Οι αγορές παραμένουν ανάστατες, ανήσυχες, μα και αρκούντως κινητικές απέναντι στα αλλοπρόσαλλα κύματα δασμών και στα επιθετικά μηνύματα προστατευτισμού που εκπέμπει σταθερά από την επανεκλογή του ο νέος αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ. Ηδη ο κύκλος που τον περιβάλλει στη διακυβέρνηση των ΗΠΑ νιώθει έντονη την πίεση και την αμφισβήτηση των απαιτητικών αγορών κεφαλαίου.

Οι τελευταίες, υπό το βάρος της απότομης στροφής στον προστατευτισμό, αποτιμήσεις των αμερικανικών περιουσιακών στοιχείων, των ομολόγων κυρίως, μέσω των οποίων χρηματοδοτούνται τα υψηλά εμπορικά και δημοσιονομικά ελλείμματα, όπως και το υπέρογκο δημόσιο χρέος, κλόνισαν την πίστη των συνεργατών του Τραμπ στην επιχείρηση αλλαγής του μοντέλου ανάπτυξης μέσω της υπερδιόγκωσης των δασμών.

Η θέση του δολαρίου

Οι μαζικές, κατά τα φαινόμενα, πωλήσεις αμερικανικών ομολόγων από ιαπωνικά, κινεζικά, αλλά και ευρωπαϊκά επενδυτικά σχήματα – εσχάτως κυκλοφόρησαν πληροφορίες που ήθελαν ισχυρά σουηδικά ασφαλιστικά ταμεία να προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις – θορύβησαν τις αμερικανικές αρχές και σύμφωνα με αναλυτές ανάγκασαν τον αμερικανό πρόεδρο να αμβλύνει το βάρος των δασμών στα κινεζικά ηλεκτρονικά αγαθά και να παγώσει για ενενήντα μέρες τους υπερβολικούς δασμούς για τον υπόλοιπο κόσμο.

Εγκυροι οικονομολόγοι επισημαίνουν ότι η πολιτική δασμών, αυτή η γεμάτη αυταπάτες και ψευδαισθήσεις αμερικανική διολίσθηση στον προστατευτισμό και τον διεθνή απομονωτισμό, θέτει υπό αίρεση την εδώ και πολλές δεκαετίες θέση του δολαρίου ως κυρίαρχου αποθεματικού νομίσματος παγκοσμίως και συνιστά καίριο πλήγμα στην αμερικανική ευημερία.

Η Τζάνετ Γέλεν, υπουργός Οικονομικών στα χρόνια της προεδρίας Μπάιντεν, δήλωσε πως πρώτη φορά βλέπει τέτοιας έκτασης αυτοτραυματισμό της οικονομίας από την ίδια την κυβέρνηση. Ο Λάρι Σάμερς επίσης, υπουργός Οικονομικών στον καιρό της προεδρίας Κλίντον, μίλησε για μαζοχιστική πολιτική που ποτέ δεν κόστισε τόσο πολύ σε τόσους πολλούς ανθρώπους.

Προσέφερε κάλυψη

Και αυτό γιατί από το 1971 και εντεύθεν, από τη μεγάλη νομισματική αλλαγή του Ρίτσαρντ Νίξον, από την εγκατάλειψη δηλαδή του μεταπολεμικού κανόνα του χρυσού, το δολάριο κυριάρχησε στον κόσμο, κατέστη αξιόπιστο αποθεματικό νόμισμα και βάση επενδυτικών κινήσεων και επιλογών. Κεφαλαιούχοι από όλον τον πλανήτη αντιμετώπιζαν το δολάριο ως ασφαλές καταφύγιο και συνέρρεαν στις ΗΠΑ προκειμένου να τοποθετήσουν τα όποια πλεονάσματα και αποθέματά τους σε αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία, κυρίως μετοχές και ομόλογα, εταιρικά και δημόσια.

