Βρεθήκαμε στην πρόβα της «Ζιζέλ» όπου το μπαλέτο «μιλάει» τη γλώσσα του σήμερα

Τα κοστούμια κρέμονται τακτοποιημένα, οι χορευτές μελετούν τις κινήσεις τους πριν τη πρόβα. Στα καμαρίνια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στον όλο ζωντάνια και δημιουργικότητα, αθέατο κόσμο πίσω από την Κεντρική Σκηνή της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος, οι προετοιμασίες είναι πυρετώδεις για τη «Ζιζέλ».

Πρόκειται για το διάσημο ρομαντικό μπαλέτο του Μαριύς Πετιπά, με τη σαγήνη της μουσικής του Αντόλφ Αντά, που αναβιώνουν οι διακεκριμένες χορογράφοι Βερόνικα Βιγιάρ και Ελένα Ιγκλέσιας με την Ορχήστρα, τους Α΄ Χορευτές, τους Σολίστ, τους Κορυφαίους, το Corps de ballet, καθώς και σπουδαστές της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Συμμετέχουν διεθνείς σταρ του μπαλέτου στο πρωταγωνιστικό ζευγάρι ενώ την Ορχήστρα της ΕΛΣ θα διευθύνει o ταλαντούχος νέος μαέστρος Χοσέ Σαλασάρ, ο οποίος ξεχώρισε ως υπότροφος του προγράμματος «Γκουστάβο Ντουνταμέλ» με τη Φιλαρμονική του Λος Άντζελες.

«Κάθε παράσταση απαιτεί απόλυτη ειλικρίνεια, γι’ αυτό η Ζιζέλ παραμένει τόσο δυνατή και διαχρονική.» Ελίζαμπετ Τόνεφ

«Όταν χορεύω τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Ζιζέλ, νιώθω ότι αφηγούμαι μια βαθιά ανθρώπινη ιστορία – από την αθωότητα και τον πρώτο έρωτα μέχρι την απογοήτευση και τη συγχώρεση», παρατηρεί η Ελίζαμπετ Τόνεφ.

Η Ελίζαμπετ Τόνεφ στην πρόβα της «Ζιζέλ». Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Η Ελίζαμπετ Τόνεφ, Α΄ Χορεύτρια στο Κρατικό Μπαλέτο της Βαυαρίας, ερμηνεύει τη Ζιζέλ. Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

«Κάθε παράσταση απαιτεί απόλυτη ειλικρίνεια, γι’ αυτό η Ζιζέλ παραμένει τόσο δυνατή και διαχρονική», σχολιάζει η πρωταγωνίστρια του έργου, βραβευμένη Α΄ χορεύτρια στο Κρατικό Μπαλέτο Βαυαρίας που έχει ερμηνεύσει κορυφαίους ρόλους κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου. Θα την απολαύσουμε στις παραστάσεις που θα πραγματοποιηθούν στις 19 και 21 Δεκεμβρίου με τον επίσης διακεκριμένο Τζούλιαν Μακ Κέι, Α΄ Χορευτή στο Κρατικό Μπαλέτο Βαυαρίας, να ερμηνεύει τον ρόλο του Κόμη Άλμπρεχτ.

Τζούλιαν Μακ Κέι, Α΄ χορευτής του Κρατικού Μπαλέτου της Βαυαρίας. Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Η ιστορία της Ζιζέλ και του κόμη Άλμπρεχτ

Οι Βιγιάρ και Ιγκλέσιας είναι εδώ για να αναβιώσουν τη διάσημη χορογραφία του Μαριύς Πετιπά, με έμπνευση το πρότυπο της παρουσίας του το 1884 με το Αυτοκρατορικό Μπαλέτο της Αγίας Πετρούπολης, δημιουργώντας ένα μαγικό διάλογο ανάμεσα στο κλασικό ύφος, το συναίσθημα και την αφήγηση.

Οι Ελίζαμπετ Τόνεφ και Τζούλιαν Μακ Κέι ως πρωταγωνιστικό ζευγάρι στο μπαλέτο της «Ζιζέλ». Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Ο Πετιπά βασίστηκε στη χορογραφία του ιταλικής καταγωγής Γάλλου Ζαν Κοραλλί, της οποίας τα μέρη για την πρώτη χορεύτρια είχε αναλάβει ο Γάλλος Ζυλ Περρό κατά την περίοδο του δεσμού του με την πρωταγωνίστρια Καρλόττα Γκρίζι. Πρόκειται για ένα από τα πιο απαιτητικά μπαλέτα του κλασικού ρεπερτορίου, τόσο από τεχνική όσο και από δραματική άποψη.

Η ιστορία αφορά τον άτυχο έρωτα της χωριατοπούλας Ζιζέλ για τον κόμη Άλμπρεχτ, που της παρουσιάζεται ως απλός χωρικός. Όταν η Ζιζέλ ανακαλύπτει την πραγματική του ταυτότητα και μαθαίνει ότι είναι μνηστευμένος με άλλη, χάνει τα λογικά της και αυτοκτονεί. Τη νύχτα στο δάσος τα βίλι, πνεύματα νέων γυναικών που προδόθηκαν από τον αγαπημένο τους την παραμονή του γάμου τους και έχουν μεταμορφωθεί σε ξωτικά, παρασύρουν κάθε άντρα περαστικό υποχρεώνοντάς τον να χορέψει μαζί τους ασταμάτητα ώσπου να πέσει νεκρός.

Χορεύτριες της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στην πρόβα της «Ζιζέλ». Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Ο μετανοημένος Άλμπρεχτ έρχεται στον τάφο της Ζιζέλ, τα βίλι τον παρασύρουν στον θανάσιμο χορό, όμως εκείνη παρεμβαίνει στηρίζοντάς τον έως την αυγή, οπότε παύει η εξουσία των ξωτικών. Τότε, αφού τον συγχωρήσει, επιστρέφει στον τάφο της, γνωρίζοντας πως εφεξής θα ανήκει κι η ίδια στα βίλι.

«Για εμάς, η δουλειά στη Ζιζέλ σήμαινε την είσοδο σε ένα μπαλέτο που απαιτεί όχι μόνο τεχνική αρτιότητα, αλλά και βαθιά συναισθηματική αντίληψη.

«Για εμάς, η δουλειά στη Ζιζέλ σήμαινε την είσοδο σε ένα μπαλέτο που απαιτεί όχι μόνο τεχνική αρτιότητα, αλλά και βαθιά συναισθηματική αντίληψη. Μία από τις κύριες προκλήσεις ήταν να βοηθήσουμε τους χορευτές να προχωρήσουν πέρα από την εκτέλεση των βημάτων και να βιώσουν το συναισθηματικό ταξίδι των χαρακτήρων. Σε ένα έργο τόσο οικείο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να βασιστεί κανείς στις παλιές συνήθεις. Ο στόχος μας ήταν να ανανεώσουμε την προσέγγιση και την παραστατικότητα», εξηγούν οι χορογράφοι.

Οι χορογράφοι Βερόνικα Βιγιάρ και Ελένα Ιγκλέσιας

Η Βερόνικα Βιγιάρ υπήρξε σολίστ στο Νεανικό Μπαλέτο του Μπιλμπάο και Α΄ Χορεύτρια του Μπαλέτου της Χώρας των Βάσκων. Ξεχώρισε για την ερμηνεία της στον διπλό ρόλο της Οντέτ/ Οντίλ στη Λίμνη των κύκνων υπό τη διδασκαλία της Μάγιας Πλισέτσκαγια. Από το 2013 εργάζεται ως δασκάλα μπαλέτου και συνδιευθύντρια δοκιμών στο Κρατικό Θέατρο Καρλσρούης, ενώ από το 2019 κατέχει την ίδια θέση στα Κρατικά Θέατρα Άιζεναχ και Μάινινγκεν. Διδάσκει διεθνώς – από τη Βασιλική Σχολή Μπαλέτου  της Αμβέρσας έως την Ιαπωνία – και συνεργάζεται με σημαντικούς διεθνείς χορογράφους.

Η διεθνώς βραβευμένη Ελένα Ιγκλέσιας είναι απόφοιτος του Βασιλικού Κονσερβατόριου Χορού της Μαδρίτης. Διδάσκει στην Ανώτατη Σχολή Χορού «Μαρία ντε Άβιλα», στην Κρατική Επαγγελματική Σχολή Χορού της Ρίμπα-ρόχα ντε Τούρια της Βαλένθιας. Έχει διατελέσει δασκάλα μπαλέτου και repetiteur στο Θέατρο του Παλατινάτου στο Καϊζερσλάουτερν της Γερμανίας.

Βερόνικα Βιγιάρ και Ελένα Ιγκλέσιας, οι δύο χορογράφοι της Ζιζέλ στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Οι δύο χορογράφοι σημειώνουν για τη χορογραφία του Πετιπά: «Για τις χορογραφικές προκλήσεις του έργου συνεργαστήκαμε στενά με τους χορευτές σε θέματα μουσικότητας, αναπνοής και συγχρονισμού, έτσι ώστε η τεχνική να εξυπηρετεί την έκφραση και να μην την επισκιάζει. Δώσαμε ιδιαίτερη προσοχή στις μεταβάσεις και στις στιγμές ακινησίας, όπου τα συναισθήματα συχνά εκφράζονται με μεγαλύτερη σαφήνεια». Όπως λένε: «Για να φτάσουμε στον ρομαντικό πυρήνα του μπαλέτου, ενθαρρύναμε τους χορευτές να εμπιστευτούν την ευαισθησία και την απλότητα, αφήνοντας τα συναισθήματα να καθοδηγήσουν την κίνηση αντί να προσθέτουν περιττή δραματοποίηση.»

Ελένα Ιγκλέσιας και Ελίζαμπετ Τόνεφ backstage στην ΕΛΣ. Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Ένα μπαλέτο, δύο πράξεις

Η Ζιζέλ πρωτοπαρουσιάστηκε από το Μπαλέτο της παρισινής Όπερας, τότε Μπαλέτο του Θεάτρου της Βασιλικής Ακαδημίας Μουσικής, στις 28 Ιουνίου 1841. Πρώτοι ερμηνευτές ήταν η Καρλόττα Γκρίζι και ο Λυσιέν Πετιπά.

Μετά το 1867 η Ζιζέλ έπαψε να παρουσιάζεται στη Δύση. Επέστρεψε το 1910, όταν παρουσιάστηκε από τα Ρωσικά Μπαλέτα του Σεργκέι Ντιάγκιλεφ και πάλι στο Παρίσι, με την Ταμάρα Καρσάβινα στον κεντρικό ρόλο. Στο ρεπερτόριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής περιλήφθηκε αρχικά μόνον η Β΄ Πράξη, το 1982. Ολόκληρο το μπαλέτο παρουσιάστηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1983 με την Kατερίνα Δήμα ως Ζιζέλ και τον Άγγελο Xατζή ως Άλμπρεχτ.

Η Ζιζέλ ή Tα βίλι, όπως είναι ο πλήρης τίτλος του μπαλέτου, έχει δύο πράξεις. Ο Τεοφίλ Γκωτιέ και ο Ζυλ-Ανρί Βερνουά ντε Σαιν-Ζωρζ εμπνεύστηκαν την υπόθεση από ένα δοκίμιο του Χάινριχ Χάινε που αναφέρεται σε μύθο σλαβικής προέλευσης. Σύμφωνα με την Εθνική Λυρική Σκηνή, στην αρχική μορφή του το μπαλέτο είχε μικρή σχέση με ό,τι βλέπουμε σήμερα. Οι σκηνές παντομίμας ήταν περισσότερες, καθώς η τεχνική του χορού με πουέντ βρισκόταν ακόμη στο ξεκίνημά της. Σταδιακά, όλο και περισσότερες παντομίμες αντικαταστάθηκαν με χορευτικά μέρη, γεγονός που παρέσυρε επίσης τη μουσική σύνθεση. Ορισμένα μουσικά μέρη συντομεύτηκαν, άλλα περικόπηκαν ή άλλαξαν θέση. Μαζί με τη «Συλφίδα» (1832), η «Ζιζέλ» ήταν από τα πρώτα μπαλέτα στα οποία η χορεύτρια εμφανίστηκε με φόρεμα που κάλυπτε το σώμα μόνο μέχρι τις γάμπες.

«Όταν δουλεύουμε με μια ιστορική χορογραφία όπως αυτή του Πετιπά, πιστεύουμε ότι το κλειδί είναι να αντιμετωπίζουμε την παράδοση ως κάτι ζωντανό, όχι ως ταμπού.»

Αναφερόμενες στην ισορροπία ανάμεσα στην παράδοση και τη σύγχρονη πρόσληψη, οι χορογράφοι προσθέτουν: «Όταν δουλεύουμε με μια ιστορική χορογραφία όπως αυτή του Πετιπά, πιστεύουμε ότι το κλειδί είναι να αντιμετωπίζουμε την παράδοση ως κάτι ζωντανό, όχι ως ταμπού. Ο σεβασμός σε ένα έργο του παρελθόντος δεν σημαίνει ότι πρέπει να το παγώσουμε στο χρόνο. Το σύγχρονο κοινό αντιλαμβάνεται διαφορετικά τον ρυθμό, το τέμπο και τα συναισθήματα, και η ευθύνη μας είναι να διασφαλίσουμε ότι το έργο επικοινωνεί με έναν σαφή τρόπο σήμερα.

Τελευταίες διορθώσεις πριν τη πρόβα. Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Στα καμαρίνια του μπαλέτου «Ζιζέλ» στην ΕΛΣ. Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Αντί να ανανεώσουμε το μπαλέτο επιφανειακά, εστιάσαμε στη συνοχή, τη δομή και την προσέγγιση. Με τη βελτίωση της μουσικής φρασεολογίας, την ενίσχυση των αντιθέσεων και την απομάκρυνση των συνηθισμένων πρακτικών, η χορογραφία αποκτά ενέργεια και ακρίβεια που γίνονται αμέσως αντιληπτές από τον σύγχρονο θεατή, παραμένοντας παράλληλα πλήρως κλασική στη μορφή της.

Πώς γίνεται, λοιπόν, ένα κλασικό μπαλέτο σύγχρονο ώστε να αφορά τον θεατή του σήμερα; «Όταν τα συναισθήματά του μοιάζουν παρόμοια με τα σημερινά και αληθινά. Ο έρωτας, η προδοσία, η τύψη και η συγχώρεση δεν ανήκουν σε έναν και μόνον αιώνα», απαντούν οι Βιγιάρ και Ιγκλέσιας. «Αν οι χορευτές συνδέονται βαθιά με αυτά τα θέματα και τα εκφράζουν με συγκράτηση και ειλικρίνεια, το μπαλέτο μιλάει με φυσικότητα τη γλώσσα του σήμερα χωρίς να χάνει την ταυτότητά του.»

Ο Νίκος Μοσχής, χορευτής του Corps de ballet της ΕΛΣ, στα καμαρίνια της Ζιζέλ. Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Σχετικά με το αποτύπωμα της διδασκαλικής και επιμελητικής τους εμπειρίας, σημειώνουν: «Τα χρόνια συνεργασίας μας με διεθνή θέατρα και εκπαιδευτικά ιδρύματα μάς έδωσαν ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για αυτή την παραγωγή. Η διαδικασία ήταν προσεκτικά καθοδηγούμενη. Φτάσαμε με σαφή εικόνα του τι απαιτείται για μια κλασική παραγωγή υψηλής ποιότητας και η ευθύνη μας ήταν να μεταδώσουμε αυτή τη γνώση με σαφήνεια και φροντίδα.»

Αναμονή για την είσοδο στη σκηνή. Φωτογραφία: Νίκος Κόκκας

Τι αισθητικό ή ερμηνευτικό στίγμα επιθυμούν οι δύο διεθνείς χορογράφοι να αφήσουν στη «Ζιζέλ» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής; Η έμπειρη καθοδήγησή τους δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αναλογία, τη συνοχή και την ιστορική ακεραιότητα, ώστε κάθε στοιχείο να υπηρετεί το έργο και όχι την προσωπική ερμηνεία. Τίποτα δεν αφέθηκε στην τύχη: η λεπτομέρεια, ο συγχρονισμός και η στιλιστική ακρίβεια αποτέλεσαν κεντρικούς άξονες της προσέγγισής τους, τονίζουν.

Όπως λένε στο ΒΗΜΑ: «Το αισθητικό και ερμηνευτικό στίγμα που επιθυμούμε να αφήσουμε στην Ζιζέλ της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στην Ελλάδα είναι η πληρότητα, η συνέπεια και ο βαθύς σεβασμός στην κλασική παράδοση, σε συνδυασμό με τη ζεστασιά και την ανθρωπιά. Ελπίζουμε ότι αυτή η Ζιζέλ θα αντανακλά όχι μόνο την τεχνική ποιότητα, αλλά και τη φροντίδα, το χρόνο, τον επαγγελματισμό και την αληθινή αγάπη με την οποία δημιουργήθηκε, καθοδηγώντας με σιγουριά τους χορευτές σε έναν κόσμο που μπορεί να είναι απαιτητικός, αλλά τελικά είναι βαθιά ικανοποιητικός.»

INFO Μπαλέτο ΕΛΣ • Νέα παραγωγή Ζιζέλ, Μαριύς Πετιπά / Αντόλφ Αντάμ. Παραστάσεις: 19, 21, 24, 26, 28, 30, 31 Δεκεμβρίου 2025 -2, 3 Ιανουαρίου 2026. Ώρα έναρξης: 19.30 (Κυριακή, 24 & 31 Δεκ.: 18.30). Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