο θέμα της ενέργειας, η έμφαση δίνεται στα βαλκανικά κράτη που θέλουν να ενταχθούν σε έναν νέο ευρωπαϊκό ενεργειακό σχεδιασμό. Η Ελλάδα πρέπει επίσης να έχει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση μιας νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας –ζήτημα που άπτεται των σχέσεων με τη Ρωσία.

Η «ομάδα κρούσης» και ο ρόλος Κοτζιά

Η «ομάδα εξωτερικής πολιτικής» έχει τους τελευταίους μήνες αναδομηθεί. Στο πλευρό του κ. Τσίπρα βρίσκεται πλέον ως διπλωματικός σύμβουλος ο Βαγγέλης Καλπαδάκης που κατέφθασε στην Αθήνα από την πρεσβεία μας στην Τουρκία. Κρίσιμο ρόλο διαδραματίζουν ο κ. Ησυχος και η κυρία Βαλαβάνη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επιρροή που ασκούν, τόσο στον κ. Τσίπρα όσο και σε άλλα κομματικά στελέχη, οι απόψεις του Νίκου Κοτζιά. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς ηγείται της κίνησης Πράττω που στηρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι ο κ. Κοτζιάς, επί 15ετία εμπειρογνώμονας στο υπουργείο Εξωτερικών, θα μπορούσε να επιστρέψει εκεί σε περίπτωση εκλογικής νίκης του ΣΥΡΙΖΑ –αυτήν τη φορά ως υπουργός.

Ο κ. Κοτζιάς, σε άρθρο του τον περασμένο Δεκέμβριο, προχώρησε σε ανάλυση μιας «ενεργητικής, πατριωτικής και δημοκρατικής εξωτερικής πολιτικής». Στο ίδιο άρθρο εκτιμά ότι οι σχέσεις της Ελλάδας με την ΕΕ «δεν πρέπει να περιορίζονται στην παθητικότητα και σε διαδικασίες μονοσήμαντου “εξευρωπαϊσμού”» –θέση που απηχεί αντιπροσωπευτικά όσα αναφέρονται στο κείμενο θέσεων του κόμματος.