Δεκαοκτώ χρόνια στο θέατρο. Πλούσιο ρεπερτόριο. Οκτώ ρόλοι στο αρχαίο δράμα, δέκα φορές στην Επίδαυρο (διπλή «Αντιγόνη» και Δίας στον «Αμφιτρύωνα»). Μία (συν)σκηνοθεσία. Ταινίες (αρκετές). Τηλεόραση (λίγη). Ταλαντούχος. Ουσιαστικός. Ωραίος. Ο Νίκος Κουρής είναι όλα αυτά μαζί και πολλά ακόμη. Σε διαρκή αναζήτηση, εντός του και γύρω του, ξέρει να πορεύεται με όλα όσα του έμαθαν το παρελθόν και άνθρωποι που συνάντησε –όπως ο Μπαντής και ο Μαυρίκιος, ο Χουβαρδάς και κάποιοι ακόμη. Πάνω απ’ όλους όμως ο Λευτέρης Βογιατζής. Και τώρα ξέρει πώς φτιάχνει το δικό του παρόν, το δικό του μέλλον.
Ο Ιππόλυτος, στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη, που σκηνοθετεί η Λυδία Κονιόρδου, έρχεται να πιάσει αυτό ακριβώς το νήμα: από τον Ορέστη της «Ορέστειας» και του «Ορέστη», στον Αίμονα της «Αντιγόνης» και στον Αχιλλέα της «Ιφιγένειας εν Αυλίδι» κι από εκεί στον Αγγελιαφόρο των «Περσών», στους «Σχοινοβάτες» και στον περσινό Χρεμύλο του «Πλούτου». Ετσι ο Νίκος Κουρής θα προστεθεί στον «μύθο» που συνοδεύει τον «Ιππόλυτο» πάνω από επτά δεκαετίες…
Υπάρχει ένας μύθος γύρω από τον «Ιππόλυτο» και τις παραστάσεις του. Πόσο σας αφορά;

