Η οικονομική κρίση έχει μέχρι στιγμής γονατίσει μερικές από τις μεγαλύτερες εφημερίδες στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη,έχει κοστίσει χιλιάδες θέσεις εργασίας και απειλεί να αλλάξει για πάντα τον Τύπο και την έντυπη δημοσιογραφία.Οι εφημερίδες
περικόπτουν δραστικά τα έξοδα λειτουργίας, κλείνουν γραφεία στο εξωτερικό και καταργούν ανταποκριτές,βάζουν σε υποθήκη τα περιουσιακά τους στοιχεία,περνούν στο Διαδίκτυο ή αναστέλλουν τη λειτουργία τους.Ο έντυπος Τύπος συρρικνώνεται και, όπως πολλοί επισημαίνουν,μαζί του συρρικνώνεται και η δημοκρατία.
? Στις ΗΠΑ
Ο ένας μετά τον άλλον μεγάλοι εκδοτικοί οργανισμοί στις ΗΠΑ ανακοινώνουν τη χρεοκοπία ή την επικείμενη πώληση ή δραστικές περικοπές στα έξοδα και μαζικές απολύσεις σε μερικές από τις μεγαλύτερες αμερικανικές εφημερίδες. Σε μια απελπισμένη προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τη χρηματοπιστωτική κρίση που έχει άμεσες επιπτώσεις στη βασική πηγή εσόδων τους, δηλαδή στα διαφημιστικά έσοδα, η μία μετά την άλλη σημαντικές αμερικανικές εφημερίδες συρρικνώνονται ταχέως, ενώ κάποιες από αυτές καταφεύγουν στην ύστατη λύση της χρεοκοπίας.

Τελευταίο θύμα η μεγαλύτερη και παλαιότερη εφημερίδα του Κολοράντο, η «Rocky Μountain Νews». Η εφημερίδα, που κυκλοφορεί από το 1859, κυκλοφόρησε προχθές το τελευταίο της φύλλο. Είναι η μεγαλύτερη εφημερίδα που αναστέλλει εντελώς την έκδοσή της και όπως δήλωσαν εκπρόσωποι του ομίλου Ε. W. Scripps Co., ο οποίος την εκδίδει, «η “RΜ Νews” έπεσε θύμα των σημαντικών αλλαγών που συμβαίνουν στον χώρο το τελευταίο διάστημα και των μεγάλων οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε».

Την περασμένη Τετάρτη εκπρόσωποι της εταιρείας Ηeasrt Corp. που εκδίδει την εφημερίδα «San Francisco Chronicle» ανακοίνωσαν ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να αναστείλουν την έκδοση ή να πουλήσουν την εφημερίδα. Επίσης ανακοίνωσαν ότι σκέπτονται να αναστείλουν την έκδοση μίας ακόμη εφημερίδας, της «Seattle ΡostΙntelligencer». Οπως ανέφεραν, καταφεύγουν στα μέτρα αυτά εξαιτίας της δραματικής μείωσης των διαφημιστικών εσόδων, αποτέλεσμα «της χειρότερης οικονομικής κρίσης μετά τη Μεγάλη Υφεση».

Υπενθυμίζεται ότι η ιστορική «SF Chronicle», που ιδρύθηκε το 1865, απασχολεί 275 δημοσιογράφους και είναι η εφημερίδα με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στη Βόρεια Καλιφόρνια, με ημερήσιες πωλήσεις 339.430

φύλλα. Εχει πολλές φορές τιμηθεί με βραβεία Πούλιτζερ και από το συντακτικό της δυναμικό έχουν περάσει μεγάλες μορφές των αμερικανικών γραμμάτων, όπως ο Μαρκ Τουέιν. Μία ημέρα πριν ο δημοσιογραφικός όμιλος Ρhiladelphia Νewspapers LLC που εκδίδει, μεταξύ άλλων, τις εφημερίδες «Τhe Ρhiladelphia Ιnquirer» και «Ρhiladelphia Daily Νews» και ο όμιλος Journal Register Co., που εκδίδει την εφημερίδα «Νew Ηaven Register», ανακοίνωσαν ότι υπέβαλαν αίτηση ένταξης σε καθεστώς προστασίας από χρεοκοπία (άρθρο 11 του Πτωχευτικού Δικαίου). Εκπρόσωποι των δύο εταιρειών δήλωσαν ότι έκαναν την αίτηση προκειμένου να προβούν σε αναδιάρθρωση των χρεών, ενώ διαβεβαίωσαν ότι η κυκλοφορία των 33 συνολικά εφημερίδων και περιοδικών που εκδίδουν δεν πρόκειται να ανασταλεί, γεγονός που αμφισβητείται από πολλούς αναλυτές. Η κρίση δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστους ούτε τους εκδοτικούς κολοσσούς όπως η εφημερίδα «Νew Υork Τimes» που αφού υποχρεώθηκε να πάρει δάνειο 250 εκατ. δολαρίων με πολύ σκληρούς όρους από τον μεξικανό βαρόνο του Τύπου Κάρλος Σλιμ, ανακοίνωσε πριν από λίγο καιρό ότι αναστέλλει προσωρινά την απόδοση μερισμάτων προς τους μετόχους σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει πολύτιμο ρευστό. Προχθές η εφημερίδα «Washington Ρost» ανακοίνωσε ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2008 τα κέρδη της μειώθηκαν κατά 77% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2007.