Αυτή η μαζική προσέλκυση αποταμιεύσεων από όλον τον κόσμο δημιουργούσε και δημιουργεί ακόμη ισχυρό πλεόνασμα στο ισοζύγιο κεφαλαίων, ικανό να υπερκαλύπτει και να χρηματοδοτεί απρόσκοπτα τόσο τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα όσο και τα επίσης μεγάλα εμπορικά ελλείμματα. Και μαζί βεβαίως υποστηρίζει, έναντι ελεγχόμενου κόστους μέσω των χαμηλών επιτοκίων, την εξυπηρέτηση του υπέρογκου και συνεχώς αυξανόμενου δημοσίου αμερικανικού χρέους, που πλέον ξεπερνά το ιλιγγιώδες ποσό των 35 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Κοινώς το δολάριο με την ελκυστικότητά του και την κατακτημένη ιδιότητα του ασφαλέστερου διεθνώς επενδυτικού καταφυγίου, προσέφερε πλήρη κάλυψη στην αμερικανική οικονομία, στήριζε και στηρίζει την ανθεκτικότητά της και επιτρέπει μέχρι τώρα τις αμερικανικές κυβερνήσεις να χρηματοδοτούν απρόσκοπτα τα δημοσιονομικά ελλείμματα και χρέη.

Υπονόμευση

Αυτό το απόθεμα εμπιστοσύνης και ελκυστικότητας του δολαρίου, που είναι συνδεδεμένο με την αμερικανική ευημερία στις τελευταίες πολλές δεκαετίες, υπονόμευσε και συνεχίζει να υπονομεύει ο Ντόναλντ Τραμπ με τις επιλογές και τις κινήσεις του, στη διάρκεια των πρώτων ενενήντα ημερών της προεδρίας του. Οσο και αν φαίνεται παράλογο, ήρκεσαν μόνο ενενήντα μέρες για να απειληθεί το απόθεμα εμπιστοσύνης του δολαρίου και να τεθεί εν αμφιβόλω η ευημερία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.

Και άλλοι αμερικανοί πρόεδροι έβλεπαν τη δυσαρμονία μεταξύ του παραγωγικού ελλείμματος και του πλεονάσματος στο ισοζύγιο κεφαλαίων, αναγνώριζαν το εξελισσόμενο παραγωγικό κενό και την υποχώρηση των αμερικανικών υποδομών, αλλά από την άλλη αξιολογούσαν και την αξία του ισχυρού πλεονάσματος στη ζώνη του ισοζυγίου κεφαλαίων. Γι’ αυτό και οι όποιες κινήσεις ήταν προσεκτικές, λελογισμένες, με σκοπό τη σταδιακή μεταβολή και αποκατάσταση μιας νέας ισορροπίας μεταξύ πραγματικής και χάρτινης οικονομίας, χωρίς να τρωθεί η εμπιστοσύνη στο δολάριο.

Αυτή τη στιγμή με την επιθετικότητα της πολιτικής Τραμπ για τους δασμούς και τις ακραίες περικοπές κοινωνικών και λειτουργικών δαπανών του Ιλον Μασκ, οι μεν Αμερικανοί ανησυχούν για την επάρκεια της εισαγωγής κρίσιμων αγαθών και πρώτων υλών για την παραγωγή, το δε πλήθος των διεθνών επενδυτικών σχημάτων φοβάται μήπως είμαστε κοντά στη στιγμή όπου οι ΗΠΑ δεν θα είναι σε θέση να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους απέναντί τους.

Κίνδυνοι και επισφάλειες

Ηδη, το επιτόκιο των αμερικανικών ομολόγων κινείται στη ζώνη του 4,5% και αν τυχόν προσεγγίσει το 5% τα πράγματα θα δυσκολέψουν πολύ, οι κίνδυνοι και οι επισφάλειες θα επαυξηθούν και οι επενδυτές θα κινηθούν προς άλλες ασφαλέστερες ζώνες. Οπως επισημαίνει ο οικονομικός σύμβουλος της Alpha Bank, Παναγιώτης Καπόπουλος, ενδεχόμενη τέτοια μεταβολή θα οδηγήσει σε αμερικανικό αδιέξοδο και θα επιβάλει στον Τραμπ να ακυρώσει την πολιτική των δασμών και βεβαίως να τον εξαντλήσει πολιτικά.

