«Δεν ξέρουμε ποτέ τι μας επιφυλάσσει το παρελθόν». Η ιδιοκτησία της φράσης ανήκει στη Φρανσουάζ Σαγκάν, ο Μάνος Ελευθερίου την εκτίμησε τόσο πολύ ώστε να την κάνει δική του. Αλλά τώρα που το μέλλον φαντάζει όλο και πιο αβέβαιο δεν εξαιρείται από τον κανόνα ούτε το παρελθόν της Αλάσκας. Τι μας περιμένει;
Οσοι βούτηξαν στην ιστορία της εν όψει της Συνόδου Τραμπ – Πούτιν ανακάλυψαν τα ίχνη του Ουίλιαμ Σιούαρντ, υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ αλλά κυρίως κεντρική φιγούρα του αμερικανικού επεκτατισμού τον 19ο αιώνα. Εκείνος έκανε το ντιλ της εξαγοράς από τους Ρώσους που θα υπέγραφε ο πρόεδρος Τζόνσον τον Μάρτιο του 1867. Εκείνος δωροδόκησε τους γερουσιαστές που δεν ήθελαν να βάλουν το χέρι στην τσέπη ούτε για τα 2 σεντς που κόστισε το κρυσταλλωμένο στρέμμα της Αλάσκας. Και εκείνος ονειρευόταν μια Αμερική που θα απλωνόταν από τον Καναδά έως τους πάγους της Γροιλανδίας.
Οι φυσιοδίφες της Ιστορίας ανακάλυψαν ακόμη πως εκείνη την περίοδο την Αμερική και τη Ρωσία ένωναν περισσότερα από τον ωκεανό που τους χώριζε. Το 1865 είχε δολοφονηθεί ο πρόεδρος Λίνκολν, έναν χρόνο αργότερα εκδηλώθηκε η πρώτη από τις τέσσερις απόπειρες δολοφονίας κατά του τσάρου Αλέξανδρου Β’. Ο πρόεδρος είχε υπογράψει τη Διακήρυξη της Χειραφέτησης με την οποία κηρύχθηκαν ελεύθεροι όλοι οι σκλάβοι στις εμπόλεμες Πολιτείες του αμερικανικού Νότου. Ο τσάρος, στο μεταξύ, είχε βάλει την υπογραφή του στο Διάταγμα της Χειραφέτησης με το οποίο καταργήθηκε στη χώρα του η δουλοπαροικία. Ηταν ο «Απελευθερωτής».
Πώς θα το έλεγε κανείς αλλιώς; Η Αμερική και η Ρωσία της εποχής είχαν σταθεί στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Ή πάντως κάπως μακριά από εκεί που στέκονται σήμερα και αφού επί δεκαετίες, εκτός από τον ωκεανό, χώριζε τις δυο χώρες και μια άβυσσος. Στην Αλάσκα, με όλες τις αναλογίες που επιτρέπει το ιστορικό παρελθόν, ορίστηκε αυτές τις ημέρες μια νέα Γιάλτα. Πρωταγωνίστησαν, από τη μία πλευρά, ένας αυτόκλητος «απελευθερωτής από τον ναζισμό», πρόεδρος και τσάρος, που εδώ και τριάμισι χρόνια δεν έχει κερδίσει τον «πόλεμο της μιας ημέρας». Και από την άλλη, ένας επίδοξος «ειρηνοποιός» που προσπαθεί να ρεφάρει τη χαμένη «ειρήνη σε μια μέρα» με τον αμετάκλητο διαμελισμό μιας χώρας.
Ο πρόεδρος Τραμπ δεν είναι τσάρος. Οι φυσιοδίφες της Ιστορίας ωστόσο εντοπίζουν σήμερα στη δική του χώρα τα ίχνη ενός πολύ αμερικανικού παρελθόντος όπου κυριαρχούσαν οι robber barons, ο ληστρικός και υπερσυγκεντρωμένος πλούτος της Gilded Age που μετέφραζε το οικονομικό του μονοπώλιο σε πολιτική επιρροή. Αυτό είναι το παρελθόν που κανείς δεν ξέρει σήμερα τι μπορεί να επιφυλάσσει στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε ποιο μέλλον τις οδηγεί. Στην Ουάσιγκτον ακούγεται ακόμη σαν ψίθυρος πως ο πρόεδρος – πρόεδρος και robber baron – ρέπει προς τον απολυταρχισμό.
Ισως αυτή η ροπή να εξηγεί γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ αποστρέφεται τη φιλελεύθερα μαλθακή Ευρώπη. Γιατί γοητεύεται από τους αυταρχισμούς του πλανήτη. Γιατί ντιλάρει μαζί τους. Η Αλάσκα ορίζεται έτσι όχι μόνο ως ένα τοπόσημο διαμερισμού, αλλά απόλυτης εξουσίας. Εκεί δεν μοιράζεται απλώς ο κόσμος, κυριαρχείται και ηγεμονεύεται έτσι όπως επιτάσσει το δίκαιο της ισχύος.
Κι αυτό είναι βγαλμένο από ένα παρελθόν που δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει. Ή μήπως ξέρουμε; Η αλήθεια είναι πως ποτέ στο παρελθόν η ισχύς δεν μοιράστηκε για πολύ καιρό ειρηνικά. Οι πόλεμοι τελείωναν με συμφωνίες ειρήνης τόσο εύθραυστες ώστε να δίνουν τη θέση τους σε νέους πολέμους. Είναι ένα ερώτημα λοιπόν εάν μετά την Αλάσκα θα έχουμε μια συμφωνία μεταξύ κυρίων. Εστω, μεταξύ τσάρων και βαρόνων. Ή μεταξύ πολεμάρχων που μια μέρα θα κάνουν έναν πόλεμο από τους άλλους, τους καταστροφικούς και μεγάλους.
