Την ώρα που η ΕΕ συζητά την περεταίρω διεύρυνση της, δεν είναι λίγες οι εκείνες οι φωνές που προτάσσουν την ανάγκη να προηγηθεί η δομική της μεταρρύθμιση, έτσι ώστε να καταστεί έτοιμη να ενσωματώσει τα νέα-κράτη μέλη, προχωρώντας παράλληλα προς την πλήρη ενοποίηση.

Στην ίδια κατεύθυνση, άλλωστε, κινείται και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 22ης Οκτωβρίου, το οποίο αναφέρεται στην ανάγκη πραγματοποίησης μία σειράς δομικών αλλαγών, παράλληλα με την επέκταση της ΕΕ.

Το ψήφισμα αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην ανάγκη ενίσχυσης των εξουσιών του Κοινοβουλίου, τη βελτίωση της δημοκρατικής λογοδοσίας και την αντιμετώπιση των προκλήσεων της διεύρυνσης. Το σημαντικότερο όμως στοιχείο του είναι ότι από πολλούς θεωρείται ως ένα πρώτο βήμα πίεσης για τη δημιουργίας της Ομοσπονδίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το όραμα για της Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης

Τι σημαίνει όμως στην πράξη αυτό;

Η ιδέα της δημιουργίας μιας Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας δεν είναι κάτι καινούριο. Αντιθέτως, πηγαίνει αρκετά πίσω και συγκεκριμένα στο μανιφέστο του Βεντοτένε. Εκεί, σε αυτό το μικρό ιταλικό νησάκι, το 1941, στην καρδιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο φυλακισμένος τότε Αλτιέρο Σπινέλι συνέγραψε ένα ιστορικό κείμενο: «Για μια Ελεύθερη και Ενωμένη Ευρώπη: Ενα Σχέδιο Μανιφέστου».

Στις γραμμές αυτού το μανιφέστου, ο Σπινέλι περιέγραφε το όραμα του για μία πραγματικά ενωμένη Ευρώπη, όπου οι έριδες του εθνικισμού θα δώσουν τη θέση του σε ένα κοινό, δημοκρατικό μέλλον. Από τότε, το όραμα για της Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης έχει περάσει από πολλά στάδια και διακυμάνσεις.

Για να δούμε που βρίσκεται σήμερα και πως μπορεί να εκφραστεί μέσα στο ριζικά μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον, επικοινωνήσαμε με τον πρόεδρο της Ένωσης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών και πρώην Ευρωβουλευτή, Ντομενέκ Ρουίθ Ντεβέσα, εν όψει και της ετήσιας συνεδρίασης της Ομοσπονδιακής Επιτροπής, που φέτος θα λάβει χώρα στην Αθήνα, στις 21–23 Νοεμβρίου.

«Η ιδέα της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας υπάρχει ήδη από τα σπάργανα της Ε.Ε.», τονίζει ο κ. Ντεβέσα,«καθώς αναφέρεται στη διακήρυξη Σούμαν της 9ης Μαΐου του 1950». «Ακριβώς αυτό το όραμα, ότι δηλαδή δεν μιλάμε μόνο για μία οικονομική Ένωση αλλά και για μία πολιτική Ένωση είναι το σχέδιο στην ολότητά του. Η δημιουργία μιας πραγματικά ευρωπαϊκής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας» προσθέτε.

«Πέραν του αυθεντικού οράματος, όμως, λόγω της παγκόσμιας γεωπολιτικής κατάστασης, που χαρακτηρίζεται από την άνοδο πιο αυταρχικών καθεστώτων, η ομοσπονδία αποτελεί λύση και για τα γεωστρατηγικά ζητήματα του σήμερα» συνεχίζει ο κ. Ντεβέσα.

Η κατάργηση της ομοφωνίας

Ως πρώτη, απαραίτητη αλλαγή προς τη δημιουργία της Ομοσπονδίας της Ευρώπης, ο κ. Ντεβέσα καταδεικνύει την κατάργηση του κανόνα της ομοφωνίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. «Λόγω της ομοφωνίας δεν μπορούμε να λάβουμε σημαντικές αποφάσεις γρήγορα, καθώς ένα κράτος-μέλος μπορεί να τις μπλοκάρει. Και μιλάμε για αποφάσεις που αφορούν πολύ σημαντικούς τομείς, όπως η Εξωτερική Πολιτική, η Ασφάλεια αλλά και η Οικονομία» αναφέρει.