«Πριν από τις πρόβες ισχύουν και για εμάς όλα όσα ισχύουν για τους άλλους. Οταν όμως αρχίσεις να ασχολείσαι με κάτι, γίνεται δικό σου, γίνεται δική σου ιστορία, οπότε έχεις τη δική σου εμπλοκή. Τότε σβήνουν όλοι οι μύθοι και δεν έχει χώρο ή τόπο για τίποτε άλλο. Αυτό που ασκεί μεγάλη δύναμη πάνω σου είναι ο τρόπος που το κάνεις και ο τρόπος είναι που έχει σημασία».
Aυτός ο τρόπος παραπέμπει στη συνεργασία σας με τη Λυδία Κονιόρδου;
«Κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάγνωση, έχει μια ανατρεπτική ματιά, όχι στη φόρμα αλλά στη δομή, στον τρόπο που διαβάζει η ίδια το κείμενο. Δεν ξέρω αν έχει σημασία που είναι γυναίκα. Σημασία έχει που είναι η Λυδία. Γιατί επικοινωνεί με το υπερβατικό των έργων και της τραγωδίας, και επικοινωνεί πολύ πρακτικά, θεατρικά –και σαν ηθοποιός και σαν σκηνοθέτης. Ξέρει πολλά, έχει πίστη, έχει όρεξη. Ομολογώ ότι είμαι πολύ ευτυχής. Η ίδια λειτουργεί σαν κινητήριος δύναμη. Γνωρίζει το είδος σε βάθος, έχει τη δική της ανησυχία και γνώση και αγωνία. Με πολλή ενέργεια, αγάπη και θέρμη. Και σε όλα αυτά εγώ υποκλίνομαι».
Ποιος είναι ο Ιππόλυτος;
«Αν παρακολουθήσεις το ίδιο το έργο, σου αποκαλύπτεται: ο Ιππόλυτος είναι η απόλυτη δύναμη. Είναι ο Μύστης. Είναι τόσο μοναδική και απόλυτη η δύναμή του που δεν μπορεί παρά να πληρώσει ένα τεράστιο τίμημα. Γιατί όποιος απαξιώνει κάποιες δυνάμεις του κόσμου –όπως τις γυναίκες, τον έρωτα, το σώμα, και δεν πάει για να αγιάσει, πρέπει να ξέρει ότι όλο αυτό δεν είναι καθόλου απλό. Υπάρχουν τόσο πολλοί κίνδυνοι σε αυτή την πορεία».
Θα λέγατε ότι είναι θύμα;
«Θύμα; Καθόλου. Κάποιος που θυσιάζεται σε κάτι καθαρό, που δεν κάνει καμία έκπτωση σε αυτό που πιστεύει, δεν είναι θύμα αλλά παράδειγμα. Εχει μια ιερότητα. Γιατί πέθανε; Γιατί υποτίμησε τη δύναμη των γυναικών και εξέφρασε την καθαρότητα του αισθήματός του. Ορκίστηκε και δεν θέλει να πατήσει τον όρκο του. Εκανε μια επιλογή που σε κάνει να θέλεις να υποκλιθείς αλλά συγχρόνως είναι αδύνατο να μην τιμωρηθεί».
Υπάρχουν σήμερα Ιππόλυτοι;
«Συνήθως δεν υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι μέσα στις πόλεις. Είναι υπερβατικός. Εχει σχέση με τη ζωή και τη φύση. Με μια ζωή απελευθερωμένη από την ύλη, άρα και από τις γυναίκες. Σπάνιο πράγμα αυτή η καθαρότητα. Και αυτοί οι άνθρωποι είναι δοσμένοι σε κάτι. Προσπαθούν να αποσυνδεθούν από τον υλικό κόσμο. Αξίζει όμως να υπάρχουν, έστω και σαν θεατρικοί χαρακτήρες. Γιατί πραγματικά “δεν υπάρχουν”. Και λειτουργούν σαν πρόσωπα στα οποία προστρέχεις όταν το χρειάζεσαι –σαν προσευχή στον Θεό που δεν ξέρεις ποιος είναι. Αν υπάρχει έστω κι ένας έτσι, σημαίνει ότι γίνεται να είσαι έτσι. Είναι το καλό παράδειγμα, σε μια ζωή γεμάτη κακά παραδείγματα».
Πιστεύετε ότι έργα σαν κι αυτό μπορούν να επιδράσουν πάνω μας;
«Ναι, φυσικά. Πιστεύω ότι μπορούν, αν τα κάνουμε πειστικά, αν τα επικοινωνήσουμε. Νομίζω ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν θα συγκινηθεί και δεν θα γίνει καλύτερος».
Πιστεύετε στην καλή πλευρά των ανθρώπων;
«Υπάρχουν και οι δύο, και πιστεύω και στις δύο εξίσου. Δεν γίνεται η μία χωρίς την άλλη. Το θέμα είναι να τις αφήσεις να στραφούν προς το φως… Γιατί και το κακό είναι απαραίτητο για να υπάρχει η άλλη πλευρά, αλλά δεν σε πάει πουθενά… Είναι πιο εύκολο, έχει μια συγκατάβαση. Στο κακό καταφεύγει κανείς πιο εύκολα. Το καλό θέλει κόπο. Είναι θέμα μέτρου: δεν πρόκειται ούτε για ιδεολογία ούτε για θρησκεία ή για ψυχολογία. Αλλωστε πάντα ξέρεις πότε προκαλείς κακό. Μέσα σου το ξέρεις και είτε σε δυναμώνει είτε σε αποδυναμώνει. Και το έργο μιλάει για μια δύναμη εσωτερική και υπό αυτή την έννοια υπερβατική. Είναι μια προσωπική μάχη με τους δικούς σου δαίμονες».
Επίδαυρος και αρχαίο δράμα: «Συνηθίζονται»;
«Φέτος με τον Ιππόλυτο αισθάνομαι ότι κάνω το πιο δύσκολο, το πιο σύνθετο και το πιο ολοκληρωμένο πράγμα. Εχει αντιθέσεις, υποκριτικές απαιτήσεις. Δύσκολος ο χάρτης του ήρωα. Δεν μοιάζει με κανέναν άλλον και δεν το καταλαβαίνεις από την αρχή. Σε αυτό είναι που με έχει βοηθήσει πολύ η Λυδία».
Εχετε αγωνία;

