Δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο ότι η επί χρόνια εκκρεμότητα με τα Eurofighter, που είχε προκαλέσει τριβές μεταξύ Βερολίνου και Άγκυρας, έκλεισε λίγο πριν την επίσκεψη Μερτς.

Μόλις τη Δευτέρα, ο βρετανός πρωθυπουργός Στάρμερ, η χώρα του οποίου κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο στο κονσόρτσιουμ κατασκευής Eurofighter, υπέγραψε με τον τούρκο πρόεδρο συμφωνία για την παράδοση 20 αεροσκαφών.

Χωρίς τη συναίνεση του Βερολίνου, δεν θα μπορούσε να γίνει. Έτσι, άνοιξε ο δρόμος για την παρθενική επίσκεψη του γερμανού καγκελάριου Μερτς, που ξεκινά σήμερα Πέμπτη, με την κατάθεση στεφάνου στο Μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή και πρώτου προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Στη συνέχεια, ο καγκελάριος αναμένεται να συναντηθεί με εκπροσώπους της οικονομίας, πριν ξεκινήσουν οι συνομιλίες με τον πρόεδρο Ερντογάν, 14.00 τοπική ώρα, στο παλάτι με τα 1000 δωμάτια. Συνέντευξη τύπου προγραμματίζεται μετά τις συνομιλίες.

Υπέρ της ένταξης της Τουρκίας στο SAFE

Το παράδειγμα με τα Eurofighter δείχνει ξεκάθαρα τη ριζική μεταστροφή του Βερολίνου απέναντι στην Άγκυρα, από τότε που ξεκίνησε ο ρωσικός επιθετικός πόλεμος στην Ουκρανία.

Η αποστασιοποίηση του αμερικανού προέδρου από την Ευρώπη και η άρνησή του να στείλει όπλα στο Κίεβο ήταν το κερασάκι στην τούρτα. «Τα Eurofighter σε μια νατοϊκή χώρα, όπως η Τουρκία, εξυπηρετούν τη συλλογική άμυνα», είναι το επιχείρημα που επικαλείται το περιβάλλον Μερτς για την άρση των επιφυλάξεων προηγούμενων κυβερνήσεων, που εδράζονταν στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία και στον σεβασμό προς την Ελλάδα.

Ποτέ άλλοτε στο παρελθόν, από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, η Τουρκία, χώρα με τον δεύτερο σε μέγεθος στρατό στο ΝΑΤΟ, δεν ήταν τόσο πολύτιμη σύμμαχος. Κι αυτό είναι μια πραγματικότητα.

Η Γερμανία του Μερτς, όχι μόνο έδωσε το πράσινο φως για τα Eurofighter, αλλά στηρίζει τη συμμετοχή της Άγκυρας στο πρόγραμμα SAFE παρά τις επιφυλάξεις της Αθήνας. Το πώς θα καταφέρει να μεταπείσει την ελληνική κυβέρνηση, καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου.

Στο χθεσινό κυβερνητικό μπρίφινγκ, ο αναπληρωτής κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Μάιερ απέφυγε να απαντήσει σχετικά, αρκέστηκε να πει ότι «είναι γνωστό πως μαζί με άλλα μέλη του ΝΑΤΟ στηρίζουμε τη συμμετοχή της Τουρκίας στο SAFE».

Γάζα, προσφυγικό, βίζα

Αλλά τι ανταλλάγματα ζητά ο Μερτς από τον Ερντογάν;

Στήριξη καταρχήν στο προσφυγικό. Σύμφωνα με το γερμανικό υπουργείο Εσωτερικών, μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου, είχαν απελαθεί 1.614 Τούρκοι. Επί χρόνια, η Τουρκία αρνιόταν να δεχθεί πολίτες της, γι’ αυτό κι ανήκει στις χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό υπό απέλαση ατόμων στη Γερμανία. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης κι Ασύλου τους υπολογίζει σε 22.560.

Η Τουρκία θα μπορούσε επίσης να μεσολαβήσει για επιστροφές σύρων προσφύγων, που σχεδιάζει η γερμανική κυβέρνηση. Μετά την πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ, η Άγκυρα έχει οικοδομήσει καλές σχέσεις με τη νέα κυβέρνηση στη Δαμασκό και θα μπορούσε ενδεχομένως να υποστηρίξει τα γερμανικά αιτήματα. Από το 2012, η Γερμανία έχει σταματήσει τις απελάσεις προς τη Συρία, αλλά αυτό αναμένεται να αλλάξει. Ο υπουργός Εσωτερικών Αλεξάντερ Ντόμπριντ δήλωσε ότι θέλει μέχρι το τέλος του χρόνου, να καταλήξει σε συμφωνία με τη νέα συριακή ηγεσία για την απέλαση, αρχικά εγκληματιών και στη συνέχεια Σύρων χωρίς άδεια παραμονής.

Ο καγκελάριος αναμένεται να ζητήσει από τον Ερντογάν να χρησιμοποιήσει την επιρροή του στη Χαμάς για να αφοπλιστεί, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τη διεθνή δύναμη σταθεροποίησης, στην οποία η Τουρκία έχει προσφερθεί να συμμετάσχει, αλλά αρνείται το Ισραήλ. Στη λίστα αιτημάτων της Τουρκίας προς της Γερμανία βρίσκονται διευκολύνσεις στη χορήγηση βίζας σε Τούρκους που θέλουν να επισκεφθούν τη Γερμανία και το ξεπάγωμα της τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ. Πολιτικοί αναλυτές εκφράζουν αμφιβολίες πόσο άμεσα μπορούν να ικανοποιηθούν αυτά τα αιτήματα.

Και τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η σημερινή επίσκεψη Μερτς στην Τουρκία, διάρκειας 23 ωρών, σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής στις διμερείς σχέσεις. Το γεγονός ότι ο καγκελάριος δεν συναντάται με εκπροσώπους της αντιπολίτευσης, ερμηνεύεται ως απόφασή του να μην αναμειχθεί στα εσωτερικά της χώρας και χαλάσει το κλίμα ευφορίας και «θετικής ατζέντας», όπως το διατύπωσε ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ.

Σε αυτή τη θετική ατζέντα συμβάλει και η απρόσμενη παρουσία της συζύγου του καγκελάριου στην επίσκεψη, αλλά κυρίως στο δείπνο που θα παραθέσει ο Ερντογάν απόψε, προς τιμήν των προσκεκλημένων του. Κατά τη γερμανική ανάγνωση, η παρουσία της νομικού και προέδρου του Πρωτοδικείου Άρνσμπεργκ αποτελεί κίνηση εκτίμησης και ασυνήθιστη χειρονομία φιλίας προς τον οικοδεσπότη.

Μετά από πολλά δύσκολα χρόνια στις γερμανο-τουρκικές σχέσεις, με σκληρές διαμάχες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φυλακισμένους γερμανούς πολίτες ή τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία, ο Mερτς θέλει να εδραιώσει τη στρατηγική συνεργασία με την Τουρκία.

Οι ευρωπαϊκές αξίες στο βωμό της Realpolitik

Το παράδειγμα των Eurofighter δείχνει ξεκάθαρα πώς έχει αλλάξει η στάση του Βερολίνου απέναντι στην Τουρκία, από την αρχή της ρωσικής επιθετικής πολέμου στην Ουκρανία και ενόψει της ασταθούς στάσης του Ντόναλντ Τραμπ. Η παράδοση των Eurofighter στους «συμμάχους του ΝΑΤΟ» στην Τουρκία, εξυπηρετεί «τη συλλογική άμυνα», σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, πριν από το ταξίδι του Μερτς.

Η Τουρκία δεν είχε τόσο μεγάλη ζήτηση ως εταίρος του ΝΑΤΟ από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Μέχρι πρόσφατα, οι διαδοχικές ομοσπονδιακές κυβερνήσεις είχαν μπλοκάρει για χρόνια, τις παραδόσεις όπλων στην Τουρκία – λόγω παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Συρία και από σεβασμό προς την Ελλάδα. Τώρα, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση υποστηρίζει τη συμμετοχή της Άγκυρας στο πρόγραμμα όπλων της ΕΕ, SAFE, παρά τις επιφυλάξεις της Αθήνας.

Ο τουρκικός Τύπος σημείωσε με νόημα ότι ο Μερτς επισκέφθηκε την Άγκυρα πριν από την Αθήνα.