Πριν από μερικές ημέρες ο Τζερόμ Πάουελ, πρόεδρος της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας, δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σε μη διατηρήσιμη δημοσιονομική κατάσταση (unsustainable fiscal path). Το γεγονός αυτό, που επιβεβαιώνεται και από τις τιμές των αμερικανικών ομολόγων, θέτει το ερώτημα σε ποιον βαθμό μπορεί το δολάριο να διατηρεί το σημερινό του μερίδιο στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα ως «νόμισμα διακράτησης» (reserve currency) και τι σημαίνει αυτό για το ευρώ, το οποίο είναι επίσης ένα παγκόσμιο «reserve currency», με πολύ μικρότερα όμως μερίδια.

Συγκεκριμένα σε ό,τι αφορά τα παγκόσμια αποθεματικά (IMF COFER), το δολάριο έχει περίπου 58%, σε σχέση με περίπου 20% του ευρώ, από πλευράς διεθνώς εκδοθέντος χρέους το δολάριο έχει περίπου 65% (ευρώ περίπου 22%), ενώ στις καθημερινές διεθνείς συναλλαγές μέσω SWIFT τα ποσοστά είναι πολύ πιο ισορροπημένα (42% έναντι 32%).

Τι θα σήμαινε μια άνοδος του μεριδίου του ευρώ ως reserve currency; Εάν το ευρώ αυξήσει το μερίδιό του ώστε να προσεγγίσει ή να πλησιάσει το μερίδιο του στις καθημερινές διεθνείς συναλλαγές (32%), αυτό για τις χώρες της ευρωζώνης θα σήμαινε μείωση κόστους δανεισμού (δημόσιου και ιδιωτικού), κέρδη για τις κεντρικές τράπεζες του ευρώ (σε τελική ανάλυση για τα υπουργεία Οικονομικών της ευρωζώνης), από την έκδοση περισσότερων ευρώ, αυξημένη προσέλκυση διεθνών επενδύσεων στη ζώνη του ευρώ, σταθερότερο νόμισμα με μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε κρίσεις και αυξημένη γεωπολιτική επιρροή.

Ολα αυτά σημαίνουν μεγάλα οφέλη, δημοσιονομικά, οικονομικά και γεωπολιτικά, για τους λαούς της ευρωζώνης. Δεν μιλάμε για τα πλεονεκτήματα μιας κυρίαρχης θέσης, όπως αυτής που είχε για δεκαετίες το δολάριο, τα οποία τού επέτρεπαν να χρηματοδοτεί με την έκδοση δολαρίων ένα υψηλό εμπορικό έλλειμμα. Αναφερόμαστε στο να αντικατοπτρίζει απλώς το ευρώ, ως νόμισμα διακράτησης, τη διεθνή θέση του ως νόμισμα συναλλαγών.

Τι όμως θα έπρεπε να κάνουν η ευρωζώνη και η ΕΚΤ για να ενισχύσουν τον ρόλο του ευρώ στις παγκόσμιες συναλλαγές και αποθεματικά; Θα χρειαζόταν να  υιοθετήσουν ένα συνεκτικό σύνολο πολιτικών, με κύρια στοιχεία τους τα ακόλουθα:

