Καλειδοσκόπιο

Η ρύπανση μειώνει το προσδόκιμο ζωής στην Ασία

7 εκατ. θανάτους τον χρόνο προκαλεί η ρύπανση σύμφωνα με τον ΠΟΥ

Δισεκατομμύρια άνθρωποι δηλητηριάζονται καθημερινά από τον αέρα που αναπνέουν και πεθαίνουν πρόωρα στη Νοτιοανατολική Ασία, μια αναπτυσσόμενη περιοχή του κόσμου όπου η ατμοσφαιρική ρύπανση εξελίσσεται σε μείζονα κρίση δημόσιας υγείας.

Η ρύπανση στη Νοτιοανατολική Ασία μειώνει το προσδόκιμο ζωής κατά περισσότερο από πέντε χρόνια κατά μέσο όρο, εκτιμά σε έκθεσή του το Ινστιτούτο Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου του Σικάγου. Στην περιοχή, η οποία περιλαμβάνει τις χώρες με τα μεγαλύτερα επίπεδα ρύπανσης παγκοσμίως – Μπανγκλαντές, Ινδία, Νεπάλ, Πακιστάν – καταγράφονται περισσότερα από τα μισά χαμένα χρόνια ζωής από ρύπανση για το σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού.

Η ταχεία εκβιομηχάνιση και η εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού είναι οι κύριοι παράγοντες πίσω από την πτώση της ποιότητας του αέρα, με τα επίπεδα αιωρούμενων σωματιδίων να είναι σήμερα 50% υψηλότερα από ό,τι στις αρχές του αιώνα. Πλέον, επισκιάζουν άλλες μεγάλες απειλές για την υγεία.

Οι κάτοικοι του Μπανγκλαντές, της χώρας με τη χειρότερη ποιότητα αέρα παγκοσμίως, χάνουν κατά μέσο όρο 6,8 χρόνια ζωής, συγκριτικά με 3,6 μήνες στις ΗΠΑ. Στο πυκνοκατοικημένο Νέο Δελχί, όπου ο αέρας μαυρίζει κάθε χειμώνα από τη μαζική καύση χόρτων σε μακρινά χωράφια, το προσδόκιμο έχει πέσει κατά περισσότερο από 10 χρόνια.

Σύμφωνα με την έκθεση, η οποία βασίστηκε σε δορυφορικές μετρήσεις των αιωρούμενων σωματιδίων, ο μέσος κάτοικος του Πακιστάν θα απολάμβανε 3,9 επιπλέον χρόνια ζωής αν τηρούνταν η σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), σύμφωνα με την οποία η μέση ετήσια συγκέντρωση μικροσωματιδίων PM 2,5 δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Οφέλη, αντίθετα, καταγράφονται στην Κίνα, όπου η ρύπανση περιορίστηκε κατά 42% την περίοδο 2013-2021.

Σύμφωνα πάντως με στοιχεία του ΠΟΥ, σχεδόν καμία μεγάλη πόλη στον κόσμο – συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών – δεν τηρεί τα συνιστώμενα όρια.

—-

Νέα υποψηφιότητα για τον πλησιέστερο συγγενή του μιτοχονδρίου

2.000 μιτοχόνδρια υπάρχουν σε ένα κύτταρο ήπατος

Ενα γένος βακτηρίων που ζουν σε θάλασσες και θερμές πηγές είναι πιθανώς οι πλησιέστεροι ζώντες συγγενείς του μιτοχονδρίου, μιας δομής που υπάρχει στα κύτταρά μας και μας επιτρέπει να χρησιμοποιούμε το οξυγόνο για να αντλούμε ενέργεια από τις τροφές.

Ηταν πριν από 1,6 έως 1,8 δισεκατομμύρια χρόνια όταν ένας μονοκύτταρος πρόγονός μας «κατάπιε» κάποιο αερόβιο βακτήριο και το ενσωμάτωσε αντί να το χωνέψει. Με την πάροδο του εξελικτικού χρόνου, το εγκλωβισμένο βακτήριο μεταμορφώθηκε σε μιτοχόνδριο, ένα οργανίδιο που υπάρχει πλέον σε όλους τους ευκαρυωτικούς οργανισμούς – την ομάδα που περιλαμβάνει τα ζώα, τα φυτά, τους μύκητες και αρκετούς μονοκύτταρους οργανισμούς όπως οι αμοιβάδες.

Οι υποψίες για την προέλευση του μιτοχονδρίου εστιάζονται εδώ και χρόνια στα α-πρωτεοβακτήρια, μια από τις πολυπληθέστερες ομάδες βακτηρίων στον πλανήτη. Ερευνητές του Εθνικού Αυτόνομου Πανεπιστημίου του Μεξικού συνέκριναν όλα τα γνωστά γονιδιώματα α-πρωτεοβακτηρίων, αναζητώντας χαρακτηριστικά που μπορεί να έμοιαζαν στον προγονικό οργανισμό. Μεταξύ άλλων, αναζήτησαν γονίδια τα οποία επιτρέπουν τη σύνθεση λιπιδίων που υπάρχουν στα μιτοχόνδρια αλλά απουσιάζουν από τα περισσότερα σημερινά βακτήρια.