«Η Επίδαυρος είναι πάντα κάτι πολύ μεγάλο. Και ναι, η αγωνία είναι μεγάλη. Μου δίνει δύναμη αυτή η προσμονή. Η αγωνία μου δεν είναι για το αποτέλεσμα έτσι όπως θα το δει το κοινό, αλλά για το αποτέλεσμα έτσι όπως το αντιλαμβάνεσαι εσύ ο ίδιος. Πάντα σκέφτομαι αν και πώς θα τα καταφέρω. Είναι πρωταθλητισμός».
Δεκαοκτώ χρόνια θέατρο…
«Νιώθω ότι είμαι σε μια φάση που κάποια πράγματα έχουν ωριμάσει, κάποια έχουν κερδηθεί και κάποια άλλα έχουν χαθεί… Τώρα ξέρω πιο πολύ τι θέλω να κάνω και ποια είναι τα πράγματα που μπορώ να προσπαθήσω».
Αρα κουβαλάτε πλέον ένα παρελθόν…
«Φυσικά. Εγώ έρχομαι από αυτό το παρελθόν, με όλους αυτούς τους ανθρώπους. Είμαι μέρος μιας άλλης προσέγγισης».
Ισως επειδή είχατε δουλέψει πολύ με τον Λευτέρη Βογιατζή;
«Ο Λευτέρης δεν ήταν απλώς σκηνοθέτης. Το μεγάλο του προσόν, πέρα από την καλλιτεχνική του αξία, πέραν του πώς έβλεπε τα πράγματα, ήταν ο προσωπικός τρόπος που τα διάβαζε –μαγικός, χειροποίητος. Γιατί την ίδια στιγμή δεν είχε τρόπο. Σαν μια ασχημάτιστη εικόνα στην αρχή. Και στο τέλος αναρωτιόσουν πώς έγινε όλο αυτό. Πώς; Του χρειαζόταν χρόνος και χρόνος και χρόνος. Και αφοσίωση. Ηθελε να απορρίπτονται ξανά και ξανά όλα μέχρι να ισχύσουν. Και ο ίδιος το έκανε αυτό σε βαθμό κακουργήματος. Γιατί αλλιώς μένεις σε μια οριζόντια ανάγνωση. Προφανώς και κουβαλάω ερήμην μου κώδικες που πιστεύω και έχω πάρει από τον Λευτέρη. Αλλο αν το αποτέλεσμα διαφέρει από την πρόθεση –αυτό ισχύει πάντα».
Αντιγράφονται η αισθητική, το γούστο, ο τρόπος;
«Ο Λευτέρης μού είχε πει κάποτε: “Μα το γούστο είναι κάτι που καλλιεργείται. Ποιος σου είπε ότι το γούστο είναι κάτι που έχεις; Κάτι βλέπεις, κάτι συναντάς, κάτι αλλάζεις, κάτι άλλο κάνεις…”. Το γούστο έχει σχέση με κάτι πολύ βαθύ και φυσικό. Εχει να κάνει με ποιους όρους εκθέτεις τον εαυτό σου, δεν έχει σχέση με το αποτέλεσμα αλλά με το νόημα. Γι’ αυτό και πρέπει να βρω έναν λόγο για να έχει νόημα όλο αυτό».
Και ποιος είναι αυτός ο λόγος; Η επιτυχία;
«Τα πάντα μπορεί να είναι λόγος. Είναι κάτι πολύ προσωπικό. Είναι σαν τα προσωπικά σου μυστικά. Για μένα το θέμα δεν είναι αν θα λάμψω και αν θα σκίσω. Μακάρι να λάμψω… Αλλά πριν λάμψω πρέπει να περάσω από τον δικό μου προσωπικό Λόγο. Φιλοδοξία μου είναι να έχει ουσία».
Πόσο σας άγγιξε η κρίση;
«Αντί να γκρινιάζουμε για την κρίση, μακάρι να μπορούσαμε να φτιάξουμε όνειρα που ίσως να μη γίνουν ποτέ αλλά σίγουρα θα γινόμασταν καλύτεροι. Πολλά πράγματα δεν έχουν προοπτική γιατί είναι λάθος βαλμένα. Πόσο χωμένοι είμαστε σε μια δουλίτσα που μας τρώει τη ζωή κι έχουμε αφήσει την ευχαρίστηση να πάει περίπατο… Ζούμε σε ένα διηνεκές μέλλον».
Δεν περιμένετε μια λύση;
«Ποιος να περιμένω να μου βρει τη λύση; Ποιος; Θα με σώσει κάποιος; Το χειρότερο είναι ότι εμείς πιστεύουμε πως κάποιοι θα μας σώσουν. Και ποιοι είναι αυτοί; Τα κόμματα… Ακόμα χειρότερο. Εχουμε κι εμείς ευθύνη σε όλο αυτό. Ας το αναγνωρίσουμε. Αλλά είναι δύσκολο. Γιατί σημαίνει ότι πρέπει να μετακινηθούμε, κι έχουμε συνηθίσει έτσι. Δεν αλλάζει τίποτα με την κρίση –δεν υπάρχει δυναμική. Δεν βλέπω να ξεπηδάει ένα φωτεινό σημείο. Ολα παραμένουν “πόσα θα πάρω”, “πόσα θα δώσω” και “άντε να τη βγάλουμε και φέτος”. Αλλά η ζωή είναι μία».
Οπότε;
«Προχθές σκεφτόμουν πόσο άσχημη είναι η καθημερινότητα και πόσο τυχερός είμαι που κάνω αυτή τη δουλειά. Οχι ότι η ζωή δεν έχει υπέροχα πράγματα –απλώς με τη φαντασία σου σώζεσαι».

