Η διδασκαλία της ιστορίας (και) στην Αγγλία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τρόπου με τον οποίο οι νέοι και οι νέες κατανοούν τον κόσμο. Όπως αναφέρεται στο εθνικό πρόγραμμα σπουδών των τριών πρώτων χρόνων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: «Η ιστορία βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν την πολυπλοκότητα της ζωής των ανθρώπων, τη διαδικασία της αλλαγής, την ποικιλομορφία των κοινωνιών και τις σχέσεις μεταξύ διαφορετικών ομάδων, καθώς και τη δική τους ταυτότητα και τις προκλήσεις της εποχής τους».
Κάτα πόσο μπορεί όμως ο στόχος αυτός να επιτευχθεί όταν ο ρόλος των γυναικών στην ιστορία παραμένει αποσιωπημένος; Τα βιβλία ιστορίας έχουν «ξεχάσει» τις γυναίκες, όπως αποδεικνύει πρόσφατη έρευνα της οργάνωσης End Sexism in Schools (Τέλος στον Σεξισμό στα Σχολεία).
Νέα έρευνα: Οι γυναίκες αγνοούνται στα περισσότερα μαθήματα ιστορίας
Η έρευνα έχει τίτλο «Η μεγάλη κλοπή ιστορίας: Ανακτώντας τη θέση των γυναικών στο πρόγραμμα σπουδών ιστορίας». Όταν οι γυναίκες αγνοούνται στα περισσότερα μαθήματα ιστορίας, πώς επηρεάζει αυτό τις αντιλήψεις των μαθητών και των μαθητριών για τις ικανότητες τους;
Αυτή η εξαίρεση δεν είναι καινούργια. Ήδη από το 1909, το Journal of Education επέκρινε την έλλειψη ορατότητας των γυναικών στα αγγλικά προγράμματα σπουδών ιστορίας: «Σε σχεδόν όλα τα σχολικά βιβλία και σχεδόν σε όλα τα μαθήματα, τα προνόμια υποτίθεται ότι απονέμονται στους άνδρες και τα καθήκοντα του πολίτη πρέπει να εκτελούνται μόνο από αυτούς.
Η άγνοια σχετικά με το μερίδιο των γυναικών στην αγγλική ιστορία είναι σχεδόν τόσο διαδεδομένη μεταξύ των εκπαιδευτικών όσο και μεταξύ των μαθητών».
Η βρετανική οργάνωση ESIS έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος χωρίς σεξισμό, που θα επιτρέπει σε όλα τα παιδιά να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους, χωρίς στερεότυπα, προκαταλήψεις και διακρίσεις λόγω φύλου.
Η συστηματική υποβάθμιση του ρόλου των γυναικών
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, τα μαθήματα ιστορίας στα σχολεία υποβαθμίζουν συστηματικά τον ρόλο των γυναικών. Οι ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι το πρόγραμμα σπουδών «προάγει τον μισογυνισμό και διδάσκει μια ψευδή εκδοχή του παρελθόντος».
Τα ευρήματα περιλαμβάνουν το ανησυχητικό στατιστικό στοιχείο ότι μόνο το 12% των μαθημάτων ιστορίας έχουν ως κύριο θέμα τις γυναίκες, με μόλις το 29% να περιλαμβάνει τις γυναίκες παράλληλα με άλλα θέματα και το 59% να μην περιλαμβάνει καθόλου γυναίκες.
Ακόμη κι όταν αναφέρονταν γυναίκες, η έκθεση διαπίστωσε ότι ήταν πιο συχνά θύματα παρά πρωταγωνίστριες, με τις γυναίκες που δολοφονήθηκαν από τον Τζακ τον Αντεροβγάλτη να είναι πιο πιθανό να διδάσκονται στα μαθήματα από ό,τι οι γυναίκες αποκρυπτογράφοι του Bletchley Park κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η έρευνα κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι η διαίρεση του προγράμματος σπουδών ιστορίας σε συγκεκριμένες περιόδους δημιουργεί εμπόδια στην ένταξη των γυναικών, καθώς οι περίοδοι ορίζονται από σημαντικά πολιτικά γεγονότα που αφορούν άνδρες και όχι από εξελίξεις που περιλαμβάνουν φυσικά τις εμπειρίες των γυναικών.
Από τις γυναίκες που αναφέρονται στα μαθήματα, η λίστα κυριαρχείται από τέσσερις προσωπικότητες: την Ελισάβετ Α΄, τη Μαρία Α΄ (και οι δύο από τις αρχές του 16ου αιώνα) και τις σουφραζέτες Εμμελίν Πανκχέρστ και Έμιλι Ντέιβισον (και οι δύο από τις αρχές του 20ου αιώνα) , αφήνοντας τη διδασκαλία εκτεταμένων ιστορικών περιόδων χωρίς γυναικεία παρουσία.
View this post on Instagram
Όταν τα σχολεία διδάσκουν για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, μόνο το 65% αναλύει τις πολιτικές εκστρατείες των γυναικών πριν από τον 19ο αιώνα. Το έργο της Caroline Norton, της Eglantyne Jebb, της Mary Wollstonecraft, της Harriet Martineau, της Edith Morley κι άλλων δεν αναφέρεται, στερώντας τον αγώνα για το δικαίωμα ψήφου από κάθε πλαίσιο ή κατανόηση ότι οι γυναίκες αγωνίστηκαν για αιώνες για μια πιο δίκαιη κοινωνία.
Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου προβαίνει επί του παρόντος σε αναθεώρηση του προγράμματος σπουδών και της αξιολόγησης. Βέβαια, όταν δημοσιεύθηκε η ενδιάμεση έκθεση τον Μάρτιο, η οποία περιελάμβανε σχέδια για τη βελτίωση της εκπροσώπησης στο πρόγραμμα σπουδών, δεν έγινε καμία αναφορά στην ισορροπία των φύλων.
«Η ζωή των γυναικών είναι μέρος της ιστορίας»
Η Ντέμπι Μπράζιλ, ιδρύτρια της οργάνωσης End Sexism in Schools, δήλωσε: «Είναι ζωτικής σημασίας οι μαθητές και οι μαθήτριες να κατανοήσουν ότι οι γυναίκες στην ιστορία δεν είναι ένα ξεχωριστό θέμα – η ζωή των γυναικών είναι μέρος της ιστορίας.
Ένα αντιπροσωπευτικό πρόγραμμα σπουδών δεν είναι προαιρετική εμπλουτιστική δραστηριότητα, αλλά θέμα ιστορικής ακρίβειας και δίκαιης εκπαίδευσης. Χωρίς αυτό, δεν αγνοούμε απλώς το μισό του πληθυσμού, αλλά διδάσκουμε μια ψευδή εκδοχή του παρελθόντος.
Ως αποτέλεσμα, τα κορίτσια δεν μπορούν να ταυτιστούν με όσα διδάσκονται για το παρελθόν, τα αγόρια χάνουν ευκαιρίες να αναπτύξουν ενσυναίσθηση και θετικά πρότυπα και η κοινωνία κληρονομεί μια διαστρεβλωμένη ιστορική αφήγηση που τροφοδοτεί την επιδημία της μισογυνίας που καταστρέφει τη ζωή των νέων».
Η Kate Mosse, βρετανίδα συγγραφέας και συνιδρύτρια του βραβείου Women’s Prize for Fiction, εδώ και πολλά χρόνια υποστηρίζει τις φωνές των γυναικών. Το 2021 ηγήθηκε της εκστρατείας #WomanInHistory με στόχο να προβάλλει κάθε γυναίκα που έχει αγνοηθεί στα βιβλία ιστορίας.
«Στην έρευνά μου για τα μυθιστορήματά μου, συνεχώς διαπίστωνα πόσο εύκολα τα επιτεύγματα των γυναικών εξαφανίζονται ή μένουν εκτός των επίσημων βιβλίων ιστορίας, κι αυτό με ενέπνευσε για την εκστρατεία», έλεγε τότε.
«Δεν μπορούμε να παραγκωνίσουμε τα επιτεύγματα του μισού πληθυσμού»
Στο σήμερα, επισημαίνει: «Πρέπει να επαναφέρουμε όλες τις γυναίκες και τα κορίτσια των οποίων τα επιτεύγματα δεν έχουν καταγραφεί στα βιβλία ιστορίας και στις τάξεις μας. Οι γυναίκες και οι άνδρες έχτισαν μαζί τον κόσμο και είναι απαραίτητο αυτό να αντικατοπτρίζεται στο πρόγραμμα σπουδών ιστορίας. Δεν μπορούμε να παραγκωνίσουμε τα επιτεύγματα του μισού πληθυσμού.
Αν οι γυναίκες απουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό από τα σχολικά βιβλία, πώς μπορούν τα κορίτσια να αισθανθούν ότι οι προσπάθειές τους εκτιμώνται και ότι μπορούν να επιτύχουν ό,τι και οι άνδρες;
Τα μέσα ενημέρωσης αναφέρονται σωστά στις πιέσεις που δέχονται τα αγόρια, στην τοξικότητα των διαδικτυακών συζητήσεων, στην ανεξέλεγκτη μισογυνία και στην επιβλαβή επίδραση της ψεύτικης πορνογραφίας που αποανθρωποποιεί τα κορίτσια.
Αν τα σχολεία διδάσκουν στα αγόρια να βλέπουν τον κόσμο μόνο από ανδρική οπτική γωνία, πώς μπορούν να νιώσουν συμπάθεια για τις γυναίκες και τα κορίτσια ή να σέβονται τα επιτεύγματά τους; Είναι απαραίτητη μια αντίθετη αφήγηση».
Η απουσία των γυναικών από το πρόγραμμα σπουδών είναι μέρος ενός ευρύτερου πλαισίου. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μόνο το 17% των αγαλμάτων απεικονίζουν πραγματικές – και όχι μυθικές – γυναίκες, και αν εξαιρέσουμε τη βασίλισσα Βικτώρια, το ποσοστό αυτό μειώνεται δραματικά.
Στο Εδιμβούργο, υπάρχουν περισσότερα αγάλματα ζώων από ό,τι γυναικών. Αν βλέπουμε μόνο άνδρες να τιμούνται στους δημόσιους χώρους, η εντύπωση που δίνεται είναι ότι τα επιτεύγματα των γυναικών απλά δεν αξίζει να αναφερθούν.
Μια ιστορία που αντικατοπτρίζει τον κόσμο όπως ήταν, όχι όπως έχει επιλεγεί να τον θυμόμαστε
Η Mosse τονίζει ορθώς: «Δεν είναι μόνο θέμα δικαιοσύνης και ισορροπίας, να αφηγηθείς μια ολοκληρωμένη ιστορία – είναι επίσης θέμα κοινής λογικής και κοινωνικής ευαισθησίας.
Δεν πρόκειται για την αφαίρεση των σπουδαίων ανδρών από την ιστορία, αλλά για την επαναφορά των γυναικών στη θέση που τους αξίζει. Ας βρούμε έναν τρόπο να το αντικατοπτρίσουμε στα σχολεία και στους δημόσιους χώρους μας. Σε τελική ανάλυση, οι γυναίκες και οι άνδρες έχτισαν τον κόσμο μαζί.
Είναι ζωτικής σημασίας οι μαθητές να κατανοήσουν ότι ο ρόλος των γυναικών στην ιστορία δεν είναι ξεχωριστός από τη γενική μελέτη της ιστορίας: η ζωή των γυναικών είναι επίσης ιστορία. Η επόμενη γενιά αξίζει κάτι καλύτερο: μια ιστορία που αντικατοπτρίζει τον κόσμο όπως ήταν, όχι όπως έχει επιλεγεί να τον θυμόμαστε».
Με πληροφορίες από endsexisminschools.org, The Guardian, The Observer και Euronews.
