Χωρίς πολλές ελπίδες, και με κατηγορίες του Κιέβου ότι η Ρωσία ήδη τον υπονομεύει, θα ξεκινήσει ο δεύτερος γύρος των ρωσο-ουκρανικών συνομιλιών στην Κωνσταντινούπολη τη Δευτέρα (2/6). Ο πρώτος γύρος, στην ίδια πόλη στις 16 Μαΐου, απέφερε ως μοναδικό «καρπό» την ανταλλαγή 1.000 αιχμαλώτων ενώ έκτοτε η Μόσχα έχει κλιμακώσει τις επιθέσεις με drones εναντίον της Ουκρανίας – η μεγαλύτερη επίθεση με drones έλαβε χώρα στις 26 Μαΐου.
«Η έκβαση του Ουκρανικού θα κριθεί αποκλειστικά από το αν ο Ντόναλντ Τραμπ, που είναι εξαιρετικά απρόβλεπτος, θα ασκήσει πίεση στον Βλαντίμιρ Πούτιν, όχι μόνο προσφέροντας καρότα αλλά κάνοντας και χρήση μαστιγίου, με τη μορφή εντατικοποιημένων κυρώσεων κατά της Ρωσίας», σχολιάζει στο Βήμα ο Κέβορκ Οσκανιάν, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Έξετερ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, και ερευνητής στο The Foreign Policy Centre με εξειδίκευση στη διεθνή ασφάλεια και τη Ρωσία.
Εφόσον ο Πούτιν «πιστεύει ότι κερδίζει» και, ταυτοχρόνως, ο Τραμπ «δεν είναι πραγματικά αφοσιωμένος στο Κίεβο», για ποιον λόγο ο ρώσος πρόεδρος «να κάνει συμβιβασμούς;» αναρωτιέται ο Οσκανιάν.
Ποιο είναι το συμπέρασμα από την τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ Τραμπ και Πούτιν, στις 19 Μαΐου;
To ότι διήρκεσε δύο ώρες και χαρακτηρίστηκε από τη ρωσική πλευρά ως ουσιαστική και αρκετά ειλικρινής υποδηλώνει μια δυναμική ανταλλαγή απόψεων. Το Κρεμλίνο όμως συνεχίζει να επιμένει να αντιμετωπιστούν οι βασικές αιτίες της σύγκρουσης.
Η φράση «βασικές αιτίες της σύγκρουσης» τι υποκρύπτει;
Υποδηλώνει την επιθυμία να ξεπεραστεί μια απλή εδαφική διευθέτηση. Αναφέρεται στον φιλοδυτικό προσανατολισμό της Ουκρανίας. Μένει να δούμε πόσο μακριά θέλει να φτάσει η Μόσχα στις απαιτήσεις της σε αυτό το πεδίο. Θα ήταν ικανοποιημένη με μια φινλανδοποιημένη Ουκρανία; Ή μήπως θα επιμείνει στην αλλαγή καθεστώτος και σε συνταγματικές τροποποιήσεις στην Ουκρανία, για παράδειγμα για διασφαλίσεις σε σχέση με τη χρήσης της ρωσικής γλώσσας ή της Ορθόδοξης Εκκλησίας που συνδέεται με τη Μόσχα, δύο πιθανά σημεία πίεσης στο μέλλον; Δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς ειπώθηκε κατά τη διάρκεια της συνομιλίας Τραμπ-Πούτιν, αλλά γνωρίζουμε ότι οι απαιτήσεις του ρώσου προέδρου εξακολουθούν να είναι μαξιμαλιστικές και ότι αυτό θα απαιτούσε αμερικανική, εκτός από ευρωπαϊκή, πίεση για να αλλάξει. Συνεπώς η απειλή του Τραμπ να εγκαταλείψει τις διαπραγματεύσεις ιδιαίτερα σημαντική.
Ο Τραμπ απειλεί να εγκαταλείψει την Ουκρανία, επειδή είναι «ευρωπαϊκό ζήτημα». Τότε γιατί συνεχίζει και παρεμβαίνει; Ποιο είναι το κέρδος του καθώς πάντα ενεργεί με συναλλακτικούς όρους;
Πράγματι, ο Τραμπ είναι ένας εξαιρετικά συναλλακτικός πρόεδρος. Υπολογίζει με βάση το κέρδος και τη ζημία και θα δίσταζε να εξηγήσει στη βάση του γιατί εξακολουθεί να ξοδεύει δισεκατομμύρια δολάρια για την Ουκρανία την στιγμή που μειώνει δραστικά τις κυβερνητικές υπηρεσίες και την κοινωνική ασφάλιση. Δεν νομίζω ότι εργάζεται για τους Ρώσους, αλλά η γενική κοσμοθεωρία του βασίζεται εν μέρει στους υπολογισμούς ενός μεγιστάνα ακινήτων της Νέας Υόρκης και σε αυτή την κοσμοθεωρία, η Ουκρανία φαίνεται να είναι μια ζημιογόνος επιχείρηση.