Από τον Μινωτή και τον Αλεξανδράκη στον Μαρκουλάκη
Μαζί με τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη μοιάζει να γεννήθηκε τόσο το ελληνικό Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου όσο και μια σειρά ξεχωριστών ηθοποιών του ελληνικού θεάτρου. Γιατί ήταν το πρώτο έργο που ανέβηκε, το 1937, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, από το Εθνικό Θέατρο, σηματοδοτώντας την αφετηρία όσων ακολούθησαν. Ηταν η παράσταση του Εθνικού Θεάτρου σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη και μουσική Δημήτρη Μητρόπουλου με τον Αλέξη Μινωτή στον επώνυμο ρόλο και την Κατίνα Παξινού να ερμηνεύει τη Φαίδρα. Δεκαεπτά χρόνια μετά, η, άτυπη έστω, πρεμιέρα των Επιδαυρίων (1954) έγινε και πάλι με τον «Ιππόλυτο». Βασική διαφορά ο πρωταγωνιστής: Ο νεαρός τότε Αλέκος Αλεξανδράκης έκανε με αυτόν τον ρόλο το ντεμπούτο μιας μεγάλης καριέρας… Ακόλουθός του ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ που το 1964 ανέλαβε εκείνος τον ίδιο ρόλο στην παράσταση του ΚΘΒΕ με σκηνοθέτη τον Σωκράτη Καραντινό και Φαίδρα την Αλέκα Παΐζη… Πρόσφατα, τα πενηντάχρονα των Επιδαυρίων πάλι με τον «Ιππόλυτο» γιορτάστηκαν –ο Βασίλης Νικολαΐδης σκηνοθέτησε την παράσταση με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη και τη Φιλαρέτη Κομνηνού. Ενδιαμέσως την τραγωδία ανέβασε το Αμφι-Θέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου (1973), με τον Χρήστο Πολίτη και τη Μαίρη Αρώνη και το 1984 πάλι το Εθνικό (σε σκηνοθεσία Νίκου Περέλη, με τον Αντώνη Θεοδωρακόπουλο και την Αννυ Πασπάτη). Λες και κάθε δεκαετία έχει (σχεδόν) τον δικό της Ιππόλυτο…

πότε & πού:
Πρεμιέρα: Τρίτη 15 Ιουλίου, Δελφοί, 21.00.

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου: Παρασκευή 25 & Σάββατο 26 Ιουλίου, στις 21.00
H TAYTOTHTA THΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

«Ιππόλυτος» του Ευριπίδη – Εθνικό Θέατρο.

Μετάφραση: Νικολέτα Φριντζήλα.
Σκηνοθεσία: Λυδία Κονιόρδου.
Σκηνικά: Βασίλης Μαντζούκης.
Κοστούμια: Ελλη Παπαγεωργακοπούλου.
Μουσική: Τάκης Φαραζής.
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου.
Παίζουν: Νίκος Κουρής, Λυδία Κονιόρδου, Λήδα Πρωτοψάλτη, Θέμης Πάνου, Μάρθα Φριντζήλα, Μιχάλης Σαράντης, Φαίδων Καστρής, Φανή Αποστολίδου. Χορός ανδρών και γυναικών

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