«Η πείνα των κρατών να ελέγχουν τα σώματα των γυναικών και των κοριτσιών, τη σεξουαλικότητά τους και τις ζωές τους αφήνει μια τρομερή κληρονομιά βίας, καταπίεσης και μιας καχεκτικής προοπτικής», δήλωσε η Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας, Agnès Callamard, τον Μάρτη του 2023 με αφορμή την ετήσια Έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο.

Δυστυχώς, δεν έχει καμία αξία ο χρονικός προσδιορισμός της δήλωσης, καθώς παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη. Η πρόσβαση στην άμβλωση στην Ευρώπη απειλείται ξανά, αυτή είναι η κατακλείδα της Διεθνούς Αμνηστίας στην τελευταία της έκθεση η οποία αναλύει την κατάσταση σε περίπου 40 χώρες.

Άμβλωση: εμπόδια, καθυστερήσεις, «αδικαιολόγητες ιατρικές προϋποθέσεις»

Παρά τις νομικές μεταρρυθμίσεις που έχουν στόχο να κάνουν την άμβλωση πιο προσβάσιμη σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, «πολυάριθμα διοικητικά, κοινωνικά και πρακτικά εμπόδια» εξακολουθούν να υπάρχουν στην πρόσβαση σε αυτή τη διαδικασία.

Τα τελευταία 30 χρόνια έχουν γίνει τεράστια βήματα στον αγώνα για το δικαίωμα στην άμβλωση, με τη νομοθεσία να αλλάζει προς το καλύτερο σε περισσότερες από 60 χώρες. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να επιτευχθούν, ενώ η πρόοδος παραμένει υπό απειλή.

Σε περισσότερες από δέκα χώρες – όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Βουλγαρία– το κόστος της άμβλωσης μπορεί να είναι «απαγορευτικό», όταν δεν καλύπτεται από το σύστημα υγείας.

Σε κάποιες χώρες – όπως η Ιταλία, η Κροατία και η Ρουμανία– «πολύ αυξημένος» αριθμός επαγγελματιών υγείας αρνούνται να κάνουν αμβλώσεις λόγω των προσωπικών ή θρησκευτικών τους πεποιθήσεων, περιπλέκοντας την πρόσβαση των γυναικών στην επέμβαση.

Στην Ιταλία, αν και η άμβλωση είναι νόμιμη από το 1978, η επικράτηση των αντιρρησιών συνείδησης στη χώρα —90% σε ορισμένες περιοχές— συχνά αναγκάζει τις γυναίκες να βασίζονται στην ιδιωτική υγειονομική περίθαλψη ή σε ομάδες υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση.

Στις 23 Απριλίου 2024, η ιταλική Γερουσία έδωσε την τελική της έγκριση σε μια τροπολογία που πρότεινε το κόμμα Fratelli d’Italia, η οποία νομιμοποιεί την παρουσία οργανώσεων κατά των αμβλώσεων σε κλινικές οικογενειακού προγραμματισμού. Σε ορισμένα νοσοκομεία, οι οργανώσεις «υπέρ της ζωής» έχουν ακόμη και ειδικές αίθουσες στους ίδιους διαδρόμους όπου πραγματοποιούνται αμβλώσεις.

Αλβανία, Βέλγιο, Ουγγαρία, Λετονία, Πορτογαλία – περίπου 12 χώρες τουλάχιστον- επιβάλλουν «αδικαιολόγητες ιατρικές προϋποθέσεις», όπως περιόδους αναμονής ή συμβουλευτικές συνεδρίες, «που μπορεί να οδηγήσουν σε καθυστερήσεις», καταγγέλλει η Διεθνής Αμνηστία, η οποία καλεί τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να «λάβουν μέτρα για να εγγυηθούν ισότιμη και καθολική πρόσβαση» στις αμβλώσεις.

Είναι πάρα πολλές γυναίκες στην Πορτογαλία οι οποίες αναζητούν υπηρεσίες αμβλώσεων στο εξωτερικό, με την επιλογή ιδιωτικών κλινικών στην Ισπανία να αποτελεί συχνότερη «διέξοδο».

Γαλλία, η πρώτη χώρα που κατοχύρωσε συνταγματικά το δικαίωμα στην άμβλωση

Τον Μάρτιο του 2024 η Γαλλία έγινε η πρώτη χώρα που κατοχύρωσε συνταγματικά το δικαίωμα στην άμβλωση. Μια απόφαση που χαιρετίστηκε ως ιστορική από οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών, μολονότι επικρίθηκε έντονα από άλλες οργανώσεις που αντιτίθενται στην άμβλωση.

Σημειώνεται πως η τροπολογία ανέφερε ότι υπάρχει μια «εγγυημένη ελευθερία» στην άμβλωση στη Γαλλία. Ορισμένες ομάδες και νομοθέτες είχαν ζητήσει ισχυρότερη γλώσσα για να αποκαλέσουν ρητά την άμβλωση «δικαίωμα», η οποία ήταν νόμιμη στη χώρα από το 1974.

Σε έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024, το 82% των γυναικών που είχαν προχωρήσει σε άμβλωση δήλωσαν ότι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια, αναφέροντας μεγάλους χρόνους αναμονής και διαφορές στην πρόσβαση μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Radio France.

Η περίπτωση της Πολωνίας

Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, έχουν γίνει πολιτικές προσπάθειες περιορισμού της πρόσβασης στην άμβλωση, ιδίως στη Σλοβακία.

Η παρουσία «επιθετικών» ακτιβιστών κατά των αμβλώσεων έξω από δομές που ειδικεύονται στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία αποτελεί επίσης «ένα ολοένα και πιο συνηθισμένο εμπόδιο» για τις αμβλώσεις, αναφέρει η μη κυβερνητική οργάνωση, η οποία έχει καταγράψει τέτοιες περιπτώσεις στην Πολωνία και την Αυστρία.

Τον περασμένο χρόνο η Βουλή της Πολωνίας ενέκρινε τέσσερις προτάσεις συζήτησης για αλλαγή του νόμου για τις αμβλώσεις, με σκοπό να χαλαρώσει τις σκληρές ρυθμίσεις που είχε εισάγει η προηγούμενη κυβέρνηση και είχαν καταστήσει σχεδόν παράνομη την άμβλωση στη χώρα, θέτοντας σε κίνδυνο χιλιάδες γυναίκες.

Οι κατευθυντήριες γραμμές του υπουργείο Υγείας της Πολωνίας ανέφεραν ότι η σύσταση ενός ειδικού γιατρού, συμπεριλαμβανομένου ενός καρδιολόγου, ενδοκρινολόγου ή ψυχιάτρου, αποτελεί επαρκή βάση για να μπορεί μια γυναίκα να λάβει νόμιμη άμβλωση στο νοσοκομείο, και ο γιατρός που εκτελεί τη διαδικασία δεν θα μπορεί να διωχθεί ποινικά.

Προηγουμένως, η άμβλωση ήταν δυνατή μόνο σε περίπτωση εγκυμοσύνης που ήταν αποτέλεσμα σεξουαλικής κακοποίησης ή σε περίπτωση ακραίου κινδύνου για την υγεία της εγκύου.

Τι ισχύει στην Ελλάδα

Σύμφωνα με την έκθεση αυτή, η Ελλάδα είναι μεταξύ των χωρών όπου οι αμβλώσεις επιτρέπονται χωρίς εμπόδια μέχρι μια συγκεκριμένη εβδομάδα κύησης.

Στην Ελλάδα, η άμβλωση είναι νόμιμη υπό προϋποθέσεις σύμφωνα με το άρθρο 304 του Ποινικού Κώδικα. Επιτρέπεται έως τις 12 εβδομάδες κύησης για οποιονδήποτε λόγο, έως τις 19 εβδομάδες αν η εγκυμοσύνη οφείλεται σε βιασμό ή άλλο αδίκημα, και έως τις 24 εβδομάδες αν υπάρχουν σοβαρές ανωμαλίες στο έμβρυο.

Χωρίς χρονικό περιορισμό, αν υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής και διαρκούς βλάβης της σωματικής ή ψυχικής υγείας της, βεβαιωμένος από αντίστοιχο γιατρό.

Η συναίνεση της εγκύου είναι απαραίτητη σε όλες τις περιπτώσεις. Η άμβλωση πρέπει να διενεργείται από μαιευτήρα-γυναικολόγο σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα, με συμμετοχή αναισθησιολόγου.

Πρώτη φορά επιτράπηκε η τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης στην Ελλάδα με τον νόμο 821/1978 (στον εν λόγω νόμο χρησιμοποιούνταν ο όρος άμβλωση – τεχνητή έκτρωση) στις εξής περιπτώσεις: α) μέχρι και τη 12η εβδομάδα της εγκυμοσύνης σε περιπτώσεις που υπήρχε κίνδυνος για τη ψυχική υγεία της μητέρας και το γεγονός αυτό διαπιστωνόταν από ψυχίατρο εργαζόμενο σε Νοσηλευτικό Ίδρυμα Δημοσίου Δικαίου και β) μέχρι και την 20η εβδομάδα της εγκυμοσύνης εφόσον διαπιστώνονταν με σύγχρονα μέσα προγνωστικού ελέγχου (προγεννητική διάγνωση) σοβαρές ανωμαλίες στο έμβρυο που έχουν ως αποτέλεσμα τη γέννηση παθολογικών νεογνών.

«Οι ομάδες κατά των δικαιωμάτων διαθέτουν ολοένα και πιο σημαντικούς πόρους και είναι σε θέση να ασκήσουν πίεση στις κυβερνήσεις», δήλωσε στο AFP η Λολά Σουλμάν, υπεύθυνη του τμήματος αρμόδιου για τη Δικαιοσύνη των Φύλων της Διεθνούς Αμνηστίας Γαλλίας.

«Είναι απαραίτητο να παρασχεθούν στις ενώσεις οι οικονομικοί πόροι για την καταπολέμηση αυτής της επίθεσης», πρόσθεσε, καλώντας τους ευρωπαίους ηγέτες να «λάβουν υπόψη τους» την απειλή και να «φροντίσουν για την πρόσβαση στην άμβλωση για όλες».