Ποιους ακριβώς όρους θέτει ο Πούτιν για το τέλος του πολέμου; Ποιες είναι οι κόκκινες γραμμές της Ουκρανίας;
Εκτός από την προσάρτηση των εδαφών που βρίσκονται υπό τον έλεγχό της – ιδίως της Κριμαίας – η Ρωσία θέλει, τουλάχιστον, μια σιδερένια εγγύηση ότι η υπόλοιπη Ουκρανία δεν θα δυτικοποιηθεί. Αυτό θα απαιτούσε επώδυνες παραχωρήσεις από την πλευρά των Ουκρανών. Όπως έχουν τα πράγματα, θα με εξέπληττε αν η Μόσχα συμφωνούσε με τη φινλανδοποίηση της Ουκρανίας, πόσο μάλλον με την ένταξή της στην ΕΕ. Πιθανότατα θα απαιτηθούν συνταγματικά ανταλλάγματα κι αλλαγές που θα εδραιώσουν την επιρροή της Ρωσίας στη χώρα. Μόνο αν η θέση της Μόσχας αποδυναμωθεί σημαντικά στους επόμενους μήνες (ή χρόνια), θα ήταν δυνατή μια συμβιβαστική λύση που θα αποδεχόταν η ουκρανική πλευρά.
Η Ουάσινγκτον δεν εμφανίζεται αντίθετη σε εδαφικές παραχωρήσεις από την Ουκρανία.
Ναι. Το πραγματικό ερώτημα είναι ποια μορφή θα λάβουν αυτές οι εδαφικές παραχωρήσεις. Θα είναι νομικά δεσμευτικές και μόνιμες – ένα καταστροφικό αποτέλεσμα για την Ευρώπη δεδομένης της όχι και τόσο μακρινής ιστορίας της; Ή μήπως θα είναι μια de facto ρύθμιση, δηλαδή ανεκτή αλλά μη αναγνωρισμένη από τη διεθνή κοινότητα; Δεν νομίζω ότι ο Πούτιν θα δεχόταν το δεύτερο.
Υπάρχει κάτι που μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα;
Το να προσθέσει ο Τραμπ μαστίγιο στα καρότα του, απειλώντας σαφώς να αυξήσει την υποστήριξη προς την Ουκρανία εάν οι συνομιλίες αποτύχουν λόγω της ρωσικής αδιαλλαξίας. Όπως έχουν τα πράγματα, η δυναμική είναι υπέρ της Ρωσίας. Αυτό μπορεί να αλλάξει αν η Ουκρανία αντισταθεί και οι επιπτώσεις του πολέμου διεισδύσουν στο κέντρο της Ρωσίας – επηρεάζοντας το βιοτικό επίπεδο στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη και διευρύνοντας τη στρατολόγηση από την περιφέρεια σε αυτές τις πολιτικά κρίσιμες πόλεις. Αλλά θα απαιτούσε μακροπρόθεσμη δέσμευση από τη Δύση, και ιδιαίτερα τις ΗΠΑ, όπως επίσης και ουκρανικό ανθρώπινο δυναμικό. Το κατά πόσον το Κίεβο είναι σε θέση να αντέξει χρόνια πολέμου φθοράς, όταν έχει σαφώς προβλήματα στρατολόγησης, είναι σε μεγάλο βαθμό το ερώτημα.
Τι θα εγγυάται την ασφάλεια στην Ευρώπη εάν ο Πούτιν βγει νικητής από την Ουκρανία;
Κανονικά, η απάντηση θα ήταν το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ (σ.σ. ότι η επίθεση σε ένα κράτος-μέλος θεωρείται επίθεση σε όλα τα κράτη-μέλη). Αλλά δεν ζούμε σε κανονικές εποχές. Ακόμη και η αντίληψη της μειωμένης δέσμευσης των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή άμυνα θα μπορούσε να προκαλέσει πειραματισμούς του Πούτιν στα σύνορα του ΝΑΤΟ, ειδικά στις χώρες της Βαλτικής. Μέχρι στιγμής, το Κρεμλίνο έχει σεβαστεί αυτό το όριο – εκτός από μερικές επιχειρήσεις γκρίζας ζώνης.
