Σαν σήμερα, πριν πέντε χρόνια, στις 25 Μαΐου 2020, ο Τζορτζ Φλόιντ πεθαίνει στη Μινεάπολη με το γόνατο ενός αστυνομικού να πιέζει τον λαιμό του. Το βίντεο με τα τελευταία του λόγια, «Δεν μπορώ να αναπνεύσω» (“I can’t breathe”), θα γίνει παγκόσμια κραυγή οργής και το όνομά του θα γίνει σύμβολο ενός διεθνούς κινήματος, το οποίο δεν θα αφορούσε μόνο τον ρατσισμό και την αστυνομική βία, αλλά και τη βαθύτερη ανάγκη για δικαιοσύνη και ισότητα.
Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, όμως, δεν ήταν μεμονωμένο περιστατικό. Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι μιας μακράς ιστορίας αστυνομικής βίας σε βάρος των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ, μιας ιστορίας που ο Τύπος είχε καταγράψει επανειλημμένα.
«ΤΑ ΝΕΑ», 3.5.1992, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Το Ιστορικό Αρχείο των «ΤΟ ΒΗΜΑ» και «ΤΑ ΝΕΑ» φωτίζει μερικά από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια αυτής της ιστορίας.
1991 – Ρόντνεϊ Κινγκ: Ο ξυλοδαρμός που καταγράφηκε
Το 1991, η βιντεοσκόπηση του βάναυσου ξυλοδαρμού του Ρόντνεϊ Κινγκ από τέσσερις λευκούς αστυνομικούς στο Λος Άντζελες γίνεται η αρχή μιας από τις πιο χαρακτηριστικές υποθέσεις αστυνομικής βίας στις ΗΠΑ.
Το σοκαριστικό βίντεο κάνει τον γύρο του κόσμου, όμως έναν χρόνο μετά, η αθώωση των δραστών θα προκαλέσει την οργή και την έκρηξη της κοινωνίας.
«ΤΑ ΝΕΑ» της 2ης Μαΐου 1992, μεταφέροντας το κλίμα από τις διαδηλώσεις και τις εκτεταμένες καταστροφές στο Λος Άντζελες, αναφέρουν για την υπόθεση:
«Ήταν αργά το βράδυ της 3ης Μαρτίου 1991. Τέσσερις λευκοί αστυνομικοί σταματούν 3 μαύρους που οδηγούν σε ένα προάστιο του Λος Αντζελες. Οι δύο μαύροι συμμορφώνονται αμέσως. Ο τρίτος, ο Ρόντνι Κινγκ, αντιδρά στα λόγια των αστυνομικών. Αυτοί αρχίζουν να τον χτυπούν.
»Η βιντεοκάμερα ενός ερασιτέχνη αρχίζει να καταγράφει τις σκηνές. Η ταινία διαρκεί 81 δευτερόλεπτα. Μέσα σε αυτά, οι αστυνομικοί χτυπούν 15 φορές με κλομπς τον Κινγκ που κείτεται στο έδαφος, τον κλωτσούν 41 φορές στα πόδια, την κοιλιά, τα χέρια και το κεφάλι. Του προκαλούν δεκάδες μώλωπες, σοβαρές ζημιές στο δεξί του πόδι και σπάνε 11 κόκκαλα στο κρανίο του.
»Μεταξύ των 12 ενόρκων δεν υπάρχει κανείς μαύρος. Είναι 6 άνδρες και 6 γυναίκες, εκ των οποίων 10 λευκοί, ένας ισπανόφωνος και ένας ασιατικής καταγωγής. Ύστερα από την αθωωτική απόφασή τους για τους 4 αστυνομικους, αρνήθηκαν να μιλήσουν.
»Ορισμένοι όμως από αυτούς, έδωσαν, ανώνυμα, συνεντεύξεις σε τηλεοπτικά δίκτυα. Ένας ένορκος είπε: «Οι δύο φίλοι του βγήκαν από το αυτοκίνητο και συμμορφώθηκαν με όλες τις διαταγές. Αυτός αντέδρασε. Έτσι, οι αστυνομικοί δεν είχαν άλλη λύση. Ήταν προφανώς ένα επικίνδυνο άτομο. Δεν μετανιώνω για την απόφαση. Θα κοιμηθώ καλά απόψε».