  • Δημιουργία ενός ασφαλούς ευρωομολόγου, με την έκδοση κοινών ευρωπαϊκών ομολόγων (όπως στο Ταμείο Ανάκαμψης NextGenEU) που θα παρέχουν ασφαλή, ρευστά περιουσιακά στοιχεία για παγκόσμιους επενδυτές. Ηδη η διαφαινόμενη έκδοση κοινών αμυντικών ομολόγων είναι ένα καλό πρώτο βήμα, όμως το κλειδί για τον ρόλο του reserve currency είναι η σταθερή και όχι ευκαιριακή έκδοση ευρωπαϊκών ομολόγων, ενδεχομένως στο πλαίσιο του νέου πολυετούς χρηματοοικονομικού πλαισίου, ώστε να υπάρχει ασφάλεια και για την έκδοση ευρωπαϊκών ομολόγων και στο μέλλον.
  • Εμβάθυνση της Ενωσης των αγορών κεφαλαίου, με μεγαλύτερη ομογενοποίηση των αγορών χρήματος, μετοχών και ομολόγων μεταξύ των κρατών-μελών. Κάτι που αφορά στην ουσία την ολοκληρωμένη υλοποίηση των υφιστάμενων ευρωπαϊκών συνθηκών, που ήδη προβλέπουν την έννοια του ενιαίου οικονομικού χώρου, που ακόμη δεν υπάρχει λόγω της πολυδιάσπασης του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού και ενεργειακού συστήματος. Η μεγαλύτερη ρευστότητα και η ευκολότερη προσβασιμότητα θα πολλαπλασίαζαν την εμπιστοσύνη προς το ευρώ, η οποία επί της ουσίας είναι ήδη σημαντική λόγω της πιο υπεύθυνης δημοσιονομικής πολιτικής της ευρωζώνης. Μια πρώτη εικόνα – η οποία δεν είναι απολύτως συγκρίσιμη λόγω μεθοδολογικών διαφορών – έχει την ευρωζώνη στο 87% (χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ) έναντι ενός σημαντικά μεγαλύτερου χρέους (ενδεικτικά για λόγους δυσκολίας συγκρισιμότητας), 124% των Ηνωμένων Πολιτειών.
  • Ενίσχυση της ενιαίας εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας της ΕΕ, που συμπληρώνει την εμπιστοσύνη που δημιουργούν οι θεσμοί με την εμπιστοσύνη που δημιουργεί και η ισχύς. Η διπλωματική ισχύς που προσφέρει ένα σύστημα ισχυρών και ασφαλών συμμαχιών και η στρατιωτική ισχύς που διασφαλίζει την ακεραιότητα των χωρών που εκδίδουν το νόμισμα.
  • Διατήρηση της ανεξαρτησίας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και ενθάρρυνσή της στην υιοθέτηση μιας πολιτικής αυξημένης διεθνούς επιρροής από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης.
  • Προπαντός, η διατήρηση και ενίσχυση της πολιτικής ενότητας της Ευρώπης. Ανευ αυτού καμία ευρωπαϊκή πολιτική δεν μπορεί να υλοποιηθεί αποτελεσματικά. Κάτι που στη δύσκολη περίοδο που διανύουμε δεν είναι αναγκαίο μόνο για λόγους νομισματικούς, αλλά προπαντός για λόγους υπαρξιακούς, αφού όλο και περισσότερο η δημοκρατία και η διεθνής έννομη τάξη που κατεξοχήν υπερασπίζεται η Ευρώπη βρίσκονται εν κινδύνω.

Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και άλλα επί μέρους στοιχεία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου (π.χ. ανάπτυξη του ψηφιακού ευρώ, κινήσεις για αύξηση χρήσης του ευρώ στο διεθνές εμπόριο και προπαντός στο ενεργειακό εμπόριο, ενθάρρυνση συνεργασιών με άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες του δυτικού κόσμου κ.λπ.), όμως το κλειδί όλης της πολιτικής είναι η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Χωρίς την πολιτική βούληση για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ενοποίηση κανένα σχέδιο δεν μπορεί να προχωρήσει.

Σήμερα άλλωστε, με τον κόσμο να αλλάζει και τις προκλήσεις να πολλαπλασιάζονται και για το ευρώ και για την Ευρώπη, καμία άλλη πολιτική πέραν της μεγαλύτερης ενοποίησης δεν είναι βιώσιμη. Ούτε στο πεδίο της οικονομίας, ούτε της άμυνας, ούτε της εξωτερικής πολιτικής, ούτε καν της διατήρησης των κεκτημένων δημοκρατικών δικαιωμάτων των ευρωπαϊκών λαών.

Ο κ. Θεόδωρος Σκυλακάκης είναι βουλευτής Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας.