Υπάρχει αυτή η στιγμή που σου λένε να κάτσεις με την νεολαία – κι όντως κάθεσαι. Για περίπου 8 μήνες λοιπόν είχα τη χαρά να καθίσω με τους μαθητές και τις μαθήτριες και μαθήτριες σχολείων Ελλάδας και Κύπρου που συμμετείχαν στο διαγωνισμό Σχολικών Εφημερίδων του ΒΗΜΑΤΟΣ, «Το ΒΗΜΑ των μαθητών» και να παρακολουθήσω από πολύ κοντά τις προσπάθειες των συντακτικών ομάδων των σχολείων να δημιουργήσουν τις δικές τους εφημερίδες.
Από την πρώτη κιόλας στιγμή φάνηκε ότι αυτή η πρωτοβουλία άναψε μια σπίθα. Το καθημερινό πρόγραμμα των εφήβων είναι μια στοίβα από κουτάκια που γεμίζουν με φροντιστηριακά μαθήματα, ώρες μελέτης και το ψυχοσωματικό κόστος της εφηβείας. Σε αυτά, χώρεσε και ένα ακόμα: η δημιουργία μια σχολικής εφημερίδας.
Πώς χώρεσε;
Διότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται καλύτερα από τον καθένα τι τα ικανοποιεί. Το εκπαιδευτικό σύστημα τούς προετοιμάζει για τον στείρο και αντιπαραγωγικό συντονισμό των εξετάσεων κι εδώ έβλεπαν ότι υπήρχε μια εκπαιδευτική διαδικασία που τους αντιμετώπιζε ως πρωταγωνιστές και τους έδινε το έναυσμα να συμμετάσχουν ενεργά σε αυτή, με ένα τρόπο βαθιά ανθρώπινο, τόσο παλιό όσο και το είδος μας: με την αφήγηση ιστοριών.
«Οι μαθητές και οι μαθήτριες δεν ήθελαν απλώς να διεκδικήσουν τα βραβεία ενός διαγωνισμού, αλλά αναζητούσαν μια ρωγμή στον τοίχο του αναλυτικού προγράμματος».
Ποιος να το ‘λεγε ότι για μια γενιά που είναι μεγαλωμένη μέσα στο ψηφιακό περιβάλλον και το χαρτί τής μοιάζει κάτι αδιανόητο, η διέξοδος αυτή θα ερχόταν μέσα από τις σελίδες μιας εφημερίδας. Για κάποιες ώρες μέσα στη μέρα, τα video στο tiktok έδωσαν τη θέση τους στα κασέ και το νέο POV ήταν ένα καλογραμμένο άρθρο γνώμης.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες δεν ήθελαν απλώς να διεκδικήσουν τα βραβεία ενός διαγωνισμού, αλλά αναζητούσαν μια ρωγμή στον τοίχο του αναλυτικού προγράμματος, ένα μικρό νήμα που ξέφυγε από τις στενές ραφές του ρούχου που αναγκαστικά φοράνε για δύο χρόνια και οφείλει να είναι sur mesure με τις γονεϊκές και λοιπές προσδοκίες.
Κάπως έτσι, γεννήθηκε η ανάγκη για τα διαδικτυακά εκπαιδευτικά σεμινάρια καθ’ όλη τη διάρκεια του Διαγωνισμού, διότι δεν αρκεί να ζητάς κάτι, εν προκειμένω μια κανονική εφημερίδα γραμμένη και σχεδιασμένη από τους μαθητές, αλλά οφείλεις να παροτρύνεις, να καθοδηγείς και να δίνεις κίνητρα να συνεχίζουν όλοι την προσπάθεια μέχρι να φτάσουν στο τέλος της διαδρομής.
«Απαίτησαν τον προσωπικό χρόνο των αναγνωστών, αφού πρώτα είχαν εκθέσει με επιτυχία τους εαυτούς τους στην δυσκολίες και τις προκλήσεις αυτής της απαίτησης».
Στήνοντας μια εφημερίδα από το μηδέν, τα παιδιά, μαζί με την πολύτιμη βοήθεια και υποστήριξη των εκπαιδευτικών τους, δημιουργούσαν ένα νέο κόσμο. Κατανοούσαν τη σημασία της αξιολόγησης και της ιεράρχησης μια είδησης. Την ώρα που έγραφαν τα θέματα τους ίσως τα δάχτυλα τους να ήταν λίγο πιο βαριά -αυτή είναι η ευθύνη ενός ενυπόγραφου κειμένου αλλά και η λαχτάρα για τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει.
Γεμάτα έξαψη, έγραψαν τις ιστορίες τους και -ποιος ξέρει;- κρυφά να παραδέχθηκαν ότι η αναγνωστική εμπειρία που προσφέρει ένα έντυπο παραμένει απαράμιλλη. Απαίτησαν τον προσωπικό χρόνο των αναγνωστών, αφού πρώτα είχαν εκθέσει με επιτυχία τους εαυτούς τους στην δυσκολίες και τις προκλήσεις αυτής της απαίτησης.
«Σε αυτά τα παιδιά βρίσκονται οι αναγνώστες που χρειάζονται τα παραδοσιακά ΜΜΕ προκειμένου να γίνουν καλύτερα, να ανανεωθούν και να συμβαδίσουν με την εποχή τους».
Ένα βράδυ μετά την καταληκτική ημερομηνία υποβολής των εφημερίδων, έφτασαν στα μέιλ μας 133 σχολικές εφημερίδες, στις οποίες διαβάσαμε συναρπαστικά ρεπορτάζ, συνεντεύξεις και άρθρα μέσα από τα οποία ενημερωθήκαμε για πράγματα που μέχρι πρότινος αγνοούσαμε. Αυτές οι εφημερίδες είναι η μαγιά για τη συνέχεια του Διαγωνισμού, ο οποίος κορυφώθηκε με την απονομή των βραβείων.
Δεν γνωρίζω αν και πόσα από αυτά τα παιδιά επιθυμούν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία -είναι μια δουλειά γοητευτική μα εξουθενωτική, με περισσότερες απογοητεύσεις παρά χαρές. Ξέρω όμως ότι σε αυτά τα παιδιά βρίσκονται οι αναγνώστες που χρειάζονται τα παραδοσιακά ΜΜΕ προκειμένου να γίνουν καλύτερα, να ανανεωθούν και να συμβαδίσουν με την εποχή τους.
Μέσα σε αυτούς τους 8 μήνες, μας παρέσυρε η θέληση των παιδιών να αναπτύξουν δεξιότητες οι οποίες σχετίζονται με το γραμματισμό των μέσων, δηλαδή με τα εργαλεία που έχουν στα χέρια τους οι αναγνώστες προκειμένου να να διακρίνουν μια ψευδή από μια αληθή είδηση, να ξεχωρίζουν τη φήμη και την πληροφορία από το γεγονός, να αναγνωρίζουν δείκτες ιδεολογίας μέσα στο δημοσιογραφικό λόγο. Όποιος δημοσιογραφικός οργανισμός επενδύσει σε αυτό με σεμινάρια και εκπαιδευτικές δράσεις σε κάθε σχολείο θα αναδειχθεί πολλαπλά κερδισμένος.
Άλλωστε είτε μιλάμε για χαρτί είτε για ψηφιακό περιεχόμενο, πάντα θα υπάρχουν ιστορίες που θα θέλουμε να μοιραστούμε και μια σπίθα που θα δώσει τη φωτιά.