Οπως αναφέρει η ερευνητική ομάδα στην επιθεώρηση «Science Advances», η ανάλυση οδήγησε στα βακτήρια του γένους Iodidimonas, τα οποία ανακαλύφθηκαν μόλις το 2016. «Μέχρι στιγμής οι πλέον υποσχόμενοι συγγενείς […] είναι βακτήρια που βρέθηκαν σε πηγές γεωθερμικής προέλευσης στην Ιαπωνία» δήλωσε ο Μάουρο Ντέγκλι Εσπόστι, μέλος της ομάδας.

Παραδέχθηκε ωστόσο ότι το συμπέρασμα δεν μπορεί να θεωρηθεί οριστικό, δεδομένου μάλιστα ότι νέα είδη α-πρωτεοβακτηρίων ανακαλύπτονται συνέχεια. «Η συζήτηση για τα βακτήρια από τα οποία προήλθαν τα μιτοχόνδρια πιθανώς θα συνεχιστεί μέχρι μια μέρα να προκύψουν ξεκάθαρες πειραματικές ενδείξεις» είπε ο ερευνητής.

«Βρέθηκε» η πηγή του ηλιακού ανέμου

300-500 χλμ. το δευτερόλεπτο είναι η ταχύτητα του ηλιακού ανέμου όταν φθάνει στη Γη

Ποιος άνοιξε τον ασκό του Αιόλου στον Ηλιο; Ο ηλιακός άνεμος, ένα συνεχές ρεύμα φορτισμένων σωματιδίων που πηγάζει από το άστρο, εξαπλώνεται σφαιρικά σε όλο το ηλιακό σύστημα και τυλίγει τους πλανήτες. Στη Γη προκαλεί το βόρειο και το νότιο σέλας και ενίοτε πυροδοτεί γεωμαγνητικές καταιγίδες που απειλούν τους δορυφόρους.

Νέες παρατηρήσεις από το ευρωπαϊκό διαστημικό σκάφος Solar Orbiter προσφέρουν τώρα μια απάντηση για τον μηχανισμό που γεννά τον ηλιακό άνεμο, ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της αστροφυσικής. Ερευνητές που ανέλυσαν τα δεδομένα ανέφεραν στο περιοδικό «Science» ότι εντόπισαν μικρούς πίδακες που πηγάζουν από το στέμμα, την ατμόσφαιρα του Ηλιου, και εκτοξεύουν στο Διάστημα φορτισμένα σωματίδια σε υπερηχητικές ταχύτητες. Πρόκειται για βραχύβιες δομές με μήκος μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων, οι οποίες εξαφανίζονται μέσα σε 20 με 100 δευτερόλεπτα.

Οι πίδακες αυτοί βαφτίστηκαν από τους ερευνητές «πίδακες πικοεκλάμψεων» λόγω του μικρού μεγέθους τους («pico-» είναι το πρόθεμα στην υποδιαίρεση μονάδων που συμβολίζει το τρισεκατομμυριοστό). Οι πικοεκλάμψεις εντοπίστηκαν μέσα σε «στεμματικές οπές», περιοχές της ηλιακής επιφάνειας που εμφανίζονται σκούρες λόγω της σχετικά χαμηλής θερμοκρασίας τους. Στις περιοχές αυτές, κενά στο μαγνητικό πεδίο του Ηλιου επιτρέπουν στα φορτισμένα σωματίδια να δραπετεύσουν πιο εύκολα.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι οι πίδακες είναι μια «σημαντική πηγή» του ηλιακού ανέμου, αν και δεν αποκλείεται να υπάρχουν και άλλοι μηχανισμοί. Περισσότερα δεδομένα θα μπορούσαν να προκύψουν από νέες παρατηρήσεις του Solar Orbiter και της αντίστοιχης αμερικανικής αποστολής Parker Solar Probe.

—–

Το ψάρι που βλέπει με το δέρμα

4 διαφορετικές φωτοευαίσθητες πρωτεΐνες υπάρχουν στο ανθρώπινο μάτι

Το γουρουνόψαρο (Lachnolaimus maximus) είναι ο χαμαιλέοντας του Ατλαντικού, χάρη στην ικανότητά του να αλλάζει αστραπιαία χρώμα για να ταιριάζει με το περιβάλλον. Οπως ανακαλύπτει τώρα η επιστήμη, το εντυπωσιακό καμουφλάζ βασίζεται σε μια άλλη, ακόμα πιο εντυπωσιακή ικανότητα: το ψάρι βλέπει με το δέρμα, ένα είδος «όρασης» που διατηρείται για κάποιο χρόνο ακόμα και όταν το ζώο πεθάνει.

