Ο Γενς Στόλτενμπεργκ διορίστηκε Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ το 2014, υπό τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα και με την υποστήριξη της τότε γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ. Ο πρώην πρωθυπουργός της Νορβηγίας παρέμεινε στο αξίωμα αυτό για δέκα χρόνια μέχρι το 2024, όταν και τον διαδέχθηκε ο Ολλανδός Μαρκ Ρούτε.
Τα δέκα αυτά χρόνια, που σημαδεύτηκαν από την έλευση του Ντόναλντ Τραμπ στην αμερικανική προεδρία, την αποχώρηση των στρατευμάτων των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, περιγράφονται αναλυτικά στο βιβλίο του «On my watch», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα – καταγεγραμμένα με σχολαστική τεκμηρίωση, καθώς ο ίδιος φρόντιζε να κρατά ακριβείς σημειώσεις και ηχογραφήσεις συνεντεύξεων και συναντήσεων από τη δεκαετή θητεία του στο τιμόνι του ΝΑΤΟ.
Πριν από λίγες μέρες, ο γαλλικός Monde προδημοσίευσε ένα πολύ χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο, στο οποίο ο Στόλτενμπεργκ αφηγείται τα παρασκήνια μιας συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ το 2018 στις Βρυξέλλες, κατά την οποία ο Τραμπ, ο οποίος τότε διένυε την πρώτη του θητεία ως πρόεδρος των ΗΠΑ, βρέθηκε στο επίκεντρο, πιέζοντας ορισμένους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένης της Άνγκελα Μέρκελ. Ο πρώην ΓΓ περιγράφει πως η Συμμαχία βρέθηκε πιο κοντά από ποτέ σε μια κρίση «που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στη διάλυσή της».
«Αυτό είναι το τέλος … το ΝΑΤΟ βρισκόταν σε κίνδυνο»
«Ο Τραμπ έφτασε αργοπορημένος και αμέσως επιτέθηκε στους Ευρωπαίους συμμάχους: «Πρέπει να κάνω μια επίσημη διαμαρτυρία… Οι ΗΠΑ πληρώνουν το 90% των δαπανών του ΝΑΤΟ… Και το ΝΑΤΟ είναι πιο σημαντικό για την Ευρώπη απ’ ό,τι για εμάς» διηγείται και συνεχίζει εξηγώντας πως ο τόνος του αμερικανού προέδρου έγινε ακόμη πιο σκληρός όταν απευθύνθηκε συγκεκριμένα στην Άνγκελα Μέρκελ, απαιτώντας να αυξήσει άμεσα τις αμυντικές δαπάνες της Γερμανίας στο 2% του ΑΕΠ. «Είδα πως έχεις το πλεόνασμα», της είπε. «Εγώ δανείζομαι για να σας προστατεύω, ενώ εσύ κάνεις οικονομία βασιζόμενη σε εμένα.»
Έπειτα, ο Τραμπ φέρεται να ξεκίνησε να απαριθμεί τις συνεισφορές των κρατών μελών, «σαν να ανακοίνωνε τα αποτελέσματα της Eurovision», όπως γράφει ο Στόλτενμπεργκ: «Βέλγιο: 0,9. Λιγότερο από 1%.
Κροατία: Ω, είμαι τόσο απογοητευμένος, δεν μπορώ να το πιστέψω: 1,26%.
«Πρέπει να νιώθεις απαίσια», είπε, κοιτάζοντας τριγύρω για τον εν λόγω εκπρόσωπο.
«Εσθονία: 2%. Ευχαριστώ!
Γαλλία: 1,79%. Καθόλου άσχημα, Εμανουέλ (Μακρόν). Καθόλου άσχημα για σένα. Δεν είσαι πρόεδρος για αρκετό καιρό.
Γερμανία: 1,2%. Έλα, Άντζελα! Επιτέλους!
Λουξεμβούργο, εσύ που είσαι τόσο καλός, πού είσαι; 0,46%. Δεν σου μιλάω πια. Αλλά δεν έχει σημασία. Η γυναίκα μου σε θεωρεί καλό παιδί’» είπε απευθυνόμενος στον πρωθυπουργό Ξαβιέ Μπέτελ.
Συνέχισε: «Πολωνία: 1,99%. Ας πούμε 2. Τα πήγες περίφημα. Ευχαριστώ, Πολωνία, όπου κι αν είσαι.
Σλοβενία: λιγότερο από 1%. Δεν με εκπλήσσει. Ξέρω τη γυναίκα μου (Μελάνια Τραμπ, σλοβενικής καταγωγής), ξέρω πού πηγαίνουν τα λεφτά.
«Ο Ερντογάν μπορεί να λέει ότι θέλει»
Έπειτα ήρθε η σειρά της Τουρκίας: Το καλό με την Τουρκία είναι ότι ο Ερντογάν μπορεί να λέει ό,τι θέλει, κανείς δεν τον ελέγχει. Όταν πήρε το 61% στις εκλογές, του είπα: γιατί δεν λες 80%; Ακούγεται καλύτερο.
Ηνωμένο Βασίλειο: 2,1%. Ευχαριστώ. Πολύ καλά. ΗΠΑ: 4,2% του μεγαλύτερου ΑΕΠ από όλα. Οπότε, πείτε μας ηλίθιους αν θέλετε».
Η απειλή Τραμπ για έξοδο από το ΝΑΤΟ
Στη συνέχεια, σε μια δραματική αποστροφή, ο Τραμπ απείλησε ανοιχτά με αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμμαχία, ενώ σύμφωνα με τον Στόλτενμπεργκ, η αμερικανική αντιπροσωπεία είχε ήδη ετοιμάσει τις βαλίτσες για να αποχωρήσει από τη Σύνοδο.
Ο πρώην επικεφαλής του ΝΑΤΟ γράφει για αυτή τη στιγμή: «Αυτό είναι το τέλος, σκέφτηκα. Κοίταξα γύρω από την αίθουσα. Όλοι ήταν σε εγρήγορση, κάποιοι πιέζοντας τα ακουστικά τους πιο δυνατά για να ακούν καλύτερα, άλλοι, πιο κοντά στον Τραμπ, τα είχαν βγάλει για να ακούν απευθείας τα λόγια του. Όλοι κατάλαβαν ότι η κατάσταση ξέφευγε από τον έλεγχο και ότι η συνάντηση, μαζί με όλες τις δηλώσεις συναίνεσης, κινδύνευε να διαλυθεί. Και μαζί τους, το ΝΑΤΟ βρισκόταν σε κίνδυνο».
Όλοι οι ηγέτες είχαν συμφωνήσει στην αρχή της επίτευξης του 2% του ΑΕΠ για τις αμυντικές δαπάνες, αλλά η διαφωνία με τις ΗΠΑ αφορούσε το χρονοδιάγραμμα: Ο Τραμπ ήθελε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος φέτος, ενώ οι υπόλοιποι στόχευαν στο 2024 – την προθεσμία που είχε ήδη εγκριθεί στην τελική διακήρυξη που υιοθετήθηκε την προηγούμενη μέρα.
Η Μέρκελ και ο Μακρόν ξεκίνησαν να εξηγούν πως δεν πρόκειται για έναν ρεαλιστικό άμεσο στόχο, καθώς μια τέτοια σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών θα πρέπει να περάσει από τα κοινοβούλιά τους.
Τότε, «ο Τραμπ έβγαλε τον μαύρο μαρκαδόρό του που δεν άφηνε ποτέ, έγραψε μερικές λέξεις σε ένα κομμάτι χαρτί και έσκυψε προς το μέρος μου για να μου το δώσει. Η γραφή του, παρατήρησα παρεμπιπτόντως, ήταν αρκετά κομψή. Έγραφε: “Κύριε Γενικέ Γραμματέα, αν μπορείτε να πείτε ότι οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες χάρη σε εμένα, τότε νομίζω ότι μπορούμε να καταλήξουμε σε συμφωνία» αφηγείται ο Στόλτενμπεργκ, ο οποίος τότε συμφώνησε, θεωρώντας πως βρέθηκε μια χρυσή τομή.
Πριν όμως από τη λήξη της συνάντησης, πήρε το λόγο ο Δανός πρωθυπουργός Λαρς Λόκε Ράσμουσεν, παρά την προσπάθεια του Στόλτενμπεργκ να κλείσει τη συζήτηση. Κοιτώντας τον Τραμπ, φέρεται πως είπε:
«Η συνεισφορά μας δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι και το αίμα και οι θυσίες. Είμαστε πέντε εκατομμύρια άνθρωποι στη Δανία. Χάσαμε 45 στρατιώτες στο Αφγανιστάν, μια αποστολή που ξεκίνησε για να υπερασπιστεί τις ΗΠΑ.»
«Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να πάψει να λειτουργεί»
Ο Στόλτενμπεργκ σημειώνει πως η αίθουσα σώπασε, ενώ ακόμη και ο Τραμπ έμεινε σιωπηλός.
Τελικά, στη συνέντευξη Τύπου μετά τη συνάντηση, δήλωσε ότι οι χώρες μέλη του ΝΑΤΟ έχουν αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες χάρη στην ηγεσία του Προέδρου Τραμπ και στις σαφείς εκκλήσεις του ενώ ταυτόχρονα, όλες οι χώρες μέλη επιβεβαιώνουν τη δέσμευσή τους στη Συμμαχία και στο Άρθρο 5 της Συνθήκης.
«Εκείνη την ημέρα κατάλαβα πως το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να πάψει να λειτουργεί. Δεν θα ήταν απαραίτητα μια επίσημη διάλυση, αλλά θα έχανε κάθε αξιοπιστία», γράφει στο βιβλίο του ο Στόλτενμπεργκ.
«Αν ο Τραμπ είχε πραγματοποιήσει την απειλή του να αποχωρήσει σε ένδειξη διαμαρτυρίας, το ΝΑΤΟ θα είχε διακινδυνεύσει με διάσπαση… Νομίζω ότι συνειδητοποίησε ότι οι σημαντικές αυξήσεις δεν ήταν άμεσα εφικτές, αλλά αυτό που είχαμε δει ήταν ίσως ένα καλό παράδειγμα της διαπραγματευτικής τακτικής του Τραμπ: ξεκινά πολύ δυναμικά απαιτώντας το μέγιστο, προκειμένου να επιτευχθεί μια ενδιάμεση λύση αποδεκτή από όλα τα μέρη» καταλήγει στο απόσπασμα που δημοσιεύθηκε στον Monde σχετικά με αυτή την ταραχώδη μέρα.
Επτά χρόνια μετά από εκείνη τη Σύνοδο στις Βρυξέλλες, όλα τα μέλη πληρούν πλέον τον στόχο του 2%. Από τότε που ο Στόλτενμπεργκ παραιτήθηκε τον Νοέμβριο του 2024, ο Τραμπ που επέστρεψε στην εξουσία τον περασμένο Ιανουάριο, έχει αναδιαμορφώσει περαιτέρω τις προσδοκίες του ΝΑΤΟ για τις αμυντικές δαπάνες, πιέζοντας τους ηγέτες στη σύνοδο κορυφής της Συμμαχίας στη Χάγη τον Ιούνιο του 2025 προς ένα νέο όριο, αυτό του 5% του ΑΕΠ έως το 2035.