1999 – Αμαντού Ντιάλλο: 41 σφαίρες για ένα πορτοφόλι που έμοιασε με όπλο
Οκτώ χρόνια αργότερα, ένας νεαρός μετανάστης από τη Γουινέα δέχθηκε 41 σφαίρες από τέσσερις αστυνομικούς, επειδή τους «έμοιαζε ύποπτος».
Ακολουθεί το δημοσίευμα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» της 4ης Μαρτίου 2000, λίγες ημέρες μετά την ετυμηγορία που αθώωνε τους δράστες:
«Ο Αμαντού, έφυγε μετανάστης από την πατρίδα τους, τη Γουιάνα, για να ζήσει μια καλύτερη ζωή στην Αμερική. Δουλεύοντας από το πρωί ως το βράδυ ως υπαίθριος μικροπωλητής, κατάφερε να βάλει στην άκρη 10.000 δολάρια και σκόπευε με τα χρήματα αυτά να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο. Ήταν 22 χρόνων, είχε όλο το μέλλον μπροστά του.
»Είχε όμως και την ατυχία να βρίσκεται στη Νέα Υόρκη της «μηδενικής ανεκτικότητας» του δημάρχου Ρούντολφ Τζουλιάνι. Και τη νύκτα της 4ης Φεβρουαρίου του 1999 βρέθηκε αντιμέτωπος στο χολ της πολυκατοικίας του με τους εφαρμοστές της «μηδενικής ανεκτικότητας» – τέσσερις αστυνομικούς με πολιτικά. Έψαχναν έναν βιαστή και ο Αμαντού έμοιαζε με το σκίτσο, είπαν μετά.
»Καθώς τον περικύκλωναν, είδαν το χέρι του να πηγαίνει στην πίσω τσέπη του και άνοιξαν πυρ: έριξαν 41 σφαίρες, 19 από τις οποίες πέτυχαν τον Αμαντού Ντιάλλο. Και τότε διαπίστωσαν ότι εκείνο που πήγαινε να πιάσει δεν ήταν πιστόλι, αλλά το πορτοφόλι του…
»[…] Οι ένορκοι, οκτώ λευκοί και τέσσερις μαύροι, αποφάνθηκαν ότι οι αστυνομικοί έριξαν 41 σφαίρες εναντίον του άοπλου νεαρού ευρισκόμενοι σε κατάσταση νόμιμης άμυνας, επειδή φοβούνταν δικαιολογημένα για τη ζωή τους.
“Σ’ αυτή τη χώρα, ένα πορτοφόλι στο χέρι ενός λευκού μοιάζει με πορτοφόλι. Στα χέρια ενός μαύρου μοιάζει με πιστόλι” ,
σχολίασε πικρά ο Μπιλ Μπράντλεϋ.
“Αν ο Αμαντού ήταν λευκός, αυτοί οι τέσσερις θα ήταν τώρα φυλακισμένοι για ανθρωποκτονία” ,
είπε ένας τηλεοπτικός σχολιαστής για τον δεύτερο θάνατο του Αμαντού Ντιάλλο».
Η δολοφονία του 22χρονου αποτέλεσε την αφορμή για το τραγούδι του Μπρους Σπρίνγκστιν «American Skin» στο οποίο αναφέρεται στον Αμαντού Ντιάλλο και καταγγέλλει τη ρατσιστική νοοτροπία της αστυνομίας.
2014 – Έρικ Γκάρνερ: Το πρώτο “I can’t breathe”
Τον Ιούλιο του 2014, ο Έρικ Γκάρνερ, ένας ακόμα μαύρος άνδρας γίνεται θύμα αστυνομικής βίας. Αστυνομικός τον έπνιξε με λαβή ακινητοποίησης.
Ο Γκάρνερ είπε 11 φορές “I can’t breathe“, όπως και ο Τζορτζ Φλόιντ έξι χρόνια αργότερα. Ήταν το πιο άμεσο ιστορικό προηγούμενο πριν από την υπόθεση Φλόιντ.
Τον Δεκέμβριο του 2014, λίγους μήνες μετά τη βίαιη σύλληψη και τον θάνατο του 43χρονου Έρικ Γκάρνερ στη Νέα Υόρκη, οι πολίτες κατέβηκαν ξανά στους δρόμους, μετά την απόφαση των ενόρκων να μην ασκηθεί δίωξη στον αστυνομικό Ντάνιελ Πανταλέο.
«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 4ης Δεκεμβρίου 2014, γράφει με αφορμή τις διαμαρτυρίες χιλιάδων πολιτών :
«Ο Γκάρνερ, πατέρας 6 παιδιών, βρισκόταν σε δρόμο του Στέιτεν Αϊλαντ της Νέας Υόρκης τον περασμένο Ιούλιο, όταν αστυνομικοί τον σταμάτησαν με την υποψία ότι πουλούσε λαθραία τσιγάρα.
»Ο 43χρονος δεν μπορούσε να αναπνεύσει και ο ιατροδικαστής έκρινε ότι ο θάνατός του επήλθε από το συνδυασμό της πίεσης στο λαιμό και της θέσης του σώματός του, λόγω της λαβής του αστυνομικού, με επιβαρυντικούς παράγοντες το άσθμα και την παχυσαρκία.
»O αστυνομικός εξέφρασε το βράδυ της Τετάρτης τη «λύπη» του για το περιστατικό, λέγοντας πως «δεν είχε πρόθεση να βλάψει κανέναν».
»[…] χιλιάδες βγήκαν στους δρόμους της Νέας Υόρκης παραλύοντας κεντρικά σημεία -την Τάιμς Σκουέρ, το Γκραντ Σέντραλ και το Κέντρο Ροκφέλερ- με πανό εναντίον της «ατιμωρησίας» και συνθήματα κατά της αστυνομίας.
»Οι διαμαρτυρίες έμειναν ειρηνικές, χωρίς πάντως να λείψουν οι συλλήψεις (περίπου 30, σύμφωνα με τις τελευταίες αναφορές). Ανάλογες διαμαρτυρίες έγιναν και σε άλλες πόλεις, από την Ατλάντα μέχρι το Όκλαντ.
2014 – Μάικλ Μπράουν: Το #BlackLivesMatter γεννιέται
»Η υπόθεση του Γκάρνερ προστίθεται στο εκρηκτικό κλίμα μετά την υπόθεση του Φέργκιουσον: Λίγες ημέρες μετά την απαλλαγή του αστυνομικού που είχε σκοτώσει τον Μάικλ Μπράουν, την Τετάρτη σώμα ενόρκων της Νέας Υόρκης αποφάσισε να μην ασκηθεί δίωξη κατά λευκού αστυνομικού, στα χέρια του οποίου πέθανε το περασμένο καλοκαίρι ο 43χρονος αφροαμερικανός Έρικ Γκάρνερ, ακινητοποιημένος με κεφαλοκλείδωμα».
Η περίπτωση του Μάικλ Μπράουν αποτελεί κομβικό σημείο στην μαζική διάσταση του κινήματος «Black Lives Matter».
Ο Μάικλ Μπράουν ήταν ένας άοπλος 18χρονος αφροαμερικανός, ο οποίος πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε στις 9 Αυγούστου 2014 από τον λευκό αστυνομικό Ντάρεν Γουίλσον στο Φέργκιουσον του Μισούρι.
Σύμφωνα με την εκδοχή του αστυνομικού, ο Μπράουν επιτέθηκε πρώτος και προσπάθησε να πάρει το όπλο του. Ωστόσο, αυτόπτες μάρτυρες υποστήριξαν ότι ο νεαρός είχε σηκώσει τα χέρια του ψηλά όταν δέχτηκε τις θανατηφόρες βολές.
Η φράση του «Hands up, don’t shoot» έγινε σύνθημα του κινήματος διαμαρτυρίας.
Διαδηλωτές στο Φέργκιουσον, 14.8.2014
Ο θάνατος του Μπράουν και η απόφαση του σώματος ενόρκων, τον Νοέμβριο του 2014, να μην ασκηθεί δίωξη κατά του Γουίλσον, πυροδότησαν μαζικές διαδηλώσεις στο Φέργκιουσον και σε άλλες αμερικανικές πόλεις.
Τα επεισόδια και η καταστολή που ακολούθησαν έφεραν στο προσκήνιο το ζήτημα της στρατιωτικοποίησης της αστυνομίας και εδραίωσαν το κίνημα Black Lives Matter στη δημόσια συνείδηση.
