Η είδηση περί ανάθεσης, από τον πρωθυπουργό της Αλβανίας, υπουργικών καθηκόντων σε μηχανή τεχνητής νοημοσύνης πυροδότησε συζητήσεις. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με βαρύ ιστορικό διαφθοράς και αναποτελεσματικότητας του κράτους, η προοπτική ανάθεσης πολιτικών καθηκόντων – εκτελεστικών μάλιστα – σε μηχανές τεχνητής νοημοσύνης έβαλε αρκετούς σε πειρασμό.

Ο Αριστοτέλης, στα «Πολιτικά» (1328b35-1329a1,1253b30-1254a1), αναφέρει ότι εάν τα εργαλεία μπορούσαν να εκτελέ­σουν εργασίες κατόπιν εντολής, ή ακόμα και άνευ εντολής, προλαμβάνοντας τις ανάγκες των ανθρώπων, δεν θα χρειάζονταν δούλοι. Συνεπώς, οι πολίτες θα βελτιώνονταν, αφιερώνοντας τον χρόνο τους στη μόρφωση, την καλλιέργεια της αρετής και την ενασχόληση με τα κοινά.  Πιο διεισδυτικός όμως φαίνεται ο στοχασμός του Ομήρου. Στην «Ιλιάδα» (Σ 419) αναφέρεται ότι ο Ηφαιστος είχε κατασκευάσει δύο μηχανικές προ­σωπικές βοηθούς. Πλέον της νοημοσύνης, διέθεταν φρόνηση, όπως εμφατικά επισημαίνεται με τη φράση «νόος εστί μετά φρεσίν».

Παρότι ο συνδυασμός νοημοσύνης και φρόνησης – στις μηχανές που αισιόδοξα οραματίστηκε – δεν φαίνεται να απασχόλησε τον Αριστοτέλη, ο Ομηρος είχε συνείδηση της επικινδυνότητας ευφυών μηχανών που θα στερούνταν κοινής αίσθησης και φρόνησης. Η ικανότητα κατανόησης των κανόνων του κόσμου – των αξιών πάνω στις οποίες είναι δο­μημένες και των τρόπων που λειτουργούν οι πολιτικές κοινωνίες μας – αποτελεί μια κομβικής σημασίας ανθρώπινη δεξιότητα, πρωτίστως στο πεδίο της πολιτικής πράξης.

Μια δεξιότητα που αναπτύσσεται με την κοινωνική αλληλεπίδραση, την παιδεία και την πολιτική εμπειρία και δεν είναι δυνατόν, προσώρας, να συνοψιστεί σε μορφή κώδικα. Οι μηχανές τεχνητής νοημοσύνης δεν κατανοούν, ακόμη, τους κανόνες του κόσμου και τη χρήση των παντοειδών «πραγμάτων» του κόσμου μας, όπως υποδεικνύουν δεδομένα σχετικών ερευνών.

Οι μηχανές τεχνητής νοη­μοσύνης μαθαίνουν από δεδομένα. Η ποι­ότητα, το εύρος και το είδος των δεδομένων που αξιο­ποιούν αντικατοπτρίζονται στα παραγόμενά τους. Οσο εκπαιδεύονται και εξελίσσονται χρησιμοποιώντας ανθρωπογενή δεδομένα, οι «ενέρ­γειές» τους δεν γίνεται να διαφέρουν από τις δικές μας, όχι μόνο στις καλές εκδοχές τους αλλά και στις χείριστες, καθώς νομοτελειακά θα μιμηθούν και τις αποτρόπαιες πλευρές της ανθρώπινης νοημοσύνης και των ανθρώπινων έργων, επί τα χείρω μάλιστα. Η βασική αιτία είναι η μη κατανόηση εκ μέρους τους των κανόνων του κόσμου.

Ο Ομηρος αντιλαμβανόταν ότι μόνη η νοημοσύνη είναι δυνητικά επικίνδυνη. Για αυτό επέλεξε να προικίσει τα ανδροειδή του Ηφαίστου με φρόνηση. Επεδίωκε έτσι να δια­σφαλίσει ότι θα κατανοούν τους κανόνες του κόσμου: θα έχουν, δηλαδή, τη δυνατότητα να κρίνουν και να αποφασίζουν, σε πρακτικά ζητήματα της ζωής, με γνώμονα το κοινό αγαθό· θα γνωρίζουν όχι μόνο ποιες είναι οι ορθές πράξεις, αλλά και το πότε και το πώς πρέπει να γίνουν, ώστε να προαχθεί η ευδαιμονία.

Η λήψη πολιτικών αποφάσεων σαφώς προϋποθέτει ευφυΐα και λογικό συλλογισμό, αλλά ταυτόχρονα απαιτεί πολλά περισσότερα: γνώση και κατανόηση των κανόνων του κόσμου, καθώς και πρακτική σοφία. Χαρακτηριστικά που δεν διαθέτουν οι μηχανές τεχνητής νοημοσύνης στην παρούσα φάση.

*Ας υπάρξει η ΑΙ και ας χαθεί ο κόσμος

Ο κ. Γιώργος Στείρης είναι καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών