«Στους καθηγητές και τους συναδέλφους μου που μου δίδαξαν περισσότερα απ’ όσα φαντάζονται». Αυτή τη φράση αντικρίζει ο αναγνώστης ήδη στην πρώτη σελίδα του κειμένου. Θα λέγαμε πως το ίδιο περίπου θα σκεφθεί για τον συγγραφέα και ο (καλοπροαίρετος) αναγνώστης, φθάνοντας στην τελευταία σελίδα του βιβλίου που εμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2022.
Ο Τόνι Ρόθμαν, αμερικανός θεωρητικός φυσικός γεννημένος το 1953, έχοντας διδάξει ακόμη και σε Χάρβαρντ και Πρίνστον, αποδεικνύεται και προικισμένος εκλαϊκευτής. Διότι έχοντας στη διάθεσή του μόνον 200 σελίδες, ξεκινώντας από τον νόμο του Νεύτωνα για τη βαρύτητα και την υποχρέωση να μη χρησιμοποιήσει ούτε έναν μαθηματικό τύπο σε ολόκληρο το βιβλίο, φθάνει να ασχοληθεί με την υπερσυμμετρία (αναφέροντας τελικά ότι «στον μεγάλο επιταχυντή αδρονίων του CERN, δεν έχει βρεθεί καμία ένδειξη για την ύπαρξη υπερσυμμετρίας») αλλά και με τη θεωρία των χορδών και την αρχή της ελαχίστης δράσης. Επικεφαλίδες για μεγάλα κεφάλαια της Φυσικής, που έχουν προκαλέσει σημαντικούς, κατά καιρούς, καβγάδες μεταξύ των ερευνητών.
Ο αναγνώστης σε όλες σχεδόν τις σελίδες του βιβλίου αισθάνεται πως το πηδάλιο είναι σε σταθερά χέρια και ο τιμονιέρης-συγγραφέας προλαβαίνει τις περισσότερες από τις απορίες του. Αλλο αν στις τελευταίες γραμμές αποδεικνύεται ότι πιστεύει πιο πολύ στην «ανθρωπική αρχή» γράφοντας ότι «πολλοί φυσικοί, ακόμα και εκείνοι που τα προτάσσουν, εκλαμβάνουν τα ανθρωπικά επιχειρήματα ως πράξεις απελπισίας. Πράξεις απελπισίας, όμως, που μπορεί να είναι αναπόφευκτες σε μια εποχή που οι ποσοτικές μας θεωρίες έχουν καταστεί τόσο υποθετικές…».
Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι σύμφωνα με την ανθρωπική αρχή το Σύμπαν έχει την ηλικία και τις θεμελιώδεις φυσικές σταθερές που είναι απαραίτητες για να φιλοξενήσει την ευφυή ζωή. Ο ανθρωπικός συλλογισμός έχει χρησιμοποιηθεί για να απαντήσει στο ερώτημα γιατί ορισμένες μετρούμενες φυσικές σταθερές παίρνουν τις τιμές που παίρνουν, αντί για κάποιες άλλες αυθαίρετες τιμές, και για να εξηγήσει την αντίληψη ότι το Σύμπαν φαίνεται να είναι καλά συντονισμένο για την ύπαρξη ζωής.
Το βιβλίο ξεκινάει με το να καθορίσει τη διαφορά της κοσμολογίας από την αστρονομία και την αστροφυσική (η διαφορά έχει να κάνει με την κλίμακα, ένας κοσμολόγος ασχολείται με την ευρύτερη δυνατή εικόνα για ό,τι μας περιβάλλει) και ανεβαίνει την κλίμακα με πρώτο και δεύτερο σκαλοπάτι την ειδική και τη γενική θεωρία της σχετικότητας, αντίστοιχα. Ακολουθούν μια σχετικά διεξοδική ανάλυση της ακτινοβολίας υποβάθρου, της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας.
Ακολουθούν δύο πολύ ενδιαφέροντα κεφάλαια όπου η ιδέα για το πληθωριστικό Σύμπαν τίθεται υπό αμφισβήτηση ενώ στη συνέχεια αποδίδει μια όχι αμελητέα πιθανότητα στο θέμα της αναπήδησης του Σύμπαντος. Δηλαδή στο ερώτημα τι υπήρχε πριν από αυτό το Σύμπαν η απάντηση να είναι πως υπήρχε ένα άλλο που συρρικνωνόταν αλλά πριν περάσει το όριο της οριστικής σύνθλιψης, κάποια «στιγμή», μόλις 10-43 δευτερόλεπτα πριν από τη μεγάλη σύνθλιψη, να άρχισε πάλι να διαστέλλεται!
Στη συνέχεια σειρά παίρνει το πρόβλημα του κατά πόσο στα βαρυτικά και τα κβαντικά φαινόμενα μπορεί να υπάρξει ένα μόνον εργαλείο που να τα χειρίζεται αποτελεσματικά κάνοντας υπολογισμούς και προβλέψεις και για τα δύο. Η δυσκολία έγκειται στο ότι η κβαντική μηχανική αγνοεί τη βαρύτητα και η γενική σχετικότητα την κβαντική μηχανική. Εκεί εμφανίζονται δύο θεωρίες, η μία για τις χορδές [με θεμελιώδεις δομικούς λίθους μικροσκοπικές χορδές (αδύνατον να τις «δει» και το καλύτερο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο στον κόσμο)] και η άλλη είναι η κβαντική βαρύτητα βρόχων (όπου «βρόχοι» οι βασικοί δομικοί λίθοι του χωροχρόνου). Οι οπαδοί των δύο θεωριών χτυπιούνται ακόμη με λύσσα… Ταλιμπάν.
Και το βιβλίο κλείνει, όπως ήδη αναφέραμε, με ένα κεφάλαιο σχετικό με την ανθρωπική αρχή. Ασχετα από το τι πιστεύει ο καθένας μας όταν τα πράγματα ξεφεύγουν από τις πράξεις στον πίνακα ή στο χαρτί, το βιβλίο αυτό είναι πολύ καλό για όποιον θέλει να ξεκινήσει από κάπου. Η μετάφραση και η επιμέλεια γλώσσας (Α. Σπανού και Δ. Τομαράς, αντίστοιχα) μου φάνηκαν πολύ καλές, οπότε έχει προκύψει τελικά ένα κείμενο εξαιρετικά ευανάγνωστο.