Οπως αναφέρουν πολλοί αναλυτές, για τη δεινή θέση που βρίσκονται πολλές από τις αμερικανικές εφημερίδες δεν ευθύνεται το Διαδίκτυο, αλλά οι λανθασμένες αποφάσεις των διευθυντικών στελεχών των ομίλων στους οποίους ανήκουν. Οι όμιλοι αυτοί κατά τη διάρκεια της «φούσκας» των μέσων μαζικής ενημέρωσης τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας αποφάσισαν να εξαγοράζουν το ένα μετά το άλλο έντυπα, ημερήσια και περιοδικά, ιντερνετικά σάιτ, τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, ομάδες του μπέιζμπολ και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς σε μια απίστευτη φρενίτιδα «ανάπτυξης» των δραστηριοτήτων των ομίλων.

Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να συσσωρευτούν μεγάλα χρέη, τα οποία υπολόγιζαν ότι θα μπορούσαν να αποπληρώσουν βασιζόμενοι στα δεδομένα της στιγμής και στην πεποίθηση ότι θα μπορούσαν πάντα να πάρουν ένα άλλο δάνειο για να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις ενός προγενέστερου. Η οικονομική κρίση όμως ήρθε να παγώσει τη δανειοληπτική δυνατότητα των εταιρειών αυτών, ενώ η κάθετη πτώση της τιμής των μετοχών τους τις υποχρεώνει σε απομειώσεις των περιουσιακών τους στοιχείων που πλήττουν ακόμη περισσότερο τη δανειοληπτική τους ικανότητα. Ισως το πιο χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ρούπερτ Μέρντοχ, ο οποίος το 2007 εξαγόρασε τον όμιλο Dow Jones που εκδίδει την εφημερίδα «Wall Street Journal» αντί 5 δισ. δολαρίων. Πρόσφατα η εταιρεία Νews Corp. υποχρεώθηκε να προβεί σε απομειώσεις περιουσιακών στοιχείων ύψους 8,4 δισ. δολαρίων, εκ των οποίων τα 3 αφορούσαν τον τομέα των εφημερίδων του ομίλου. Βέβαια η Νews Corp. διαθέτει ακόμη ισχυρά χαρτιά όπως το κινηματογραφικό στούντιο Fox και τον τηλεοπτικό σταθμό Fox Νews που ίσως της επιτρέψουν να περάσει τελικά την κρίση χωρίς μοιραίες απώλειες.

? Στην Ευρώπη

Επειτα από 150 χρόνια κυκλοφορίας λουκέτο για τη «Rocky Μountain Νews». Στα άδεια γραφεία της εφημερίδας συγκίνηση και μια «αγκαλιά αποχαιρετισμού»…

Σχεδόν τις ίδιες δεινές συνθήκες αντιμετωπίζουν και οι ευρωπαϊκοί δημοσιογραφικοί οργανισμοί. Στη Βρετανία ανακοινώνονται συνεχώς απολύσεις δημοσιογράφων, περικοπές στα έξοδα πολλών εφημερίδων, μειώσεις στους μισθούς και αλλαγές στις εργασιακές συνθήκες.

Εκπρόσωποι της εφημερίδας «Financial Τimes» ανακοίνωσαν πρόσφατα περικοπές στις ημέρες εργασίας των εργαζομένων και την καθιέρωση εβδομάδας τριών ημερών κατά την καλοκαιρινή περίοδο.