Είναι αξιοπρόσεκτο προς αυτή την κατεύθυνση το γεγονός ότι εξαιτίας της υπεραύξησης των αμερικανικών δασμών πληθαίνουν διεθνώς οι αντισυσπειρώσεις, ιδιαιτέρως στη ζώνη του παγκόσμιου Νότου, με προεξάρχοντες τους Κινέζους, οι οποίοι αντιστέκονται σθεναρά στη μονομερή αμερικανική δασμολογική πολιτική και πλέον συνομιλούν με τους λοιπούς Ασιάτες, τους περισσότερους Λατινοαμερικανούς και εσχάτως με τους Ευρωπαίους προκειμένου να δημιουργήσουν νέες ζώνες ελεύθερων συναλλαγών και αδιατάρακτων εφοδιαστικών αλυσίδων.

Στην αυτή λογική αναπτύσσονται κινήσεις και τάσεις για συναλλαγές σε τοπικά νομίσματα. Γεγονός που επιταχύνει τους ρυθμούς της αποδολαριοποίησης της παγκόσμιας οικονομίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ισχύ του αμερικανικού νομίσματος και το προνόμιο του αποθεματικού νομίσματος.

Δεν είναι τυχαίο ότι τις τελευταίες μέρες τα διεθνή μέσα οικονομικής ενημέρωσης μεταφέρουν ειδήσεις και πληροφορίες που φέρουν το ευρώ έτοιμο και ικανό να αντικαταστήσει το δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι μετά τις πολλές αμερικανικές παλινωδίες το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα ανατιμάται έναντι του δολαρίου. Η ισοτιμία του έχει ξεφύγει από τη ζώνη τού «ένα προς ένα» και πλέον κινείται στη ζώνη τού «1 ευρώ προς 1,10 δολάρια» και οι προβλέψεις θέλουν την ισοτιμία του ευρώ να προσεγγίζει τα 1,20 δολάρια.

Κρίση εμπιστοσύνης

Οσο πάντως και αν φαντάζει μακρινή ενδεχόμενη επικράτηση του ευρώ ως ασφαλούς καταφυγίου, δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι το δολάριο υφίσταται ήδη τη ζημιά της πολιτικής Τραμπ.

Οι οικονομολόγοι προβλέπουν ότι, αν διατηρηθεί η αμερικανική στροφή στον προστατευτισμό, το δολάριο θα αντιμετωπίσει κρίση εμπιστοσύνης, η αποθεματική του ικανότητα θα τρωθεί και αρχικώς θα υποκατασταθεί από τοπικές νομισματικές ζώνες, στις οποίες θα επικρατούν τα νομίσματα των ισχυρότερων κάθε φορά οικονομιών. Θα είναι αυτή η εκδοχή ζήτημα σχεδόν φυσικής επιλογής μέχρι να αναγνωριστεί ένα νέο κοινό μέτρο, ένας κοινά αποδεκτός νέος κανόνας, σαν εκείνον του χρυσού ή αποτέλεσμα μιας κοινής συνισταμένης μεταξύ των νομισματικών ζωνών.

Σε έναν τέτοιο ενδεχόμενο παγκόσμιο νομισματικό επανασχεδιασμό το ευρώ διατηρεί τις περισσότερες οργανικές και θεσμικές δυνατότητες να πρωταγωνιστήσει. Θα πρόκειται για το μεγαλύτερο και ανέλπιστο δώρο που θα μπορούσε να προσφέρει ο Τραμπ στην Ευρώπη…