«Ο δεύτερος άξονας είναι η ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου» προσθέτει ο πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών.

«Γιατί ναι μεν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εγκρίνει την προτεινόμενη νομοθεσία, πράγμα που είναι σημαντικό, αλλά υπάρχουν άλλοι τομείς στους οποίους δεν είναι ένα πλήρως ανεπτυγμένο κοινοβούλιο. Αυτό συμβαίνει διότι το ίδιο δεν έχει τη δυνατότητα να προτείνει νομοθεσία, μόνο η Επιτροπή μπορεί να το κάνει αυτό, κάτι που όμως μπορούν να κάνουν όλα τα κοινοβούλια του κόσμου. Αυτές είναι οι δύο πιο σημαντικές μεταρρυθμίσεις που χρειαζόμαστε για μία πιο ομοσπονδοποιημένη Ευρώπη.

Η ομοσπονδία ως απάντηση στις γεωπολιτικές προκλήσεις της εποχής μας

«Για να έχεις μεγαλύτερη δύναμη εξωτερικά οφείλεις να είσαι πιο ενωμένος στο εσωτερικό σου» ξεκαθαρίζει ο κ. Ντεβέσα σχετικά με τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα που καλείται να αντιμετωπίσει η Γηραιά Ήπειρος.

«Αυτή τη στιγμή τα κράτη-μέλη μπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες. Αυτά που τους αρέσει ο Τραμπ, αυτά που φοβούνται τον Τραμπ και εκείνα που είναι έτοιμα να σταθούν απέναντί του. Οπότε οι αποφάσεις θα έπρεπε να λαμβάνονται κατά πλειοψηφία, καθώς η ομοφωνία είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί» αναλύει ο Ισπανός πολιτικός.

Ο πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών στέκεται επίσης στην ανάγκη αύξησης του συνολικού προϋπολογισμού της Ένωσης, που αυτή τη στιγμή ανέρχεται στο 1% του ΑΕΠ. «Ο αντίστοιχος των ΗΠΑ είναι στο 30%, δεν λέμε να πάει εκεί αλλά δεν γίνεται να είναι και τόσο χαμηλά».

«Βλέπουμε ότι η Επιτροπή θέλει να θυσιάσει την πολιτική συνοχής και την αγροτική πολιτική, έτσι ώστε να μπορέσει να δώσει πόρους στην τεχνολογική ανάπτυξη και στην καινοτομία, παραμένοντας στο 1% του ΑΕΠ. Εάν μεγάλωνε αυτό το ποσοστό δεν θα χρειαζόντουσαν αυτές οι περικοπές» καταλήγει.

Η μεταρρύθμιση των συνθηκών και οι σημερινές δυνατότητες

Τέλος, όσον αφορά το ζήτημα της μεταρρύθμισης των συνθηκών, ο κ. Devesa θέτει το ζήτημα σε δύο διαστάσεις: Τη βραχυπρόθεσμη και τη μακροπρόθεσμη. «Μπορούμε να κάνουμε κάποια πράγματα ακόμα και μέσα στο νομοθετικό πλαίσιο που ορίζει η συνθήκη της Λισαβώνας, για να είμαστε πιο κοντά στο πνεύμα της ομοσπονδίας» αναφέρει.

«Για παράδειγμα, όσον αφορά την Άμυνα έχουμε δυνατότητες τις οποίες δεν έχουμε χρησιμοποιήσει ακόμα. Η δημιουργία αμυντικής Ένωσης, για να μην εξαρτόμαστε αποκλειστικά από τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ, είναι κάτι που μπορεί να πραγματοποιηθεί εντός του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου» αποσαφηνίζει.

«Βέβαια η μεταρρύθμιση των συνθηκών θα ήταν ιδανική, καθώς υπάρχουν σημαντικά ζητήματα που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο.

Όσον αφορά το timing, καταλαβαίνω γιατί πολλοί το θεωρούν αρνητικό, καθώς το σημερινό πολιτικό περιβάλλον στην ΕΕ, με την ακροδεξιά να βρίσκεται σε άνοδο και να κυβερνάει σε κάποια κράτη-μέλη, μπορεί να μην είναι ιδανικό, ωστόσο υπάρχουν αρκετές δικλείδες ασφαλείας» εξηγεί.

Ο πρόεδρος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών στέκεται επίσης στο γεγονός ότι η διαδικασία της μεταρρύθμισης χρειάζεται αρκετά χρόνια για να ολοκληρωθεί αλλά και στο γεγονός ότι δεν μπορεί να εγκριθεί μεταρρύθμιση των συνθηκών χωρίς την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

«Ρεαλιστικά, η μεταρρύθμιση των συνθηκών θα χρειαζόταν 4-5 χρόνια. Πρέπει να ξεκινήσουμε τη διαδικασία άμεσα και εάν δούμε ότι κάτι πάει σε λάθος κατεύθυνση το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα μπορούσε να την μπλοκάρει. Νομίζω ότι πρέπει να πάρουμε αυτό το ρίσκο γιατί το σημερινό status quo δεν είναι αποδεκτό» τονίζει χαρακτηριστικά.

«Τέλος, θεωρητικά τουλάχιστον, θέλουμε να προχωρήσουμε με τη διεύρυνση της ΕΕ. Δεν γίνεται όμως ρεαλιστικά να προχωρήσουμε με την ομοφωνία σε ισχύ. Ήδη είμαστε 27 και βλέπουμε τα προβλήματα, πόσο μάλλον εάν τα κράτη μέλη ξεπεράσουν τα 30. Ξέρουμε ότι είναι δύσκολο, ξέρουμε ότι υπάρχουν αντιρρήσεις αλλά η μεταρρύθμιση των συνθηκών είναι σαν τον οδοντίατρο, το καθυστερείς αλλά κάποια στιγμή το δόντι πονάει τόσο πολύ που δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς» καταλήγει.

«Η ευρωπαϊκή ομοσπονδία μπορεί να απαντήσει στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής»

Από την πλευρά της, η πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης, Δάφνη Γώγου, αναφέρει πως η δημιουργία μίας πραγματικής Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας θα δώσει στην Ευρώπη τη δυνατότητα να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής.

«Η ιδέα για τη δημιουργία μίας πραγματικά ενωμένης Ευρώπης πηγαίνει πίσω στο 1941 και στο μανιφέστο του Ventotene, όταν ο Αλτιέρο Σπινέλι περιέγραψε για πρώτη φορά την ιδέα. Η δική μας οργάνωση ιδρύθηκε λίγα χρόνια αργότερα, το 1946, του χρόνου θα γιορτάσουμε τα 80 μας χρόνια.

Μέσα στην ευφορία του μεταπολεμικού κόσμου δεν ξεχάσαμε ότι ο πραγματικό πατριωτισμός δεν πρέπει να παραμένει κλεισμένος στις εθνικές διεκδικήσεις» αναφέρει η κ. Γώγου.

«Σήμερα, με τον πόλεμο να βρίσκεται σε ευρωπαϊκό έδαφος, το αίτημα για την πολιτική ένωση της Ευρώπης είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Αυτή είναι μια εξέλιξη, άλλωστε, που ελάχιστοι περίμεναν και για την οποία η Ε.Ε. δεν ήταν προετοιμασμένη.

Η σημερινή δομή της Ε.Ε. και η λογική της soft power στα γεωπολιτικά οδήγησαν στο να μην υπάρχει η απαραίτητη ετοιμότητα για τη διαχείριση του πολέμου» προσθέτει.

Η κρίση δημοκρατίας και η χρονική συγκυρία

Παράλληλα, η πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης στέκεται και στην κρίση της δημοκρατίας και του τύπου αλλά και στη μεγάλη απειλή της παραπληροφόρησης, όπως είδαμε στις πρόσφατες εκλογές στη Ρουμανία και στη Μολδαβία.

«Εάν σε αυτά τα σημαντικά ζητήματα προσθέσουμε εκείνο των ανισοτήτων οι οποίες συνεχώς διευρύνονται αλλά και την επιθυμία της Ένωσης για περεταίρω διεύρυνση, τότε αντιλαμβανόμαστε γιατί είναι αναγκαίο η διαδικασία της μετατροπής σε Ομοσπονδία να προχωρήσει άμεσα» τονίζει.

«Σε αυτό το πλαίσιο, μετά και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που καλεί την Ευρώπη να ετοιμαστεί για την επόμενη ιστορική της φάση, διοργανώνουμε την επόμενη εβδομάδα, στην Αθήνα, στις 21–23 Νοεμβρίου την ετήσια συνδιάσκεψή μας, στην οποία αναμένουμε όλες τις πολιτικές δυνάμεις που στηρίζουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα» καταλήγει.