«Θα προτείνουμε μια σειρά λύσεων για συνθήκες ελεύθερης εργασίας στους υπαλλήλους μας στο πλαίσιο των προσπαθειών μας να ανταποκριθούμε στις εξελίξεις της αγοράς» ανέφερε εκπρόσωπος του ομίλου Ρearson, στον οποίο ανήκει η εφημερίδα. Στις προτεινόμενες λύσεις περιλαμβάνεται εξαγορά επτά επιπλέον ημερών άδειας και άδεια ενός έτους με το 30% του μισθού. Η βρετανική εταιρεία ΝatΜag, που εκδίδει τα μεγαλύτερα αμερικανικά περιοδικά (Cosmopolitan, Εsquire), ανακοίνωσε μείωση περίπου 15% του εργατοδυναμικού της ως αποτέλεσμα των δυσμενών οικονομικών συνθηκών.

Στην Ισπανία η Ενωση Δημοσιογράφων της Μαδρίτης προειδοποιεί ότι ως το 2010 υπάρχει κίνδυνος να χάσουν τη δουλειά τους περίπου πέντε χιλιάδες δημοσιογράφοι, δηλαδή το 20% του συνολικού συντακτικού δυναμικού των ισπανικών εφημερίδων, οι οποίες έχουν χάσει το 30% των πωλήσεών τους από τις αρχές του 2009.

Στη Γαλλία ο πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί ανακοίνωσε πριν από λίγο καιρό σχέδιο υποστήριξης του Τύπου ύψους 200 εκατ. ευρώ. Μεταξύ των μέτρων που προβλέπονται για την ενίσχυση των εφημερίδων είναι η αναβολή για ένα έτος της αύξησης των ταχυδρομικών τελών, αύξηση των δαπανών των κρατικών καταχωρίσεων, υποστήριξη των εφημεριδοπωλών και της κατ΄ οίκον διανομής εφημερίδων.

Το πέρασμα στο Διαδίκτυο
Οι πιέσεις που δέχεται η βιομηχανία του έντυπου Τύπου οδηγεί τους δημοσιογραφικούς ομίλους να αναζητούν λύσεις προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εποχής. Το Διαδίκτυο φαίνεται να είναι το μέλλον για τις εφημερίδες. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία που δόθηκαν προχθές στη δημοσιότητα οι βρετανικές εφημερίδες τον Ιανουάριο του 2009 κατέγραψαν εντυπωσιακές αυξήσεις στον αριθμό των αναγνωστών των ηλεκτρονικών τους εκδόσεων σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2008. Πιο συγκεκριμένα, οι αναγνώστες της ηλεκτρονικής έκδοσης του «Guardian» τον Ιανουάριο έφτασαν τις 29.811.671 παρουσιάζοντας αύξηση κατά 51% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2008. Η ιστοσελίδα της «Τelegraph» παρουσίασε αύξηση 110%, των «Τimes» 52%, του «Ιndependent» 108% και της «Μirror» 25%.

Οι επιπτώσεις στη χώρα μας
ΟΠΩΣ ΗΤΑΝ αναμενόμενο, η οικονομική κρίση πλήττει και τον ελληνικό Τύπο. Εφημερίδες και περιοδικά βλέπουν τις κυκλοφορίες τους να πέφτουν και τα διαφημιστικά τους έσοδα να μειώνονται. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ενωσης Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών οι πρωινές ελληνικές εφημερίδες το 2008 κατέγραψαν μείωση στις πωλήσεις τους της τάξης του 15,37% σε σύγκριση με το 2007. Ανάλογη ήταν η μείωση που κατέγραψαν και οι απογευματινές εφημερίδες (15,43%), ενώ οι πωλήσεις των κυριακάτικων φύλλων μειώθηκαν κατά 17,17%.

Το πιο ανησυχητικό είναι η μείωση των διαφημιστικών εσόδων, η οποία πλήττει και όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Τον περασμένο μήνα η διαφημιστική δαπάνη στις εφημερίδες μειώθηκε κατά 22,60% σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2008, ενώ η συνολική δαπάνη μειώθηκε κατά 13,5%. Σε μεγάλες εφημερίδες γίνονται αλλαγές και σποραδικές απολύσεις, σε άλλες γίνεται λόγος για μειώσεις αποδοχών, περικοπές στα έξοδα και σχέδια εθελουσίας εξόδου. Σε πολλά περιοδικά μειώνουν τις αμοιβές των εξωτερικών συνεργατών, ενώ διακόπτεται η κυκλοφορία ένθετων εντύπων σε διάφορες εφημερίδες.