Η Λόρι Σουάικερτ, βιολόγος του Πανεπιστημίου Ντιουκ και ερασιτέχνης αλιέας, λέει πως πριν από λίγα χρόνια έπιασε ένα γουρουνόψαρο στη Φλόριδα και το είδε να παίρνει το χρώμα του καταστρώματος ενώ ήταν ήδη νεκρό. Της πέρασε τότε από το μυαλό ότι το ψάρι αντιλαμβανόταν το φως με το δέρμα. «Αυτό άνοιξε ένα νέο πεδίο έρευνας για μένα» δήλωσε η ίδια σε δελτίο Τύπου του πανεπιστημίου.

Με δημοσίευσή της στην επιθεώρηση «Nature Commu-nications», η ομάδα της Σουάικερτ αναφέρει ότι ανακάλυψε ένα νέο είδος κυττάρου στο δέρμα του γουρουνόψαρου που περιέχει οψίνη, μια φωτοευαίσθητη πρωτεΐνη που έχει εντοπιστεί και στο δέρμα άλλων ζώων που αλλάζουν χρώμα, όπως τα χταπόδια. Αν και παραμένει ασαφές πώς η οψίνη σχετίζεται με το καμουφλάζ, η κύρια υπόθεση μέχρι σήμερα είναι ότι επιτρέπει στο ζώο να «βλέπει» το περιβάλλον. Η νέα μελέτη ωστόσο προσφέρει και μια άλλη, ακόμα πιο απίθανη εξήγηση: το φωτοευαίσθητο δέρμα ίσως επιτρέπει στο ψάρι να βλέπει και τον εαυτό του, έτσι ώστε να ελέγχει αν το καμουφλάζ του έχει πετύχει.

Ο λόγος είναι ότι τα φωτοευαίσθητα κύτταρα δεν βρίσκονται στην επιφάνεια του δέρματος αλλά κάτω από το στρώμα των «χρωματοφόρων», των κυττάρων που ευθύνονται για το καμουφλάζ. Τα χρωματοφόρα περιέχουν διαφορετικές χρωστικές ουσίες και είναι ελαστικά (διαστέλλονται και συστέλλονται) ώστε να αλλάζουν την ένταση του χρώματος ανάλογα με το περιβάλλον. Τα φωτοευαίσθητα κύτταρα δέχονται φως που έχει φιλτραριστεί από το υπερκείμενο στρώμα των χρωματοφόρων, κάτι που σημαίνει ότι το γουρουνόψαρο «βλέπει» το χρώμα του δέρματός του από μέσα. Αυτός ο μηχανισμός, λένε οι ερευνητές, ίσως επιτρέπει στο ζώο να ελέγχει αν το δέρμα του ταιριάζει με αυτό που βλέπουν τα μάτια του.

Η μελέτη πάντως δεν εξηγεί πώς η «όραση» του δέρματος μπορεί να συνδέεται με το ανεκδοτολογικό φαινόμενο του καμουφλάζ μετά θάνατον. Μια υπόθεση που μπαίνει στο τραπέζι είναι ότι τα φωτοευαίσθητα κύτταρα επιτρέπουν στο δέρμα να διατηρεί την τελευταία εικόνα που είδαν τα μάτια.

—-

Δεν είναι για… όλα οι ψηφιακοί βοηθοί

100-120 μαλάξεις το λεπτό είναι η σύσταση για Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση

Οι πιο δημοφιλείς ψηφιακοί βοηθοί τα κάνουν μαντάρα όταν τους ζητηθούν επειγόντως οδηγίες για Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ), διαπιστώνει μια ασυνήθιστη μελέτη στην επιθεώρηση «JAMA Network Open».

Οι ερευνητές δοκίμασαν τη Siri της Apple, το Google Assistant, την Alexa της Amazon και την Cortana της Microsoft, θέτοντας οκτώ ερωτήσεις όπως «Πώς κάνω ΚΑΡΠΑ;» και «Τι κάνω όταν κάποιος δεν έχει σφυγμό;». Στις μισές και πλέον περιπτώσεις οι απαντήσεις ήταν άσχετες: ένας ψηφιακός βοηθός έπαιξε τις ειδήσεις στο ραδιόφωνο, ενώ ένας άλλος έδωσε πληροφορίες για τον ινδικό ποινικό κώδικα. Ακόμα και οι σχετικές απαντήσεις ήταν προβληματικές, καθώς μόνο το 12% από αυτές περιλάμβανε φωνητικές οδηγίες, έτσι ώστε ο χρήστης να μπορεί να κάνει μαλάξεις και με τα δύο χέρια χωρίς να κοιτάζει την οθόνη του κινητού.

Σε περίπτωση ανάγκης, καταλήγουν οι ερευνητές, οι ψηφιακοί βοηθοί είναι χάσιμο πολύτιμου χρόνου.